Osiedle Tysiąclecia (Kraków)
Osiedle Tysiąclecia – osiedle w Krakowie wchodzące w skład Dzielnicy XV Mistrzejowice, niestanowiące jednostki pomocniczej niższego rzędu w ramach dzielnicy.
 Wieżowce w zachodniej części osiedla, widok od południowego zachodu, od strony Parku Tysiąclecia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| Data budowy |
1968–1973 |
| Architekt |
Witold Cęckiewicz z zespołem |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°05′31,7″N 20°00′00,0″E/50,092139 20,000000
| |
Historia edytuj
Osiedle Tysiąclecia stanowi część założenia architektoniczno-urbanistycznego Mistrzejowic, które w zamierzeniu miało stanowić rozbudowę ówczesnej dzielnicy Nowa Huta. Zespół Mistrzejowic powstał na drodze konkursu architektonicznego, rozstrzygniętego w 1963 roku. Zwyciężył projekt przygotowany przez zespół prof. Witolda Cęckiewicza, z którym współpracowali Maria Czerwińska - autorka szczegółowych projektów urbanistycznych, Jerzy Gardulski i Maria Rekaszys. Projekty poszczególnych budynków sporządzili Maria i Jerzy Chronowscy, z którymi współpracowali Tadeusz Bagiński, Stefan Golonka, Ewa Podolak i Olgierd Krajewski[1][2]. Całe założenie było projektowane dla ok. 40 tys. mieszkańców[1]. Zespół urbanistyczny Mistrzejowic powstawał niejako w odpowiedzi na krytykę projektu realizowanych wówczas już od jakiegoś czasu Bieńczyc Nowych, które charakteryzowały się dominującymi w pejzażu dzielnicy, podłużnymi, dziesięciopiętrowymi wieżowcami, a przez to monumentalną skalą i koszarową kompozycją zabudowy[1]. Projekt dla Mistrzejowic zakładał mniejszą skalę zabudowy, która miała wpisywać się w naturalne, pagórkowate ukształtowanie terenu, gdzie wysokość terenu rośnie w kierunku północnym. Podstawę koncepcji urbanistycznej założenia miało stanowić drzewo, gdzie z jednego pnia, czyli głównej, szerokiej ulicy Srebrnych Orłów, wyrastają dwie główne gałęzie, czyli ulice ks. Jancarza oraz Piasta Kołodzieja - wzdłuż tych ulic poprowadzone zostały ciągi komunikacji tramwajowej w dzielnicy do pętli „Mistrzejowice” oraz „Os. Piastów”. Z kolei z tych ulic „gałęzi” wyrastają następne w formie już osiedlowych ulic wewnątrz rozplanowanych między głównymi ulicami, czterech osobnych podzespołów mieszkaniowych, późniejszych osiedli. W dolnych częściach każdego z tych podzespołów rozplanowano tarasowo, równolegle do siebie ułożone, podłużne, czteropiętrowe bloki o południowej ekspozycji elewacji, które w koncepcji drzewa mają symbolizować liście. Powyżej zaplanowano mniejsze powierzchniowo bloki: czteropiętrowe „puchatki” oraz dziesięcio- i jedenastopiętrowe m.in. „punktowce”, mające symbolizować owoce[1]. Uzupełnieniem całości zespołu miały być pawilony handlowo-usługowe. Pierwotnie czterem podzespołom mieszkaniowym Mistrzejowic planowano nadać nazwy nawiązujące do czterech pór roku, czyli Osiedle Wiosenne, Letnie, Jesienne i Zimowe. Ostatecznie otrzymały one nazwy kolejno: Tysiąclecia, Złotego Wieku, Bohaterów Września i Piastów[1][2]. Realizacja zespołu urbanistycznego Mistrzejowic odbyła się w latach 1968-1982[1][2].
Usytuowanie i rozplanowanie edytuj
Osiedle Tysiąclecia wraz z sąsiednim Osiedlem Złotego Wieku należą do wcześniej powstałej części założenia Mistrzejowic, których realizacja przypadła na lata 1968-1973. Ten fakt sprawia, iż są najbliższe pierwotnej koncepcji projektu Witolda Cęckiewicza[1]. Osiedle składa się z dwudziestu trzech czteropiętrowych, podłużnych bloków, ulokowanych w południowej i wschodniej części osiedla w sześciu rzędach. Budynki różnią się od siebie wizualnie, gdyż powstały wg różnych projektów. Powyżej tego układu, w okolicach ulicy Nieszawskiej rozplanowano zespół dwunastu czteropiętrowych, jednoklatkowych bloków tzw. „puchatków”. W zachodniej części osiedla przewidziano zespół pięciu trzyklatkowych, dziesięciopiętrowych wysokościowców, uzupełnionych nieco później od strony północnej trzema „punktowcami”. Z górnych pięter wieżowców rozciąga się widok na cały Kraków, można też dostrzec Tatry i Pogórze Karpackie. Zabudowę osiedla uzupełniają liczne pawilony handlowo-usługowe.
