Pan Wołodyjowski

powieść Henryka Sienkiewicza

Pan Wołodyjowski – powieść historyczna Henryka Sienkiewicza, wydana w latach 1887–1888 w Warszawie nakładem dziennika „Słowo”; trzecia z powieści tworzących Trylogię (pozostałe części to Ogniem i mieczem oraz Potop)[1]. Postać tytułowa, Michał Wołodyjowski, pojawia się w poprzednich tomach trylogii, wsławiając się chlubnymi czynami[2].

Pan Wołodyjowski
ilustracja
Strona tytułowa pierwszego wydania (1887), tom 1
Autor

Henryk Sienkiewicz

Typ utworu

powieść historyczna

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Warszawa

Język

język polski

Data wydania

1887–1888

poprzednia
Potop
następna
brak
Pan Wołodyjowski uczy Basię fechtów (rys. Stanisław Batowski Kaczor)
Pogrzeb Wołodyjowskiego (rys. Włodzimierz Tetmajer)
Porwanie Basi przez Azję (rys. Juliusz Kossak)

Publikacja i tło historyczne edytuj

Powieść była publikowana w odcinkach w latach 1887–1888 w dzienniku „Słowo”, wydano ją w latach 1887–1888 w Warszawie nakładem tego samego dziennika[2]. Niemal równocześnie z pierwszymi cyklicznymi publikacjami, odcinki pojawiały się także w dzienniku krakowskim „Czas” i w „Dzienniku Poznańskim”. Wydanie książkowe miało miejsce w latach 1887–1888. Część rękopisu powieści przechowywana jest w Ossolineum we Wrocławiu[3].

Postaci autentyczne edytuj

Sienkiewicz wzorował postać Michała Wołodyjowskiego na autentycznym rycerzu Jerzym Wołodyjowskim[4][5]. Towarzysz Wołodyjowskiego, Piętka, także istniał naprawdę. Z kolei postać Basi Wołodyjowskiej powstała na kartach powieści z inspiracji żoną Jerzego, Krystyną Jeziorkowską, jednak charakterologicznie obie kobiety były bardzo różne[2]. Postacią częściowo autentyczną jest też Ketling (oryginalnie: Hekling / Heiking), major artylerii w Kamieńcu. Autor, bazując na prawdziwej biografii, skojarzył go z adoratorem Oleńki z wcześniejszych tomów, Hesslingiem[2]. Nie do końca dobrze uźródłowioną historią, na której bazie Sienkiewicz tworzy wątek Zosi Boskiej, a także Ewki, jest biografia Adama Nowowiejskiego (zagończyk służący pod komendą Ruszczyca w Raszkowie). Inną postacią autentyczną jest pan Motowidło, podwładny książkowego pułkownika Wołodyjowskiego: zginął on pod Chocimem. Autentyczną postacią w powieści jest hetman Sobieski[2].

Wydarzenia historyczne edytuj

W akcji powieści pisarz zawarł następujące wydarzenia historyczne[6]:

Fabuła edytuj

Fabuła powieści dzieje się głównie na Kresach i przedstawia wydarzenia historyczne z lat 1668–1673 (okres wojen z Turcją za panowania Michała Wiśniowieckiego). Tytułowy „pan Wołodyjowski”, nazywany też „Małym Rycerzem”, to Jerzy Michał Wołodyjowski znany z poprzednich części powieści: 42-letni, oddany Polsce i swojej rodzinie, pułkownik i dowódca o najwyższym morale i nie splamionym zdradą sumieniu[2]. W ostatniej części Trylogii pan Wołodyjowski po licznych perypetiach, walkach z tureckim najeźdźcą, osobistych kłopotach (m.in. lęk o porwaną przez Azję ukochaną Baśkę), ginie samobójczą śmiercią, broniąc Kamieńca Podolskiego. Ostatnie słowa jakie przekazuje żonie brzmią: „Nic to”.

Adaptacje edytuj

Przypisy edytuj

  1. Henryk Sienkiewicz, „Pan Wołodyjowski”, „Culture.pl” [dostęp 2018-10-14] (ang.).
  2. a b c d e f Juliusz Kijas, Źródła historyczne „Pana Wołodyjowskiego”, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” (43/3-4), 1952, s. 1137–1156.
  3. Korniłowiczówna, Maria, 1925-, Henryk Sienkiewicz, wyd. 1, Warszawa: Orlęta, 2005, ISBN 83-901967-1-9, OCLC 62134021 [dostęp 2018-10-14].
  4. Jerzy Wołodyjowski – pierwowzór małego rycerza, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2018-10-14].
  5. Jak było naprawdę: Michał czy Jerzy?, „Newsweek.pl”, 19 marca 2015 [dostęp 2018-10-14] (pol.).
  6. Ludorowski i inni, Sienkiewicz – pamięć i współczesność, Lublin: Tow. im. Henryka Sienkiewicza, Zarząd Główny w Lublinie, 2003, ISBN 83-916025-6-7, OCLC 56972457 [dostęp 2018-10-14].

Linki zewnętrzne edytuj