Pójdźka ziemna[3], sowa ziemna, sówka ziemna (Athene cunicularia) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae). Zamieszkuje Amerykę Północną (południowo-zachodnie krańce Kanady, zachodnia połowa USA, Floryda, Meksyk, Ameryka Środkowa) i Południową poza basenem Amazonki. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Pójdźka ziemna
Athene cunicularia[1]
(Molina, 1782)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

sowy

Rodzina

puszczykowate

Podrodzina

sóweczki

Rodzaj

Athene

Gatunek

pójdźka ziemna

Synonimy
  • Speotyto cunicularia (Molina, 1782)[1]
  • Strix cunicularia Molina, 1782[1]
Podgatunki

zobacz opis w tekście

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     w sezonie lęgowym

     występuje przez cały rok

     zimowiska

Podgatunki i zasięg występowania edytuj

IOC wyróżnia 18 podgatunków A. cunicularia[4]:

  • A. c. hypugaea (Bonaparte, 1825) – południowo-zachodnia Kanada do zachodniego Meksyku
  • A. c. rostrata (C.H. Townsend, 1890) – wyspa Clarión (na zachód od Meksyku)
  • A. c. floridana (Ridgway, 1874) – środkowa i południowa Floryda (USA) oraz Bahamy
  • A. c. amaura (Lawrence, 1878)Antigua i Nevis (Małe Antyle); wymarł pod koniec XIX wieku[2]
  • A. c. guadeloupensis (Ridgway, 1874)Gwadelupa (północne Małe Antyle); wymarł pod koniec XIX wieku[2]
  • A. c. guantanamensis (Garrido, 2001)Kuba
  • A. c. troglodytes (Wetmore & Swales, 1931) – wyspy Haiti, Gonâve i Beata
  • A. c. brachyptera (Richmond, 1896) – zachodnio-środkowa i północno-środkowa Wenezuela, wyspy Margarita (u północnych wybrzeży Wenezueli) i Aruba (Antyle Holenderskie); proponowane podgatunki apurensis i arubensis uznane za jego synonimy
  • A. c. minor (Cory, 1918) – środkowa i południowo-wschodnia Wenezuela, południowa Gujana i północna Brazylia
  • A. c. carrikeri (Stone, 1922) – wschodnia Kolumbia
  • A. c. tolimae (Stone, 1899) – zachodnia Kolumbia
  • A. c. pichinchae (Boetticher, 1929) – zachodni Ekwador
  • A. c. nanodes (Berlepsch & Stolzmann, 1892) – południowo-zachodni Ekwador do południowo-zachodniego Peru i północnego Chile; proponowane podgatunki intermedia i punensis uznane za jego synonimy
  • A. c. juninensis (Berlepsch & Stolzmann, 1902) – południowo-środkowe Peru do zachodniej Boliwii i północno-zachodniej Argentyny
  • A. c. boliviana (L. Kelso, 1939) – Boliwia
  • A. c. grallaria (Temminck, 1822) – wschodnia i środkowa Brazylia
  • A. c. cunicularia (Molina, 1782) – południowa Boliwia, Paragwaj i południowa Brazylia do Ziemi Ognistej
  • A. c. partridgei Olrog, 1976prowincja Corrientes (północna Argentyna)

Populacje z Kanady i północnej części USA są wędrowne.

Charakterystyka edytuj

 
Pójdźka zaobserwowana niedaleko Goiânii, Goiás w Brazylii
Wygląd zewnętrzny
Niewielka sowa z okrągłą głową bez „uszu” z piór. Tęczówka oka żółta, mała kremowobiała szlara. Upierzenie z wierzchu brązowe jasno nakrapiane, spód kremowy z ciemnymi plamkami które tworzą poprzeczne pasy. Samice zwykle mają nieco ciemniejszy odcień upierzenia. Skrzydła brązowe, gęsto nakrapiane. Długie, słabo opierzone nogi.
Rozmiary
dł. ciała 19–28 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 58–61 cm
Masa ciała
147–240 g
Głos
Odzywa się często, bardzo różnymi głosami. Podstawowy głos godowy samca to dwusylabowe „hu hu”. Zauważywszy drapieżnika, dorosłe ostrzegają chrapliwym terkotem, a młode grzechoczą podobnie jak grzechotniki.
Zachowanie
Prowadzi naziemny tryb życia. Często aktywna za dnia, najbardziej o zmierzchu i o świcie. Mało płochliwa, stosunkowo łatwa do zaobserwowania. Zaniepokojona kiwa się w górę i w dół. Często przesiaduje na słupkach ogrodzeniowych lub niewielkich pagórkach niedaleko swojej nory.
Długość życia
Żyje do 9–10 lat.

