Owadpteron

rodzaj owadów

Owadpteron – wymarły rodzaj owadów z rzędu Panorthoptera i rodziny Geraridae, obejmujący tylko jeden znany gatunek: Owadpteron dareki. Żył w karbonie.

Owadpteron
Dvořák et al., 2019
Okres istnienia: pensylwan
323.2/298.9
323.2/298.9
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Infragromada

nowoskrzydłe

Nadrząd

Polyneoptera

(bez rangi) Archaeorthoptera
Rząd

Panorthoptera

Rodzina

Geraridae

Rodzaj

Owadpteron

Typ nomenklatoryczny

Owadpteron dareki Dvořák et al., 2019

Taksonomia i odkrycie

edytuj

Rodzaj i gatunek typowy opisane zostały w 2019 roku przez Tomáša Dvořáka, Martinę Pecharovą, Wiesława Krzemińskiego i Jakuba Prokopa na łamach Acta Palaeontologica Polonica. Nazwa rodzajowa to połączenie słowa owad z greckim słowem πτερόν (pteron), oznaczającym skrzydło. Z kolei epitet gatunkowy nadano na cześć Dariusza Wojciechowskiego, który zebrał materiał typowy[1].

Opisu dokonano na podstawie pojedynczej skamieniałości, odnalezionej w kopalni Sosnowiec-Klimontów, na terenie polskiego Górnego Śląska. Znajdowała się ona w oddziale węglonośnych mułowców, w pokładach załężańskich. Pochodzi z westfalu A w karbonie późnym. Holotyp zdeponowany został w krakowskim Muzeum Przyrodniczym Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN[1]. Z tej samej lokalizacji znane są inne górnokarbońskie owady: Parapalaeomastax z tego samego rzędu (opisany w tej samej publikacji)[1] oraz przedstawiciele Paoliida: Darekia[2], Silesiapteron[3] i Zdenekia[2].

Liczne podobieństwa z rodzajem Nacekomia poskutkowały zaliczeniem Owadpteron do rodziny Geraridae, jednak klasyfikacja obu tych rodzajów pozostaje niepewna ze względu na niekompletność skamieniałości[1].

Budowa

edytuj

Jedyna skamieniałość obejmuje część przedniego skrzydła o długości 36,4 mm i szerokości 21,7 mm. Całkowitą długość tego skrzydła oszacowano na 55 mm. Brakuje w nim zarówno części nasadowej, jak i wierzchołkowej. Skrzydło to cechowało się szerokim, acz wyraźnie zwężającym się w kierunku odsiebnym polem kostalnym oraz wąskim polem subkostalnym. Na jego użyłkowanie, oprócz żyłek podłużnych, składały się dwa rodzaje żyłek poprzecznych - grubsze o szerokim rozstawie i cieńsze, tworzące gęstą siatkę. Żyłka radialna rozdwajała się na przednią i tylną, z których ta pierwsza była niemal prosta, przypuszczalnie nierozwidlona i w odsiebnej części skrzydła przyjmowała żyłkę subkostalną tylną. Żyłka radialna tylna kończyła się, dając przynajmniej trzy odgałęzienia. Wspólny pień żyłki medialnej i przedniej żyłki kubitalnej był długi; ich rozejście zachodziło tuż przed rozwidleniem żyłki radialnej. Żyłka medialna tylna dawała trzy odnogi, z których każda rozwidlała się wtórnie. Przednia żyłka kubitalna była wypukła. Wyróżnialne były dwie tylne żyłki kubitalne - CuPa i CuPb (rozwidlenie tylnej żyłki kubitalnej u Archaeorhoptera następuje u nasady skrzydła), z których ta pierwsza dawała dwie odnogi - CuPaα i CuPaβ. Pierwsza z odnóg przyczepiała się na całej długości do przedniej żyłki kubitalnej, dając żyłkę CuA+CuPaα. Pole pomiędzy tylną żyłką medialną a żyłką CuA+CuPaα osiągało maksymalną szerokość porównywalną z tą pola kostalnego. Żyłka CuPb rozdzielała się, na końcu dając nie mniej niż trzy odgałęzienia[1].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e T. Dvořák, M. Pecharová, W. Krzemiński & J. Prokop. New archaeorthopteran insects from the Carboniferous of Poland: Insights into tangled taxonomy. „Acta Palaeontologica Polonica”. 64 (4), s. 787-796, 2019. 
  2. a b J. Prokop, W. Krzemiński, E. Krzemińska & D. Wojciechowski. Paoliida, a putative stem-group of winged insects: Morphology of new taxa from the Upper Carboniferous of Poland. „Acta Palaeontologica Polonica”. 57, s. 161-173, 2012. 
  3. Jakub Prokop, Wieslaw Krzeminski, Ewa Krzeminska, Thomas Hörnschemeyer, Jan-Michael Ilger & Carsten Brauckmann, Philippe Grandcolas, Andre Nel. Silesiapteron jarmilae name, in Late Palaeozoic Panorthoptera is the sister group of Dictyoptera (Insecta: Neoptera). „Journal of Systematic Palaeontology”, 2013. DOI: 10.1080/14772019.2013.823468.