Ortel Królewski Pierwszy
wieś w województwie lubelskim
Ortel Królewski Pierwszy – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Piszczac[4][5]. Leży na obszarze Zaklęsłości Łomaskiej nad Zielawą (prawy dopływ Krzny).
| wieś | |
_Ortel_Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99cy_03_JoannaPyka.JPG) Kościół (dawna cerkiew) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
303[2] |
| Strefa numeracyjna |
83 |
| Kod pocztowy |
21-530[3] |
| Tablice rejestracyjne |
LBI |
| SIMC |
0017070[4] |
Położenie na mapie gminy Piszczac  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bialskiego  | |
 51°58′22″N 23°16′14″E/51,972778 23,270556[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego.
Wieś jest sołectwem w gminie Piszczac[6]. W roku 2021 wieś liczyła 303 mieszkańców[2].
Stara wieś królewska. Dawna nazwa – Wortel. Od końca XVII w., kiedy to osadzono w tej wsi kilka rodzin tatarskich (m.in. ród Bielaków) nadając im ziemię jako rekompensatę za zaległy żołd, zaścianek tatarski. W pobliżu wsi pozostałości jednego z największych grodzisk średniowiecznych na Podlasiu z XI-XIV w.
Zabytki edytuj
- Dawna cerkiew unicka, obecnie kościół Matki Boskiej Różańcowej[7]. Świątynia zbudowana została staraniem ks. Teodora Bieleckiego w 1706 r. w miejscu cerkwi z 1660 r. jako cerkiew unicka pw. św. Dawida i Romana. Nad drzwiami świątyni do dziś zachował się cerkiewnosłowiański napis „Za staraniem prezbitera tej cerkwi Teodora Bieleckiego przez cieślę Nazara”. Nie zachowała się dokładna data erekcji parafii unickiej. Dokumenty podają, że parafia i świątynia istniały już w 1660 r. Wykaz alfabetyczny świątyń i kaplic unickich w Królestwie Polskim zachowany w rękopisie w bibliotece w Siedlcach podaje następujący opis świątyni w Ortelu: „Kościół orientowany na wschód, drewniany, konstrukcji zrębowej, z bali modrzewiowych i związanych „na jaskółczy ogon”, oszalowany, dach czterospadowy z szerokimi okapami, z wysoką sygnaturką na środku, kryty gontem. Nawa na planie kwadratu otwarta na prezbiterium szerokim łukiem. Nad kruchtą wieża, w dolnej części z szerokim daszkiem okapowym wspartym na słupach, w górnej części ażurowa, zdobiona grzebieniami, zwieńczona czterospadowym daszkiem, nad którym góruje cebulasta kopuła.” Wnętrze zdobią barokowe ołtarze i drewniany krucyfiks z XVIII/XIX w. W 1875 świątynia przymusowo została przemianowana na prawosławną. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę została zrewindykowana na rzecz katolików i wyświęcona na rzymskokatolicki kościół parafialny Matki Bożej Różańcowej. Od roku 1994 jest odnawiana – dach otrzymał gont, odnowiono też wnętrze[8].
- Cmentarz przy kościele[7], dawniej unicki, następnie prawosławny, obecnie rzymskokatolicki, został założony w XVIII w. Rozplanowany na rzucie prostokąta z aleją główną od kościoła i podziałem na trzy nierówne prostokąty. Teren ogrodzony murem z jedną bramą wejściową, obok kościoła dąb pomnikowy.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 93725
- ↑ a b Raport o stanie gminy za rok 2021. Liczba mieszkańców w dniu 31.12.2021 s. 30
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 887 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy, sołectwa [dostęp 2023-12-02].
- ↑ a b NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo lubelskie. [dostęp 2015-01-01].
- ↑ Strona parafii. Historia i opis kościoła
Linki zewnętrzne edytuj
- Ortel (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 605.