Środowisko edytuj

 
Sowy pójdźki w środowisku naturalnym

Otwarte tereny trawiaste i rolnicze: sawanna, preria, nieużytki.

Pożywienie edytuj

Poluje na owady, ważnym elementem jej diety są szarańczowate i duże chrząszcze. Zjada także skorpiony, gryzonie, małe ptaki, gady i płazy.

Pójdźka ziemna ma kilka sposobów polowania: zbiera owady z ziemi; łapie duże owady w powietrzu; siada na niewysokim punkcie obserwacyjnym lub krąży w powietrzu i spada znienacka na upatrzoną zdobycz.

Odżywia się też, co jest niezwykłe dla sów, owocami i nasionami, zwłaszcza opuncji.

Lęgi edytuj

 
Młode pójdźki ziemne przed swoją norą

Wyprowadza jeden lęg w marcu-kwietniu. Sowy te są monogamiczne, ale zdarza się, że samiec ma dwie partnerki.

Zachowania godowe
Samiec na ziemi wydaje różne pohukiwania. Odbywa loty godowe wznosząc się na wysokość ok. 30 m, krążąc przez 5–10 s i spadając na wysokość ok. 15 m. Ten rytuał może być powtarzany wiele razy.
Gniazdo
Gniazdują w norach wykopanych głównie przez inne zwierzęta, ale w odpowiedniej glebie mogą także same sobie wykopać norę, używając dzioba i nóg. W Ameryce Północnej wykorzystują zwłaszcza nory piesków preriowych: po wytępieniu tych ostatnich w I poł. XX w. w Kalifornii zaobserwowano znaczny spadek liczebności pójdźki[5]. Kiedy brakuje nor, zakładają gniazda np. w rurach drenarskich[5]. Wykorzystują też skrzynki lęgowe instalowane pod ziemią przez człowieka. Gniazdo jest często wykorzystywane rokrocznie przez tę samą parę. Wokół głównej nory znajduje się jedna lub więcej dodatkowych norek, używanych przez samce podczas okresu lęgowego albo przez młode krótko po opuszczeniu gniazda.
Jaja
Samica składa 6–9, czasem nawet 12 białych jaj, w odstępach jednodniowych.
Wysiadywanie
Jaja są wysiadywane przez okres 28–30 dni wyłącznie przez samicę. Pożywienie przynosi jej samiec, który w ciągu dnia pilnuje gniazda.
Pisklęta
Młodymi w gnieździe opiekuje się samiec. Już w wieku 14 dni można zaobserwować, jak czekają u wejścia do nory na rodziców wracających z pożywieniem. Opuszczają one norę po około 44 dniach. W wieku 49–56 dni zaczynają polować na naziemne owady.

Status edytuj

IUCN uznaje pójdźkę ziemną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku[2]. Organizacja Partners in Flight w 2017 roku szacowała liczebność światowej populacji na około 2 miliony dorosłych osobników[6]. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[2].

Ich liczebność spada w największym stopniu w wyniku przekształcania środowiska naturalnego przez człowieka. Często giną pod kołami samochodów.

Naturalnymi wrogami tych sów są inne większe sowy, sokoły, borsuki, skunksy, fretki domowe, pancerniki, węże oraz domowe psy i koty.

Przypisy edytuj

  1. a b c Athene cunicularia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d e Athene cunicularia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Surniinae Bonaparte, 1838 - sóweczki (Wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-29].
  4. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owls. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-29]. (ang.).
  5. a b Makatsch Wolfgang: Ptak i gniazdo, jajo, pisklę, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1957, s. 160
  6. Burrowing Owl Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-03-29]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj