Wikipedia

Pakt o nieagresji między Polską a ZSRR (1932)

układ polsko-radziecki z 1932 roku
(Przekierowano z Pakt o nieagresji Polska - ZSRR (1932))

Pakt o nieagresji między Polską a ZSRR – układ międzynarodowy zawarty w Moskwie 25 lipca 1932 między Polską a ZSRR[1][2]. Umowę zawarto według art. 7 na trzy lata (z klauzulą automatycznego przedłużenia o dalsze 2 lata w razie niewypowiedzenia przez żadną ze stron na 6 miesięcy przed upływem terminu), a następnie 5 maja 1934 przedłużono do 31 grudnia 1945, z pozostawieniem zasady automatycznego przedłużenia rozszerzoną na nieograniczoną liczbę razy[3].

Dziennik Ustaw 1932 nr 115, poz. 951. Oficjalny, pełny tekst paktu w językach polskim i rosyjskim

Rozmowy na temat zawarcia tego układu rozpoczęły się w styczniu 1926. Zaprzestano ich po zerwaniu w maju 1927 stosunków dyplomatycznych między Wielką Brytanią a ZSRR w konsekwencji afery szpiegowskiej związanej z działalnością sowieckiej misji handlowej w Londynie i po zabójstwie posła ZSRR w Warszawie Piotra Wojkowa[a] przez rosyjskiego emigranta Borysa Kowerdę w czerwcu 1927.

Zawieszone rozmowy polsko-sowieckie podjęto ponownie dopiero pod koniec roku 1931, ponieważ strona polska uważała zobowiązania o nieagresji wynikające z podpisanego w 1929 tzw. protokołu Litwinowa[b] za niewystarczające.

Ze strony polskiej pakt podpisał Stanisław Patek, ze strony radzieckiej Nikołaj Krestinski.

Preambuła powoływała się na traktat ryski z 1921 jako podstawę wzajemnych stosunków i zobowiązań między stronami. Art. 1 zabraniał każdej ze stron napaści na drugą zarówno samodzielnie, jak i w porozumieniu z trzecią stroną. Za napaść uznawał wszelki akt gwałtu, naruszający całość i nietykalność terytorium lub niepodległość polityczną drugiej Umawiającej się Strony, nawet gdyby te działania były dokonane bez wypowiedzenia wojny i z uniknięciem wszelkich jej możliwych przejawów.

W razie napaści państwa trzeciego na jedną ze stron art. 2 zobowiązywał drugą stronę do nieudzielania pomocy czy poparcia napastnikowi, choćby pośredniej. Napaść strony paktu na państwo trzecie dozwalał drugiej stronie na wypowiedzenie go bez uprzedzenia.

Art. 3 zabraniał stronom brać udział w porozumieniach z punktu widzenia agresji jawnie dla drugiej Strony wrogich. Art. 4 głosił, że art. 1 i 2 nie naruszają zobowiązań wynikających z umów zawartych uprzednio, o ile te umowy nie zawierają w sobie elementu napaści.

Art. 5 zobowiązywał strony do pokojowego rozstrzygania sporów. Spory, których nie udało się rozwiązać na drodze dyplomatycznej, miały być przekazywane komisji pojednawczej, zgodnie z postanowieniami podpisanej osobno Konwencji uznanej za integralną część Paktu[4].

1 protokół dodatkowy zaznaczał, że upływ terminu lub przedterminowe wymówienie nie oznacza ograniczenia lub uchylenia się od wykonania zobowiązań, wypływających z paktu Brianda-Kellogga, w 2 protokole strony oświadczały iż nie ma między nimi żadnych zasadniczych spraw spornych. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych nastąpiła w Warszawie 23 grudnia 1932 r.[5] co zgodnie z art. 6 Paktu oznaczało nabranie przezeń mocy.

26 listopada 1938 r. ogłoszono wspólny komunikat obu rządów, że podstawą stosunków pozostają w całej swej rozciągłości wszystkie istniejące umowy łącznie z paktem o nieagresji polsko-sowieckim z 25 lipca 1932 r. i że pakt ten posiada dostatecznie szeroką podstawę gwarantującą nienaruszalność stosunków pokojowych między obu państwami[6]. Podobne oświadczenie wygłosił 2 czerwca 1939 nowo mianowany ambasador ZSRR w Polsce Nikołaj Szaronow.

Aktem sprzecznym ze wszystkimi umowami wiążącymi Polskę i ZSRR był tajny protokół do paktu Ribbentrop-Mołotow z 23 sierpnia 1939, zawartego między Niemcami a ZSRR, przewidujący faktyczną likwidację Rzeczypospolitej przez III Rzeszę i ZSRR. W konsekwencji, po agresji Niemiec na Polskę, 17 września 1939 rząd ZSRR jednostronnie uznał układ z 1932 i wszystkie umowy zawarte z rządem lub z udziałem rządu RP za nieistniejące pod pretekstem „zaprzestania istnienia państwa polskiego” i dokonał siłami Armii Czerwonej najazdu na Polskę. Agresja zbrojna ZSRR była złamaniem wszystkich powyższych porozumień międzynarodowych, w tym w szczególności paktu o nieagresji z roku 1932, protokołu Litwinowa, konwencji o określeniu napaści i paktu Ligi Narodów.

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Wojkow był jednym z organizatorów i wykonawców egzekucji rodziny cara Mikołaja II w Jekaterynburgu w lipcu 1918.
  2. ↑ Protokół Litwinowa był wielostronnym paktem o nieagresji sygnowanym przez Polskę, ZSRR, Łotwę, Estonię i Rumunię i rozciągającym na stosunki między tymi państwami postanowienia paktu Brianda-Kellogga, jeszcze przed jego formalną ratyfikacją, które nie dotyczyły ZSRR (nienależącego przed 1934 do Ligi Narodów).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Pakt nieagresji między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Rad, podpisany w Moskwie 25 lipca 1932 roku (Dz.U. 1932 nr 115, poz. 951).
  2. ↑ Zgodnie z wymogami art. 18 traktatu wersalskiego zarejestrowany w Sekretariacie Ligi Narodów 9 stycznia 1933 (League of Nations Treaty Series vol. 136, s. 48–53.).
  3. ↑ Protokół podpisany w Moskwie 5 maja 1934 r. między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Rad o przedłużeniu Paktu Nieagresji (Dz.U. 1934 nr 53, poz. 487). Zarejestrowany w Sekretariacie Ligi Narodów 15 lutego 1935 r. vol. 157, s. 431–439. Oświadczenie Rządowe z 16 czerwca 1934 r. w sprawie wymiany dokumentów ratyfikacyjnych protokółu, podpisanego w Moskwie 5 maja 1934 r. między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Rad o przedłużeniu Paktu Nieagresji (Dziennik Ustaw 1934 Nr 53, Poz. 488).
  4. ↑ Konwencja o stosowaniu Koncyljacji między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Rad, podpisana w Moskwie 23 listopada 1932 r. (Dz.U. z 1932 r. nr 115, poz. 952). Zarejestrowana w Sekretariacie Ligi Narodów Poland and Union of Soviet Socialist Republics – Convention of Conciliation. Signed at Moscow, November 13, 1932.
  5. ↑ Oświadczenie Rządowe z 23 grudnia 1932 r. w sprawie wymiany dokumentów ratyfikacyjnych (Dziennik Ustaw 1932 r. nr 115, poz. 953).
  6. ↑ „Republika” 27 listopada 1938 r., s. 1.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pakt_o_nieagresji_między_Polską_a_ZSRR_(1932)&oldid=71589150”