Wizytówką osiedla jest monumentalny kościół św. Maksymiliana Marii Kolbego, który jako pierwszy w Polsce został poświęcony przez papieża Jana Pawła II w roku 1983.
Na osiedlu Tysiąclecia przy ul. Miśnieńskiej 58 znajduje się Biuro Rady Dzielnicy XV Mistrzejowice.
Głównym założeniem zieleni dla osiedla jest Park Tysiąclecia, znajdujący się w południowo-zachodniej części osiedla. Został umiejscowiony w naturalnym zagłębieniu terenu. Znajdują się w nim 2 boiska sportowe, plac zabaw dla dzieci, amfiteatr z ławeczkami dla widowni, fontanna, stoły do gry w tenisa stołowego i stoliki do gier planszowych (chińczyk, szachy) oraz wzniesienia terenu wykorzystywane przez dzieci i młodzież do uprawiania sportów zimowych.
Na osiedlu, w północno-wschodniej części, nieopodal ulicy Łęczyckiej znajduje się również plenerowa rzeźba „Spirala Kosmiczna”, autorstwa Antoniego Hajdeckiego z 1974 roku, wykonana z metalu.
-
Park Tysiąclecia - widok ogólny z północy (2006) -
Park Tysiąclecia - boiska sportowe (2006) -
Park Tysiąclecia - plac zabaw (2006) -
Park Tysiąclecia - fontanna (2006) -
Rzeźba „Spirala Kosmiczna”
Antoni Hajdecki, 1974 -
Rzeźba „Zdobyta przestrzeń”
Marian Kruczek, 1974 -
Bloki czteropiętrowe w południowej części osiedla przy ul. Świdnickiej, widok od południa -
Bloki czteropiętrowe 2, 7 i 21 w południowej części osiedla, widok od południa -
Bloki czteropiętrowe w południowej części osiedla przy ul. Miśnieńskiej, widok od południa -
Szkoła Podstawowa nr 126 i bloki dziesięciopiętrowe 59, 60 i 61 -
Bloki czteropiętrowe, tzw. „puchatki” -
Pawilon edukacyjno–kulturalny
Młodzieżowy Dom Kultury im. Andrzeja Bursy -
Zespół pawilonów handlowo-usługowych, os. Tysiąclecia 42 -
Wnętrze osiedla, os. Tysiąclecia 2 -
Wnętrze osiedla, os. Tysiąclecia 36 i 31 -
Ulica Cedyńska -
Szkoła Podstawowa nr 126 -
Wnętrze osiedla, os. Tysiąclecia 34 -
Wnętrze osiedla, os. Tysiąclecia 7
Osiedle Tysiąclecia to jedno z najwyżej położonych w Krakowie osiedli mieszkalnych (znajduje się ono na wysokości Kopca Kościuszki).
Położone w zachodniej części Dzielnicy XV Mistrzejowice, graniczy z osiedlami:
- Oświecenia od zachodu,
- Kombatantów od południowego wschodu i wschodu,
- Złotego Wieku od północy,
- Akademickim przez al. gen. T. Bora-Komorowskiego od południa
Ograniczają je ulice:
Edukacja i kultura edytuj
W dziedzinie oświaty na osiedlu Tysiąclecia wyróżniamy następujące jednostki:
- Żłobek Samorządowy nr 22, os. Tysiąclecia 14
- Przedszkole Samorządowe nr 125, os. Tysiąclecia 12
- Przedszkole Samorządowe nr 148, os. Tysiąclecia 37
- Szkoła Podstawowa nr 126 im. Komisji Edukacji Narodowej, os. Tysiąclecia 57
- XXI Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Ignacego Witkiewicza-Witkacego, os. Tysiąclecia 15
- Zespół Szkół Poligraficzno-Księgarskich im. Zenona Klemensiewicza, os. Tysiąclecia 38
- Technikum Poligraficzno-Księgarskie nr 20
- Szkoła Policealna nr 17
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 21
a także:
- Młodzieżowy Dom Kultury im. Andrzeja Bursy.
- Biblioteka Kraków – Filia 49 (os. Tysiąclecia 42)
Na osiedlu Tysiąclecia powstały liczne stowarzyszenia i organizacje kościelne:
- Parafialny Zespół Caritas Pomocy Dzieciom „Maximillianum” przy Parafii pw. św. Maksymiliana Kolbe (stowarzyszenie)
- Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Przystanek Betlejem” (stowarzyszenie)
- Polski Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów (stowarzyszenie) Koło nr 12
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Nowa Huta Architektoniczny portret miasta drugiej połowy XX wieku. Kraków: Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida, 2018, s. 138-143. ISBN 978-83-948244-3-3.
- ↑ a b c Mistrzejowice. [w:] Stowarzyszenie Architektów Polskich Oddział Kraków [on-line]. [dostęp 2019-06-29].