Wikipedia

Pałanka gołoucha

gatunek ssaka

Pałanka gołoucha[4] (Phalanger gymnotis) – gatunek ssaka, torbacza z podrodziny pałanek (Phalangerinae) w obrębie rodziny pałankowatych (Phalangeridae), zamieszkujący wyspy Nowej Gwinei, wyspy Aru oraz wyspy: Salawati, Yapen i Misool – na terenach położonych do wysokości 2700 m n.p.m.[5]

Pałanka gołoucha
Phalanger gymnotis
(W. Peters & Doria, 1875)[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

ssaki niższe

Nadrząd

torbacze

Rząd

dwuprzodozębowce

Rodzina

pałankowate

Podrodzina

pałanki

Rodzaj

pałanka

Gatunek

pałanka gołoucha

Synonimy
  • Phalangista (Cuscus) gymnotis W. Peters & Doria, 1875[1]
  • Phalanger leucippus O. Thomas, 1898[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1875 roku niemiecko-włoski zespół zoologów (Niemiec Wilhelm Peters i Włoch Giacomo Doria) nadając mu nazwę Phalangista (Cuscus) gymnotis[1]. Miejsce typowe to według oryginalnego opisu to „Wyspy Aru, niedaleko Giabu-Lengan” (łac. Insulae Aru, prope Giabu-Lengan); ograniczone przez Pietera van der Faana w 1962 roku do wsi na zachodnim wybrzeżu wyspy Wokam, Wyspy Aru, Indonezja[6][7][8][9]. Holotyp to skóra (sygnatura MSNG CE 1545) i czaszka oraz szkielet (sygnatura MSNG CE 3966) samca z kolekcji Museo Civico di Storia Naturale Giacomo Doria w Genui; zebrany w 1873 roku przez włoskiego botanika Odoardo Beccariego[10][11].

Czasami rozpoznawane są dwa podgatunki (nominatywny gymnotis oraz leucippus), ale podstawa do rozpoznawania podgatunków nie jest dobrze udokumentowana, a wzorce zmienności wymagają starannej uwagi taksonomicznej[7]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[7].

Etymologia edytuj

  • Phalanger: fr. phalange ‘paliczek’, od gr. φάλαγγα phalanga ‘paliczek’, od φάλαγξ phalanx ‘kość palca lub stopy’[12].
  • gymnotis: gr. γυμνος gumnos ‘goły, nagi’[13]; -ωτις ōtis ‘-uchy’, od ους ous, ωτος ōtos ‘ucho’[14].

Budowa edytuj

Tułów pałanki gołouchej wraz z głową osiągają długość od 31 do 54 cm, a ogon od 29 do 39,5 cm, przy masie ciała od 1,5 do 5 kg[5][15][16].

Ciało pałanki gołouchej porasta krótka sierść barwy szarobrązowej bądź srebrnoszarej, na grzbiecie wyróżniająca się ciemnym paskiem, nie sięgająca uszu[5].

Czaszka pałanki gołouchej cechuje się dobrze zbudowanym łukiem jarzmowym oraz wyraźnie zaznaczonym grzebieniem strzałkowym. U pałankowatych zęby trzonowe określa się jako bunodontyczne. Na tułowiu występuje marsupium, dobrze rozwinięte i otwierające się do przodu. Ciało kończy znacznej długości ogon pokryty futrem. Z kolei w kończynach dolnych występuje syndaktylia[5] – w sposób typowy dla dwuprzodozębowców drugi i trzeci palec stopy zwierzęcia są zrośnięte, a tylko pazury są rozdzielone[17].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Palanka gołoucha zamieszkuje wyspy Nowej Gwinei, wyspy Aru oraz wyspy: Salawati, Yapen i Misool. Występuje ona na terenach położonych od poziomu morza do wysokości 2700 m[5].

Siedlisko pałanki gołouchej stanowią lasy deszczowe[5], pierwotne, jak i wtórne[3], oraz jaskinie[5]. Co nietypowe wśród jej krewnych[3], prowadzi ona naziemny tryb życia, kryjąc się w norach pod drzewami i wzdłuż brzegów rzecznych. Zwierzę spotyka się także w ogrodach. Jego aktywność przypada na noc[5]. Jest wszystkożercą[3].

Rozmnażanie edytuj

Ciąża u samic palanki gołouchej jest krótka. Trwa 13 dni, może jednak nastąpić opóźniona implantacja. Następnie samica wydaje na świat pojedynczego potomka[5].

Poza okresem rozrodu pałanka gołoucha wiedzie samotny tryb życia[5].

Status edytuj

Liczebność gatunku spada, jednakże w swym siedlisku występuje pospolicie. IUCN klasyfikuje go jako gatunek najmniejszej troski (LC – ang. least concern ‘najmniejszej troski’). Zagrożenie stanowią dla niego polowania przez psy, zarówno zdziczałe, jak i polujące pod nadzorem ludzkim. Poluje się nań dla mięsa, dla medycyny miejscowej oraz celem pozyskania zwierząt domowych. Intensywne polowania doprowadziły do zaniku pałanki gołouchej na niektórych obszarach jej dawniejszego zasięgu występowania. Jednakże zasiedla ona liczne obszary objęte ochroną[3].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c W.C.H. Peters & G. Doria. Diagnosi di alcune nuove specie di Marsupiali appartenenti alla Fauna papuana. „Annali del Museo civico di storia naturale di Genova”. 7, s. 543, 1875. (wł. • łac.). 
  2. ↑ O. Thomas. Descriptions of two new cuscuses (Phalanger). „Annali del Museo civico di storia naturale di Genova”. Serie 2.a. 19 (39), s. 7, 1898. (wł. • łac.). 
  3. ↑ a b c d e Phalanger gymnotis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 12. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 84.
  6. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Phalanger gymnotis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-04].
  7. ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 80. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  8. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Phalanger gymnotis (W. Peters & Doria, 1875). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-04]. (ang.).
  9. ↑ P.J. van der Faan. Catalogue of the Marsupialia from New Guinea, the Moluccas and Celebes in the Museo Civico Di Storia Naturale “Giacomo Doria” in Genoa. „Annali del Museo civico di storia naturale Giacomo Doria”. 73, s. 40, 1962. (ang.). 
  10. ↑ G.H.H. Tate. Notes on the types of certain early described species of monotremes, marsupials, Muridae and bats from the Indo-Australian region. „American Museum novitates”. 1061, s. 3, 1940. (ang.). 
  11. ↑ J.I. Menzies & J.C. Pernetta. A taxonomic revision of cuscuses allied to Phalanger orientalis (Marsupialia: Phalangeridae). „Journal of Zoology”. 1 (3), s. 593–594, 1986. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1986.tb00647.x. (ang.). 
  12. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 528, 1904. (ang.). 
  13. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 100.
  14. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 158.
  15. ↑ K. Helgen & S. Jackson: Family Phalangeridae (Cuscuses, Brush-tailed Possums and Scaly-tailed Possum). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 490. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  16. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 55. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  17. ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81.

Bibliografia edytuj

  • Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).
  • Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pałanka_gołoucha&oldid=72045387”