Ostrołódka Hallera

Ostrołódka Hallera
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	ostrołódka
Gatunek	ostrołódka Hallera
	Nazwa systematyczna
	Oxytropis halleri Bunge ex W.D.J.Koch; Syn. Fl. Germ. Helv., ed. 2: 200 (1843)
Synonimy
	Astragalus velutinus Sieber ex Steud.; Oxytropis halleri Bunge; Oxytropis halleri var. appressosericea Becherer; Oxytropis halleri var. grata P.D.Sell; Oxytropis halleri subsp. velutina (Schur) O.Schwarz; Oxytropis sericea (DC.) Simonk.; Oxytropis uralensis var. sericea DC.; Oxytropis velutina Schur; Spiesia halleri (Bunge ex W.D.J.Koch) Kuntze;
	Astragalus velutinus Sieber ex Steud.; Oxytropis halleri Bunge; Oxytropis halleri var. appressosericea Becherer; Oxytropis halleri var. grata P.D.Sell; Oxytropis halleri subsp. velutina (Schur) O.Schwarz; Oxytropis sericea (DC.) Simonk.; Oxytropis uralensis var. sericea DC.; Oxytropis velutina Schur; Spiesia halleri (Bunge ex W.D.J.Koch) Kuntze;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ostrołódka Hallera^[4] (Oxytropis halleri Bunge ex W.D.J.Koch) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny bobowatych. Występuje w zachodniej i środkowej Europie. We florze Polski gatunek rodzimy znany tylko z pojedynczych stanowisk w Tatrach.

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Rzadki gatunek wysokogórski. Występuje tylko w górach Europy: w Alpach, Pirenejach, górach Szkocji, w Karpatach i na jednym stanowisku na Półwyspie Bałkańskim. W Karpatach Wschodnich występuje tylko w ich południowej i wschodniej części, w Karpatach Zachodnich wyłącznie w Tatrach. W Polsce występuje wyłącznie na obszarze Tatr Zachodnich i to tylko na trzech stanowiskach: na opadających do Doliny Iwaniackiej stokach Kominiarskiego Wierchu (na wysokości 1490–1620 m n.p.m.), powyżej Wąwozu Kraków (ok. 1410–1620 m n.p.m.) i na Wysokim Grzbiecie (ok. 1600–1750 m n.p.m.). Częściej natomiast występuje na słowackiej stronie Tatr^[5].

Morfologia edytuj

Pokrój

Łodyga: Bardzo skrócona i pokryta kosmatymi włoskami. Cała roślina (wraz z liśćmi) ma wysokość 10–40 cm^[6].
Liście: Nieparzysto-pierzaste, wzniesione do góry, złożone z 9–16 par listków. Wszystkie liście wyrastają z różyczki liściowej na skróconej łodydze. Przysadki sięgają co najmniej do połowy długości rurki kielicha, czasami bywają nawet dłuższe od niego^[6].
Kwiaty: Zebrane w główkowaty kwiatostan na szczycie długiej i grubej szypułki wyrastającej powyżej liści. Kwiaty motylkowe o długości ok. 2 cm. Kielich pokryty odstającymi, białymi włoskami, a jego rurka jest 3–4 razy dłuższa od ząbków. Korona niebieskofioletowa, jej żagielek jest dłuższy od skrzydełek^[6].
Owoc: Podługowaty, rozdęty strąk. Ma długość ok. 2 cm i pokryty jest odstającymi, białymi włoskami. Niemal zupełnie podzielony jest dwoma listewkami^[6].

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina owadopylna. W Tatrach rośnie w murawach na podłożu wapiennym, na bardzo płytkiej, próchnicznej glebie^[5]. Gatunek charakterystyczny dla Ass. Festuco-versicoloris-Seslerietum^[7]. Liczba chromosomów 2n = 32^[5].

Zagrożenia i ochrona edytuj

Informacje o stopniu zagrożenia w Polsce na podstawie:

Według kryteriów IUCN gatunek narażony w polskich Karpatach (Kategoria VU)^[5].
Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[8]: R (rzadki, potencjalnie zagrożony); 2016: VU (narażony)^[9].
Polskiej czerwonej księgi roślin (2001): EN (zagrożony); 2014: VU (narażony)^[10].

W Polsce rośnie wyłącznie na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego. Stanowisko na Kominiarskim Wierchu jest bezpieczne, gdyż znajduje się z dala od szlaków turystycznych, dodatkowo w terenie skalistym i trudno dostępnym. Stanowisko w Wąwozie Kraków może być zagrożone przez grotołazów penetrujących znajdujące się w tej okolicy jaskinie. Największym jednak zagrożeniem jest niewielka liczba stanowisk i mała liczebność populacji. Ochrona bierna uznana została za wystarczającą, jednak konieczny jest monitoring stanowisk^[5].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b Oxytropis halleri Bunge ex W.D.J.Koch, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-30] .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 126, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[powo-3] Oxytropis halleri Bunge ex W.D.J.Koch, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-30] .

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 126, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[K-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[Szafer-6] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[7] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[8] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]