Płetwalowate
rodzina ssaków
(Przekierowano z Pływaczowate (zwierzęta))
Płetwalowate[20], fałdowce, wieloryby fałdowce[21], pływaczowate[20] (Balaenopteridae) – rodzina ssaków z infrarzędu waleni (Cetacea) w obrębie rzędu parzystokopytnych (Atriodactyla). Fałdowce charakteryzują się obecnością 10–100 podłużnych bruzd na podgardlu, a także wydłużonym ciałem, ostro zakończoną głową i spiczastymi płetwami. Do fałdowców należą dwa największe ssaki morskie: płetwal błękitny i finwal. Sejwal, inny przedstawiciel tej rodziny, jest jednym z najszybszych wielorybów. Formy kopalne znane od miocenu.
| Balaenopteridae | |||||
| J.E. Gray, 1864[1] | |||||
 Przedstawiciel rodziny – płetwal błękitny (Balaenoptera musculus) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Parvordo | |||||
| Rodzina |
płetwalowate | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Balaenoptera Lacépède, 1804 | |||||
| |||||
| Rodzaje | |||||
| |||||
Zasięg występowania edytuj
Rodzina obejmuje gatunki występujące we wszystkich oceanach świata[22][23].
Systematyka edytuj
Do rodziny należą następujące występujące współcześnie rodzaje[24][25][22][20]:
- Eschrichtius J.E. Gray, 1864 – pływacz – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem przedstawicielem jest Eschrichtius robustus (Lilljeborg, 1861) – pływacz szary
- Megaptera J.E. Gray, 1846 – długopłetwiec – jedynym jest przedstawicielem jest Megaptera novaeangliae (Borowski, 1781) – długopłetwiec oceaniczny
- Balaenoptera Lacépède, 1804 – płetwal
oraz rodzaje wymarłe:
- Archaebalaenoptera Bisconti, 2007[26]
- Archaeschrichtius Bisconti & Varola, 2006[27] – jedynym przedstawicielem był Archaeschrichtius ruggieroi Bisconti & Varola, 2006
- Cetotheriophanes Brandt, 1873[28] – jedynym przedstawicielem był Cetotheriophanes cuvieri (J.B. Fischer, 1829)
- Diunatans Bosselaers & Post, 2010[29] – jedynym przedstawicielem był Diunatans luctoretemergo Bosselaers & Post, 2010
- Eschrichtioides Bisconti, 2008[30] – jedynym przedstawicielem był Eschrichtioides gastaldii (Strobel, 1875)
- Eobalaenoptera Dooley, Fraser & Luo, 2004[31] – jedynym przedstawicielem był Eobalaenoptera harrisoni Dooley, Fraser & Luo, 2004
- Fragilicetus Bisconti & Bosselaers, 2016[32] – jedynym przedstawicielem był Fragilicetus velponi Bisconti & Bosselaers, 2016
- Gricetoides Whitmore & Kaltenbach, 2008[33] – jedynym przedstawicielem był Gricetoides aurorae Whitmore & Kaltenbach, 2008
- Incakujira Marx & Kohno, 2016[34] – jedynym przedstawicielem był Incakujira anillodefuego Marx & Kohno, 2016
- Kennedycetus Solis-Añorve, González-Barba, Hernández-Rivera & Schwennicke, 2021[35] – jedynym przedstawicielem był Kennedycetus pericorum Solis-Añorve, González-Barba, Hernández-Rivera & Schwennicke, 2021
- Marzanoptera Bisconti, Damarco, Pavia, Sorce & Carnevale, 2020[36]
- Megapteropsis Van Beneden, 1872[37] – jedynym przedstawicielem był Megapteropsis robusta Van Beneden, 1872
- Miobalaenoptera Tanaka & Watanabe, 2019[38] – jedynym przedstawicielem był Miobalaenoptera numataensis Tanaka & Watanabe, 2019
- Nehalaennia Bisconti, Munsterman & Post, 2019[39] – jedynym przedstawicielem był Nehalaennia devosi Bisconti, Munsterman & Post, 2019
- Notiocetus Ameghino, 1891[40]
- Palaeocetus Seeley, 1865[41] – jedynym przedstawicielem był Palaeocetus sedgwickii Seeley, 1865
- Parabalaenoptera Zeigler, Chan & Barnes, 1997[42] – jedynym przedstawicielem był Parabalaenoptera baulinensis Zeigler, Chan & Barnes, 1997
- Plesiobalaenoptera Bisconti, 2010[43]
- Plesiocetus Van Beneden, 1859[44]
- Protororqualus Bisconti, 2007[45]
Uwagi edytuj
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Megaptera J.E. Gray, 1846.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Physalus J.E. Gray, 1821 (= Balaenoptera Lacépède, 1804).
