Wikipedia

Orlik (roślina)

gatunek rośliny

Orlik (Aquilegia L.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny jaskrowatych. Obejmuje ok. 130 gatunków[4]. Występują one w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej, przeważnie na obszarach górskich[5]. Sześć z nich występuje w Alpach[6]. Gatunkiem typowym jest orlik pospolity (Aquilegia vulgaris L.)[3] – zarazem jedyny rodzimy przedstawiciel tego rodzaju we florze polskiej[7].

Orlik
Ilustracja
Morfologia (orlik alpejski)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

jaskrowate

Rodzaj

orlik

Nazwa systematyczna
Aquilegia L.
Sp. Pl. 533. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Aquilegia vulgaris L.)[3]

Synonimy
  • Aquilina Bubani[4]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Kwiat orlika mieszańcowego
Aquilegia chrysantha

Wiele gatunków oraz ich mieszańców i odmian uprawnych jest uprawianych jako ogrodowe rośliny ozdobne[5].

Morfologia edytuj

Pokrój
Byliny o licznych, wzniesionych łodygach wyrastających z cienkiego, ale drewniejącego kłącza. W górze owłosiona gruczołowatymi włoskami.
Liście
Odziomkowe na długich ogonkach, pojedynczo lub potrójnie trójlistkowe, poszczególne listki wcinane, zwykle głęboko. Liście łodygowe podobne, zwykle mniejsze.
Kwiaty
Rzadko pojedyncze, zwykle skupione po kilka w baldachokształtny, szczytowy kwiatostan. Przysadka liściokształtna. Kwiaty grzbieciste, obupłciowe, duże i zwisające. Działki kielicha w liczbie 5, płasko rozpostarte, białe do niebieskich, czasem żółte lub czerwone o długości od 7 do 51 mm. Szybko odpadają. Płatki korony, także w liczbie 5 i barwne, wzniesione lub wznoszące się, zwykle mniejsze od działek okółka zewnętrznego, posiadają rurkowatą ostrogę skierowaną do tyłu i wystającą spomiędzy działek. Pręciki liczne z cienkimi, jednożyłkowymi nitkami. Między pręcikami i słupkowiem znajduje się około 7 błoniastych, łuskowatych prątniczków. Słupek zwykle pięciokrotny, słabo owłosiony, w połowie tak długi jak zalążnia z licznymi komorami.
Owoce
Mieszki wąskocylindryczne, wyraźnie żyłkowane i zakończone trwałym słupkiem (długimi dzióbkami). Nasiona liczne, czarne, wąsko owalne, gładkie[8][9][10].

Systematyka edytuj

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj z podrodziny Thalictroideae Raf., rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) z rzędu jaskrowców (Ranunculales), należących do kladu dwuliściennych właściwych (eudicots)[2]. W obrębie podrodziny tworzy klad wspólnie z rodzajami Semiaquilegia i Urophysa[11].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada: okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Ranunculopsida Brongn., podklasa jaskrowe (Ranunculidae Takht. ex Reveal), nadrząd Ranunculanae Takht. ex Reveal), rząd jaskrowce (Ranunculales Dumort.), podrząd Ranunculineae Bessey in C.K. Adams, rodzina jaskrowate (Ranunculaceae Juss.), plemię Aquilegieae, rodzaj orlik (Aquilegia L.)[12].

Wykaz gatunków[4][13][14]
 
Aquilegia bertolonii
 
orlik Einsela (Aquilegia einseleana)
 
orlik wspaniały (Aquilegia formosa)
 
Aquilegia oxysepala
 
orlik pospolity (Aquilegia vulgaris)

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].
  4. ↑ a b c Aquilegia L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-19].
  5. ↑ a b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 40. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ Danesch Edeltraud, Danesch Othmar: Le monde fascinant de la flore alpine, Editions M.P.A, Saint-Sulpice (Suisse), b. r. (1984), s. 63, ISBN 2-88090-009-3
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 34, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ Fu Dezhi; Orbélia R. Robinson: Aquilegia. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2011-03-10]. (ang.).
  9. ↑ Alan T. Whittemore: Aquilegia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-03-10]. (ang.).
  10. ↑ Jasiewicz Adam (red.): Flora Polski. Tom IV. Warszawa, Kraków: Instytut Botaniki PAN, PWN, 1985, s. 25. ISBN 83-01-05853-6.
  11. ↑ Wei Wang, Chen Zhi-Duan: Generic level phylogeny of Thalictroideae (Ranunculaceae): implications for the taxonomic status of Paropyrum and petal evolution. Taxon 56, 3: 811-821, 2007. [dostęp 2011-09-19]. (ang.).
  12. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Aquilegia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-20]. (ang.).
  13. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
  14. ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 27. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Orlik_(roślina)&oldid=72365813”