Owalniki

podrodzina owadów

Owalniki[1] (Omophroninae) – podrodzina chrząszczy z podrzędu drapieżnych i rodziny biegaczowatych. Obejmuje około 80 opisanych gatunków. Zamieszkują głównie półkulę północną, tylko w Afryce docierając na półkulę południową. Zasiedlają pobrzeża wód.

Owalniki
Omophroninae
Bonelli, 1810
Okres istnienia: kreda–dziś
145/0
145/0
Ilustracja
Owalnik nadwodny, imago
Ilustracja
Owalnik nadwodny, larwa
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze drapieżne

Nadrodzina

Caraboidea

Rodzina

biegaczowate

Podrodzina

owalniki

Synonimy
  • Omophronini Bonelli, 1810
  • Omophronii Bonelli, 1810
  • Epactiini Fauvel, 1888
  • Scotyti Motschulsky, 1850

Morfologia

edytuj

Owady dorosłe

edytuj
 
Omophron tessellatum

Chrząszcze o niewielkim, w zarysie owalnym lub okrągłym[2][3][4], w wierzchu wypukłym ciele[3]. Ubarwienie mają żółtawe z metalicznie zielonymi lub brązowymi znakami[2][4]. Głowa jest krótka, wyraźnie poprzeczna[4], zaopatrzona w jedenastoczłonowe czułki. Tarczka jest niewidoczna od zewnątrz[2][3], zakryta tylnym płatem przedplecza. Na pokrywach występują rzędy dodatkowe[3]. Przedpiersie ma bardzo szeroki wyrostek międzybiodrowy, całkowicie zasłaniający śródpiersie. Panewki bioder przedniej pary są zamknięte od strony zewnętrznej. Odnóża przedniej pary mają na goleniach ostrogę służącą kopaniu w podłożu[4].

Larwy są typu kampodeowego z modyfikacjami do kopania w podłożu. Prognatyczna głowa jest w widoku bocznym wyraźnie klinowata. Nasale jest silnie wykształcone, duże, trójkątnego kształtu. Charakterystyczne dla podrodziny są sterczące ku górze z ostatnim, czwartym członem skierowanym bocznie. Żuwaczki odznaczają się dużym, dwuzębnym retynakulum. Przedplecze, jak i cały przedtułów są powiększone. Odnóża uzbrojone są w liczne kolce. Odwłok zbudowany jest z dziesięciu segmentów i zaopatrzony w długie urogomfy. Stadia larwalne oprócz pierwszego charakteryzują się segmentami odwłoka od pierwszego do ósmego zaopatrzonymi w wyraźne, utworzone przez oszczecinione epipleuryty wyrostki boczne[4].

Ekologia i występowanie

edytuj
 
Omophron brettinghamae

Owady te zasiedlają pobrzeża wód słodkich i słonych, najczęściej jezior, stawów i bajor. Larwy wykopują w piaszczystym lub gliniastym podłożu norki, w których kryją się za dnia. Nocą opuszczają je, by polować na niewielkie bezkręgowce. U wymarłego Cretomophron larwy miały odnóża zaopatrzone w dłuższe i kolcowate szczecinki, co wskazywać może na ich przystosowanie do kopania na plażach o drobniejszym piasku[4]. Osobniki dorosłe dzień spędzają zagrzebane w podłożu lub schowane pod kamieniami. Kryjówki celem polowania opuszczają o zmierzchu. Uciekają z nich także w razie zalania lub wyczucia drgań podłoża[2].

Przedstawiciele podrodziny występują w całej Nearktyce i Palearktyce, na północ sięgając do koła podbiegunowego[4]. W Palearktyce występuje 11 gatunków[5]. W Europie Środkowej, w tym w Polsce występuje tylko owalnik nadwodny[3][6]. W krainie etiopskiej znani są z Afryki Południowej i Madagaskaru. W krainie orientalnej sięgają Malezji i Filipin. W krainie neotropikalnej na południe docierają tylko do Gwatemali i Haiti. Brak jest owalników w Ameryce Południowej i Australii[4].

Taksonomia

edytuj
 
Omophron interruptum

Takson ten wprowadzony został w 1810 roku przez Franca Andreę Bonelliego na łamach „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin”[7][8]. Bywał traktowany w randze plemienia Omophronini[3][9]. Obejmuje dwa rodzaje[4]:

Pierwszy z wymienionych znany jest tylko z inkluzji larwy w bursztynie birmańskim, datowanej na przełom albu i cenomanu. Drugi jest jedynym rodzajem współczesnym i obejmuje około 80 opisanych gatunków[4].

Przypisy

edytuj
  1. Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 2.
  2. a b c d Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 37, 109.
  3. a b c d e f Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36, 104.
  4. a b c d e f g h i j Kateřina Rosová, Jakub Prokop, Jörg U. Hammel, Rolf G. Beutel. The earliest evidence of Omophroninae (Coleoptera: Carabidae) from mid-Cretaceous Kachin amber and the description of a larva of a new genus. „Arthropod Systematics & Phylogeny”. 81, s. 689–704, 2023. DOI: 10.3897/asp.81.e101374. 
  5. Karel Hůrka, Omophroninae, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 207-208, ISBN 87-88757-73-0.
  6. Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
  7. Franco Andrea Bonelli. Observations Entomologiques, Première partie (Cicindélètes et portion des carabiques). „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin”. 18, s. 21–78, 1810. 
  8. Patrice Bouchard i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1–972, DOI10.3897/zookeys.88.807.
  9. subfamily Omophroninae Bonelli, 1810. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2024-02-09].