Oset klapowany
Oset klapowany[4] (Carduus lobulatus Borbás) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Według niektórych źródeł jest utrwalonym mieszańcem Carduus acanthoides × Carduus defloratus subsp. glaucus. Jego pozycja taksonomiczna jest niejasna i wymaga dalszych badań[5].
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
oset klapowany | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Carduus lobulatus Borbás[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Rozmieszczenie geograficzne edytuj
Endemit zachodniokarpacki. Występuje tylko w Polsce i na Słowacji w Wielkiej Fatrze, Małej Fatrze, w Tatrach i Pieninach. W Polsce występuje tylko w Pieninach, skąd podany został z 4 tylko stanowisk: pod Trzema Koronami, w Wąwozie Szopczańskim, u ujścia Pienińskiego Potoku i w Kotłowym Potoku pomiędzy Podskalnią Górą i Gołą Górą (1 okaz). Sporadycznie pojawiał się w okolicach Krościenka nad Dunajcem, znaleziono też jedno efemeryczne stanowisko w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach[5].
Morfologia edytuj
- Łodyga
- Do 90 cm wysokości, gałęzista, oskrzydlona, jedynie pod koszyczkami bez skrzydełek[6]
- Liście
- Sztywne, płaskie, pierzasto klapowane. Łatki tępe, jajowate. Łatki drugorzędne mają brzegi ościsto ząbkowane, a na szczycie pojedynczą, dobrze widoczną ostkę o długości do 3 mm. Dolna strona liści bladozielona ze słabo widoczną nerwacją[6].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki. Okrywa koszyczków ma długość 17-23 mm, jej łuski w nasadzie mają szerokość 1,5-2(2,5) mm. Środkowe łuski mają szczyty nagle ściągnięte w krótką ostkę[6].
- Owoc
- Gładka niełupka o długości ok. 4 mm z puchem kielichowym o długości 12-15 mm[6].
Biologia i ekologia edytuj
Roślina dwuletnia lub trzyletnia, hemikryptofit. Rośnie na utrwalonych piargach wapiennych. Kwitnie od czerwca do października, zapylana jest przez motyle i błonkówki. Dużą część wytworzonych nasion zjadają larwy muchówek. Liczba chromosomów 2n=23[5].
Zagrożenia i ochrona edytuj
Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski[7] pośród gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V). Znajduje się także w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (2001) w tej samej kategorii. W roku 2014 przeniesiona do kategorii CR (krytycznie zagrożony)[8]. Na polskiej czerwonej liście (2016) także posiada kategorię CR[9].
Niemal wszystkie stanowiska osta klapowanego znajdują się na chronionym obszarze Pienińskiego Parku Narodowego. Stanowisko w Wąwozie Szopczańskim objęte jest monitoringiem. Gatunek jest zagrożony wymarciem z uwagi na małą liczbę osobników oraz zjadanie dużej części jego owoców przez larwy owadów[5].
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b The Plant List. [dostęp 2017-03-12].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.