Wikipedia

Palcownik pręgowany

gatunek ssaka

Palcownik pręgowany[9] (Dactylopsila trivirgata) – gatunek ssaka, torbacza z podrodziny Dactylopsilinae w obrębie rodziny lotopałankowatych (Petauridae).

Palcownik pręgowany
Dactylopsila trivirgata
J.E. Gray, 1858[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

ssaki niższe

(bez rangi) torbacze
Nadrząd

Australidelphia

Rząd

dwuprzodozębowce

Rodzina

lotopałankowate

Podrodzina

Dactylopsilinae

Rodzaj

palcownik

Gatunek

palcownik pręgowany

Synonimy
  • Dactylopsila melampus O. Thomas, 1908[2]
  • Dactylopsila picata O. Thomas, 1908[3]
  • Dactylopsila hindenburgi Ramme, 1914[4]
  • Dactylopsila biedermanni Matschie, 1916[5]
  • Dactylopsila kataui Matschie, 1916[6]
  • Dactylopsila trivirgata infumata Tate, 1945[7]
Podgatunki
  • D. t. trivirgata J.E. Gray, 1858
  • D. t. melampus O. Thomas, 1908
  • D. t. picata O. Thomas, 1908
  • D. t. kataui Matschie, 1916
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Budowa edytuj

Palcownik pręgowany należy do torbaczy średnich rozmiarów[10]. Głowa i ciało zwierzęcia mierzą od 24 do 28 cm. Długość ogona wynosi 32–39 cm. Samce osiągają masę 428–545 g, samice natomiast od 310 do 475 g[11][12].

Sierść zwierzęcia tworzy trzy charakterystyczne czarne pasy. Pośrodkowy zaczyna się na przodzie głowy, po czym biegnie grzbietem aż do ogona. Towarzyszą mu dwa pasy boczne, poczynające się na pysku i biegnące w okolicy oczu i uszu do zadu zwierzęcia[10].

Palcownik ma największy mózg w stosunku do wielkości ciała wśród torbaczy, co zawdzięcza zaokrąglonej mózgoczaszce[10].

Siekacze szczęki i żuchwy są dobrze zbudowane[11], długie. Język też jest wydłużony[10].

Czwarty palec dłoni jest dwa razy dłuższy od piątego[10]. Palcownik długopalcy odróżnia się jeszcze dłuższym czwartym palcem dłoni[11]. Puszysty ogon przekracza długość głowy i tułowia[10]. Palcownik wielkoogonowy odróżnia się odeń bardziej włochatym ogonem, palcownik wyspowy natomiast krótszym[11].

Systematyka edytuj

Palcownik pręgowany zalicza się to torbaczy, których współcześni przedstawiciele tworzą dwa nadrzędy, Amerideplhia[13] i Australidelphia[14]. Do tego ostatniego zalicza się rząd dwuprzodozębowce. Wedle jednego z podziału w rzędzie tym wyróżnia się podrzędy wombatokształtnych[15], kangurokształtnych[16] oraz pałankokszałtnych[17] czy też workolotokształtnych, do którego należą drzewnicowate[17], pałankowate[18], pseudopałankowate[10], akrobatkowate, ostronogowate[16] oraz lotopałankowate[10].

Niektóre źródła nie wyróżniają podrodzin w rodzinie lotopałankowatych[9].

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1858 roku angielski zoolog John Edward Gray nadając mu nazwę Dactylopsila trivirgata[1]. Miejsce typowe to Wyspy Aru, Indonezja[19][20][21]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłej samicy o sygnaturze 1858.2.20.5 z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; zebrany przez brytyjskiego przyrodnika i podróżnika Alfreda Russela Wallace’a[22].

W obrębie gatunku wyróżnia się 4 podgatunki[11]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe Holotyp
D. t. melampus Dactylopsila melampus O. Thomas, 1908 Kokoda, na wysokości 1000 ft (305 m), obszar rzeki Mambare, Nowa Gwinea[23]. Dorosła samica (sygn. BMNH 7.2.1.14, Muzeum Historii Naturalnej w Londynie); zebrany 12 lipca 1906 roku przez australijskiego prawnika Charlesa Moncktona[2].
D. t. picata Dactylopsila picata O. Thomas, 1908 Somerset (w oryg. Port Albany), Jork, Queensland, Australia[23]. Dorosła samica (sygn. BMNH 66.4.23.1, Muzeum Historii Naturalnej w Londynie); zebrany przez pana Coxena[24].
D. t. kataui Dactylopsila kataui Matschie, 1916 Katau, w pobliżu ujścia rzeki Fly, Papua-Nowa Gwinea[23]. Młodociana samica (sygn. ZMB 5688/22664, Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie); zebrany przez włoskiego przyrodnika i podróżnika Luigiego d’Albertisa[6].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Jedynym podgatunkiem australijskim jest D. t. picata, spotykana w północno-wschodnim Queenslandzie od Iron Range do Mount Speck. Podgatunek nominatywny zamieszkuje wyspy Waigeo, zachodnią Nową Gwineę, w tym Yapen, a także wyspy Aru. D. t. kataui zamieszkuje południową i środkową Nową Gwineę, dokładniej zasiedlając okolice rzeki Fly. D. t. melampus także zasiedla Papuę-Nową Gwineę, na wschodzie[11]. Zasiedla niziny i pogórza. Żyje w lasach, zwłaszcza łęgowych i monsunowych[10], także niżej położonych lasach górskich. W Australii zamieszkuje też lasy deszczowe[10].

