Pałac Goldsteinów
Pałac Goldsteinów (czasami nazywany „Pałacem Przemysłowców” lub „Willą Goldsteinów”) − neorenesansowa willa braci Abrahama i Josefa (Josepha) Goldsteinów[4], położona w zachodniej części śródmieścia Katowic, na rogu placu Wolności i ul. Jana Matejki[5].
 nr rej. A/1315/83 z 3 grudnia 1983[1][2]
| |
 Pałac Goldsteinów w Katowicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
plac Wolności 12a |
| Ukończenie budowy |
1872[3] |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′32,80″N 19°00′49,09″E/50,259111 19,013636
| |
Historia edytuj
Goldsteinowie przybyli z Królestwa Polskiego do Katowic, by założyć kolejny z sieci swych tartaków, które posiadali po obu stronach granicy prusko-rosyjskiej. Budowę pałacu ukończono w 1872 roku.
Bracia Goldsteinowie mieli tartaki w wielu miastach, w tym także w Katowicach, na tyłach pałacu. W 1892 miał miejsce pożar tartaku. W 1893, ze względu na duże straty poniesione w wyniku pożaru, Goldsteinowie przenieśli firmę do Wrocławia, a posiadłość sprzedali firmie „Kohlen Produzenten Georg von Giesches Erben”[6]. Przed II wojną światową mieściła się w nim „Izba Przemysłowo-Handlowa”, natomiast w latach 1952−1990 Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej oraz kino „Przyjaźń”. W piwnicach pałacu od roku powstania, czyli 1975 występował teatr awangardowy „12a” (nazwany od numeru budynku)[7] działający w ramach działalności klubu studenckiego „PULS”, w którym odbywał też się m.in. pierwszy festiwal Rawa Blues. Na przełomie wieków działał w Pałacu Big Bank oraz biura Śląskiego Domu Maklerskiego, mieściła się tu też restauracja „Kolumb”, a od 2010 ma tu swoją siedzibę urząd stanu cywilnego[8]. Właścicielem pałacu jest miasto[9].
Architektura edytuj
Pałac jest reprezentacyjną willą z lat siedemdziesiątych XIX wieku (między 1870 a 1875[10]). Ma dwie kondygnacje. Elewacje zewnętrzne są zdobione bogatą dekoracją sztukatorską i kamieniarską. W bocznej elewacji znajdują się rzeźby przedstawiające trzy postacie kobiece – alegorie przemysłu, nauki i sztuk pięknych. Postacie trzymają: młotek, lokomotywę, książkę, pochodnię, zwój i paletę malarską[11].
We wnętrzu jest natomiast reprezentacyjna klatka schodowa i hall z bogatą dekoracją malarską z dużą ilością złoceń. Sala posiedzeń posiada strop kasetonowy, wykładany bogato złoconym kurdybanem. O majętności właścicieli pałacu świadczą również marmury, z których zrobione zostały posadzki, oraz wykorzystanie piaskowca, wysokiej jakości drewna i liczne złocenia. Na każdej kondygnacji znajdowało się osiem lub dziewięć pokojów „pańskich”, kuchnia, spiżarnia, łazienka oraz dwa pokoje dla służby. Obecna sala posiedzeń na I piętrze jest prawdopodobnie dawną salą balową.
Architekt pałacu jest nieznany, lecz historycy podejrzewają, że pochodził z Berlina.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2011-08-15].
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007-2013. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
- ↑ Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 228. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
- ↑ Katarzyna Łakomy: Wille miejskie Katowic. Katowice: Muzeum Śląskie, 2011. ISBN 978-83-62593-06-4.
- ↑ Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010−2013. slaskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)]. (pol.) www.slaskie.pl [dostęp 2011-08-15]
- ↑ Joseph Chrust, „The Goldstein Villa on Plac Wolnosci”, w: www.jewishgen.org, dn. 2 maja 2007
- ↑ Andrzej Jabłoński: XXX URODZINY TEATRU 12A. Uniwersytet Śląski. [dostęp 2014-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-20)].
- ↑ Otwarcie Urzędu Stanu Cywilnego (pol.) www.katowice.eu [dostęp 2011-02-18]
- ↑ „Pałac Goldsteinów czeka na gospodarza”, w: serwisy.gazeta.pl/metroon, dn. 29 lipca 2005
- ↑ Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2013, s. 21. ISBN 978-83-63780-00-5. (pol.).
- ↑ Jadwiga Lipońska-Sajdak, „Miasto pierwszego drapacza chmur”, w: miasta.gazeta.pl/katowice/, dn. 2 maja 2007
Bibliografia edytuj
- Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2013, s. 21-23. ISBN 978-83-63780-00-5. (pol.).
- Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 30. ISBN 83-85831-35-5.
- W co zainwestują Katowice w 2010 roku? (pol.) www.mmsilesia.pl [dostęp 2011-08-15]
- Katowice − „Informator”, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 15.
- Jan F. Lewandowski. Pałac zmiennych czasów. „Gazeta Wyborcza”, 19 listopada 2011. Agora. ISSN 0860-908X.