Ortoklaz

Ortoklaz – minerał z gromady krzemianów, jedna z trzech (oprócz mikroklinu i sanidynu) odmian polimorficznych skalenia potasowego.

Ortoklaz

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	K[AlSi3O8]
Twardość w skali Mohsa	6 wzorcowa
Przełam	nierówny, muszlowy
Łupliwość	doskonała według (001) i (010)
Pokrój kryształu	słupkowy, tabliczkowy
Układ krystalograficzny	jednoskośny
Właściwości mechaniczne	kruchy
Gęstość minerału	2,55 – 2,63 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	bezbarwny, biały, różowy, brązowawy
Rysa	biała
Połysk	szklisty, perłowy
Współczynnik załamania	nα 1,522-1,525, nβ 1,522-1,524, nγ 1,518-1,520
Inne	optycznie ujemny
Dodatkowe dane
Postacie alotropowe	sanidyn i mikroklin

Nazwa pochodzi od gr. orthos = prosty oraz klao = łamię (klan = łamać; klasis = łupliwy) – nazwa nawiązuje do prostego kąta między płaszczyznami łupliwości w tym minerale.

Właściwości

Charakterystyka

Tworzy kryształy o pokroju tabliczkowym, słupkowym, często zbliźniaczone (bliźniaki baweńskie, karlsbadzkie – najładniejsze znaleziono w Karlovych Varach i manebachskie). Występuje też w formie skupień ziarnistych i zbitych. Jest kruchy, przezroczysty. Niekiedy wykazuje opalescencję o charakterze adularyzacji. Wywołują ją uporządkowane, drobne, wrostki albitu. Takie skalenie nazywa się kamieniami księżycowymi. Niektóre odmiany wykazują efekt kociego oka.

Granica pomiędzy ortoklazem a sanidynem jest ustanowiona na podstawie pomiaru trójskosności lub według kąta osi optycznych.

Asocjacje: współwystępuje z kwarcem, albitem, oligoklazem, muskowitem, biotytem, schörlem, hornblendą, oraz z berylem. Może oczywiście tworzyć asocjacje z wieloma innymi minerałami np. w utworach pegmatytowych.

Geneza

Powstaje w skałach magmowych (głównie granitach, granodiorytach i ryolitach); w utworach hydrotermalnych (adular); w pegmatytach); w skałach metamorficznych (gnejsy; w osadowych (arkozy).

Występowanie

Główny składnik większości skał magmowych. Jest głównym składnikiem granitu, występuje też w pegmatytach, w skałach osadowych i metamorficznych np. gnejsach.

Miejsca występowania: Brazylia – Minas Gerais (występuje tu mikroklin błękitny tzw. amazonit = kamień amazoński. Czechy, Hiszpania, Niemcy, Austria, Włochy, Madagaskar.

W Polsce w skałach magmowych koło Jeleniej Góry, Strzegomia oraz w granitach tatrzańskich.

Galeria

• 
  ortoklaz 1
• 
  ortoklaz 2
• 
  ortoklaz 3
• 
  pegmatyt

Zastosowanie

• Jest ważnym surowcem w przemyśle szklarskim do produkcji szkła
• surowiec ceramiczny do produkcji porcelany
• służy do wyrobu emalii
• drobno zmielony i zmieszany z detergentem służy do produkcji środków czyszczących
• kamienie o cechach kamieni księżycowych wykorzystywane są w jubilerstwie – szlif kaboszonowy i szlif fasetkowy
• ma znaczenie naukowe i kolekcjonerskie

Zobacz też

• amazonit
• sanidyn
• mikroklin

Linki zewnętrzne

• Orthoclase.en