Ekologia edytuj

Palcownik pręgowany wiedzie nadrzewny tryb życia[10]. Mniejsze samce zamieszkują areały o powierzchni 5,2 do 6,5 ha, podczas gdy większe osobniki mogą bytować na obszarze do 21,3 ha[11].

W diecie palcownika pręgowanego istotną rolę odgrywają larwy chrząszczy drążące w drewnie[11]. Palcownik najpierw opukuje korę drzewa, potem uważnie nasłuchuje drążących pod nią larw[10]. Silnymi siekaczami górnymi i dolnymi palcownik przegryza korę, by dostać się do żyjących w środku larw. Następnie wkłada w otwór swój wydłużony czwarty palec dłoni, dźgając nim i w ten sposób wydobywając larwę na zewnątrz[11]. Pomaga sobie też długim językiem. Podobny sposób odżywiania się występuje u palczaka madagaskarskiego[10]. Ponadto palcownik spożywa mrówkowate i termity, chrząszcze, ćmy i karaluchy, pluskwiaki, ale też pokarm roślinny, jak owoce i płyny roślinne, w tym nektar, a być może spożywa także pyłek[11].

Aktywność przypada na noc. Za dnia palcownik ukrywa się w swym gnieździe zbudowanym z liści w dziupli drzewa bądź niekiedy wśród epifitów. W lasach z pnączami obserwowano nieliczne legowiska na drzewach o średnicy przynajmniej 30 cm (pomiar na wysokości ludzkiej piersi). W dziuplach spotykano osobniki samotne bądź matki z dziećmi, ale także pary. Legowiska te często są zmieniane, prawdopodobnie redukuje to zagrożenie ze strony drapieżników takich jak pyton Morelia amethistina czy sowy[11].

Zwierzę żyje samotnie[10] bądź do pewnego stopnia w parach. Wydaje z siebie dwusylabowe, gardłowe dźwięki, w anglojęzycznej transkrypcji zapisywane jako gar-gair. Głośniejszy dźwięk wydaje w razie złapania przez drapieżnika. Ponieważ dźwięk ten odbierają natychmiast inne osobniki, wydaje się być do nich kierowany[11].

Rozmnażanie edytuj

Zebrano nieliczne informacje o rozrodzie palcownika pręgowanego. Rozród trwa prawdopodobnie przez cały rok, aczkolwiek szczyt występuje od marca do czerwca przynajmniej w populacji australijskiej. Występuje ciąża, po której samica wydaje na świat jedno bądź dwa młode. Istnieją pojedyncze doniesienia o napotkaniu samicy z młodym: w styczniu, w październiku (z bliźniętami) oraz we wrześniu (w tym wypadku nosiła młode na grzbiecie)[11].

Status edytuj

Jest to gatunek najmniejszej troski. Ma szeroki zasięg występowania, co może wskazywać na znaczną liczebność. Nic nie wskazuje też na spadek liczebności populacji. Jego zasięg obejmuje też kilka terenów chronionych, niemniej palcownik radzi sobie także na terenach zmodyfikowanych działalnością ludzką. Wśród zagrożeń na Nowej Gwinei wymienia się wylesianie związane z rozwojem rolnictwa, pada również obiektem polowań na mięso, choć to akurat nie wydaje się istotnym zagrożeniem. W Australii nie wymienia się istotnych zagrożeń dla zwierzęcia[11].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b J.E. Gray. List of species of Mammalia sent from the Aru Islands by Mr A.R. Wallace to the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 26, s. 109, 1858. (ang.). 
  2. ↑ a b Thomas 1908 ↓, s. 122.
  3. ↑ Thomas 1908 ↓, s. 123.
  4. ↑ W. Ramme. Dactylopsila hindenburgi, ein neuer Streifenbeutler aus Kaiser-Wilhelms-Land (Mamm. Marsup.). „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1914, s. 417, 1914. (niem.). 
  5. ↑ Matschie 1916 ↓, s. 303.
  6. ↑ a b Matschie 1916 ↓, s. 304.
  7. ↑ G.H.H. Tate. Notes on the squirrel-like and mouse-like possums (Marsupialia). „American Museum novitates”. 1305, s. 4, 1945. (ang.). 
  8. ↑ Dactylopsila trivirgata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  9. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki i inni, Polskie nazewnictwo ssaków świata, Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 14, ISBN 978-83-88147-15-9 (pol.).
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 85.
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l m n S. Jackson: Family Petauridae (Striped Possums, Leadbeater’s Possum and Lesser Gliders). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 560. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  12. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 59. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  13. ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 75.
  14. ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 77.
  15. ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81.
  16. ↑ a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 86.
  17. ↑ a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 83.
  18. ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 84.
  19. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Dactylopsila trivirgata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-06].
  20. ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 88. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  21. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Dactylopsila trivirgata J. E. Gray, 1858. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-06]. (ang.).
  22. ↑ Species Dactylopsila trivirgata Gray, 1858. [w:] Australian Biological Resources Study. Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Government. Department of Climate Change, Energy, the Environment and Water. [dostęp 2023-08-06]. (ang.).
  23. ↑ a b c S.M. Jackson & C.P. Groves: Taxonomy of Australian Mammals. Clayton South: CSIRO Publishing, 2015, s. 107. ISBN 978-1-486-30012-9. (ang.).
  24. ↑ Thomas 1908 ↓, s. 124.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Palcownik_pręgowany&oldid=70996473”