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Palaeocetus Seeley, 1865.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Agaphelus Cope, 1868 (= Balaenoptera Lacépède, 1804).
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Pterobalaena Eschricht, 1849 (= Balaenoptera Lacépède, 1804).
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Rhachianectes Cope, 1869 (= Eschrichtius J.E. Gray, 1864).
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Eschrichtius J.E. Gray, 1864.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Parabalaenoptera Zeigler, Chan & Barnes, 1997.
Przypisy edytuj
- ↑ Gray 1864 ↓, s. 203.
- ↑ Gray 1864 ↓, s. 205.
- ↑ Gray 1864 ↓, s. 211.
- ↑ Flower 1864 ↓, s. 384.
- ↑ Flower 1864 ↓, s. 391.
- ↑ J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum. Wyd. 2. London: The Trustees, 1866, s. 106. (ang.).
- ↑ a b c J.E. Gray: Synopsis of the species of whales and dolphins in the collection of the British Museum. London: B. Quaritch, 1868, s. 2. (ang.).
- ↑ J.E. Gray. The geographical distribution of the Cetacea. „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 6 (35), s. 391, 1870. (ang.).
- ↑ a b T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 16, 1874. (ang.).
- ↑ J.F. von Brandt. Über eine neue Classification der Bartenwale (Balaenoidea) mit Berücksichtigung der untergegangenen Gattungen derselben. „Bulletin de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg”. 17 (2), s. 116, 1872. (niem.).
- ↑ Brandt 1873 ↓, s. 26.
- ↑ Brandt 1873 ↓, s. 27.
- ↑ E. Haeckel: Systematische phylogenie. T. 3. Berlin: Georg Reimer, 1895, s. 566. (niem.).
- ↑ M. Weber: Die Säugetiere. Einführuing in die Anatomie und Systematik der recenten und fossilen Mammalia. Jena: Gustav Fischer, 1904, s. 575. (niem.).
- ↑ W.K. Gregory & J.K. Mosenthal: Outline classification of the Mammalia recent and extinct. W: H.F. Osborn: The Age of Mammals in Europe, Asia and North America. New York: The Macmillan company, 1910, s. 563. (ang.).
- ↑ J.R. Ellerman & T.C.S. Morrison-Scott: Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946. London: British Museum (Natural History), 1951, s. 713. (ang.).
- ↑ E.D. Mitchell. A new cetacean from the Late Eocene La Meseta Formation, Seymour Island, Antarctic Peninsula. „Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences”. 46 (12), s. 2232, 1989. DOI: 10.1139/f89-273. (ang.).
- ↑ Zeigler, Chan i Barnes 1997 ↓, s. 117.
- ↑ M.C. McKenna & S.K. Bell: Classification of mammals above the species level. Nowy Jork: Columbia University Press, 1997, s. 378. ISBN 978-0-231-11013-6. (ang.).
- ↑ a b c Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 411, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 280–282. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Balaenopteridae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-21]. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 567–569. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ M. Bisconti. A new basal balaenopterid whale from the Pliocene of northern Italy. „Palaeontology”. 50 (5), s. 1103, 2007. DOI: 10.1111/j.1475-4983.2007.00696.x. (ang.).
- ↑ M. Bisconti & A. Varola. The oldest eschrichtiid mysticete and a new morphological diagnosis of Eschrichtiidae (gray whales). „Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia”. 112 (3), s. 451, 2006. DOI: 10.13130/2039-4942/6352. (ang.).
- ↑ Brandt 1873 ↓, s. 148.
- ↑ M. Bosselaers & K. Post. A new fossil rorqual (Mammalia, Cetacea, Balaenopteridae) from the Early Pliocene of the North Sea, with a review of the rorqual species described by Owen and Van Beneden. „Geodiversitas”. 32 (2), s. 335, 2010. DOI: 10.5252/g2010n2a6. (ang.).
- ↑ M. Bisconti. Morphology and phylogenetic relationships of a new eschrichtiid genus (Cetacea: Mysticeti) from the Early Pliocene of northern Italy. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 153 (1), s. 162, 2008. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2008.00374.x. (ang.).
- ↑ A.C. Dooley, N.C. Fraser & Z. Luo. The earliest known member of the rorqual-gray whale clade (Mammalia, Cetacea). „Journal of Vertebrate Paleontology”. 24 (2), s. 454, 2004. DOI: 10.1671/2401. (ang.).
- ↑ M. Bisconti & M. Bosselaers. Fragilicetus velponi: a new mysticete genus and species and its implications for the origin of Balaenopteridae (Mammalia, Cetacea, Mysticeti). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 177 (2), s. 451, 2016. DOI: 10.1111/zoj.12370. (ang.).
- ↑ F.C. Whitmore & J.A. Kaltenbach. Neogene Cetacea of the Lee Creek Phosphate Mine, North Carolina. „Virginia Museum of Natural History Special Publication”. 14, s. 250, 2008. (ang.).
- ↑ F.G. Marx & N. Kohno. A new Miocene baleen whale from the Peruvian desert. „Royal Society Open Science”. 3 (10), s. 2, 2016. DOI: 10.1098/rsos.160542. (ang.).
- ↑ A. Solis-Añorve, G. González-Barba, R. Hernández-Rivera & T. Schwennicke. Late Miocene balaenopterid (Cetacea:Mysticeti) from Baja California Sur, Mexico. „Journal of South American Earth Sciences”. 111, s. 103498 (5), 2021. DOI: 10.1016/j.jsames.2021.103498. (ang.).
- ↑ M. Bisconti, P. Damarco, M. Pavia, B. Sorce & G. Carnevale. Marzanoptera tersillae, a new balaenopterid genus and species from the Pliocene of Piedmont, north-west Italy. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 192 (4), s. 1253–1292, 2021. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlaa131. (ang.).
- ↑ P.J. Van Beneden. Les Baleines fossiles d’Anvers. „Bulletins de l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 2me série. 34, s. 15, 1872. (fr.).
- ↑ Y. Tanaka & M. Watanabe. An early and new member of Balaenopteridae from the upper Miocene of Hokkaido, Japan. „Journal of Systematic Palaeontology”. 17 (16), s. 1200, 2019. DOI: 10.1080/14772019.2018.1532968. (ang.).
- ↑ M. Bisconti, D.K. Munsterman & K. Post. A new balaenopterid whale from the late Miocene of the Southern North Sea Basin and the evolution of balaenopterid diversity (Cetacea, Mysticeti). „PeerJ”. 7, s. e6915, 2019. DOI: 10.7717/peerj.6915. (ang.).
- ↑ F. Ameghino. Caracteres diagnósticos de cincuenta especies nuevas de mamíferos fósiles argentinos. „Revista argentina de historia natural”. 1, s. 167, 1891. (hiszp.).
- ↑ H.G. Seeley. On the Fossil Neck-bones op a Whale (Palæocetus Sedgwicki) from the Neighbourhood of Ely. „The geological magazine, or, Monthly journal of geology”. 2, s. 54–57, 1865. (ang.).
- ↑ Zeigler, Chan i Barnes 1997 ↓, s. 117.
- ↑ M. Bisconti. A new balaenopterid whale from the late Miocene of the Stirone River, northern Italy (Mammalia, Cetacea, Mysticeti). „Journal of Vertebrate Paleontology”. 30 (3), s. 943, 2010. DOI: 10.1080/02724631003762922. (ang.).
- ↑ P.J. Van Beneden. Repport de M. Van Beneden. „Bulletins de l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 2me série. 8, s. 139, 1859. (fr.).
- ↑ M. Bisconti. Taxonomic revision and phylogenetic relationships of the rorqual-like mysticete from the Pliocene of Mount Pulgnasco. „Palaeontographia Italica”. 90, s. 85–108, 2007. (ang.).
Bibliografia edytuj
- J.E. Gray. On the Cetacea which have been observed in the seas surrounding the British Islands. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 195–248, 1864. (ang.).
- W.H. Flower. Notes on the skeletons of whales in the principal museums of Holland and Belgium, with descriptions of two species apparently new to science. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 384–420, 1864. (ang.).
- J.F. von Brandt. Untersuchungen über die fossilen und subfossilen Cetaceen Europa’s. „Mémoires de l’Académie Impériale des Sciences de St.-Pétersbourg”. VIIE série. 20 (1), s. 1–372, 1873. (niem.).
- C.V. Zeigler, G.L. Chan & L.G. Barnes. A new Late Miocene balaenopterid whale (Cetacea: Mysticeti), Parabalaenoptera baulinensis, (new genus and species) from the Santa Cruz Mudstone, Point Reyes Peninsula, California. „Proceedings of the California Academy of Sciences”. 50 (4), s. 115–138, 1997. (ang.).