Wikipedia

Papieska elekcja 1130

Papieska elekcja 14 lutego 1130 – odbyła się po śmierci Honoriusza II i zakończyła podwójnym wyborem: papieża Innocentego II i antypapieża Anakleta II.

Śmierć Honoriusza II edytuj

Honoriusz II zmarł w nocy z 13 na 14 lutego 1130 po trwającej kilka tygodni ciężkiej chorobie. W trakcie swojego pontyfikatu kontynuował on politykę przyjaźni z Cesarstwem, zainicjowaną przez Kaliksta II konkordatem wormackim z 1122 roku, w czym wspierał go kardynał-kanclerz Aymeric de la Chatre. Polityka ta budziła opór wielu starszych kardynałów, weteranów sporu o inwestyturę, którzy traktowali ją jako odstępstwo od ideałów reformy gregoriańskiej.

Kardynałowie elektorzy edytuj

Obecni w Rzymie edytuj

W lutym 1130 roku było najprawdopodobniej 43 kardynałów, jednak nie więcej niż 38 znajdowało się w Rzymie. Kardynałowie wybrani na członków komisji elektorskiej są pogrubieni:

Nieobecni edytuj

Co najmniej pięciu kardynałów było nieobecnych:

  • Guido (21 lutego 1125) – kardynał biskup Tivoli
  • Amico OSB (1117) – kardynał prezbiter Ss. Nereo ed Achilleo; opat S. Vincenzo al Volturno
  • Uberto Rossi Lanfranchi (10 marca 1123) – kardynał prezbiter S. Clemente; legat papieski w Hiszpanii
  • Rustico de Rustici (17 marca 1128) – kardynał prezbiter S. Ciriaco alle Terme; archiprezbiter bazyliki watykańskiej; legat papieski w północnej Italii
  • Oderisio di Sangro OSB (1112) – kardynał diakon S. Agata

Podziały wśród kardynałów i przygotowania do elekcji edytuj

Kardynałowie byli podzieleni na frakcję “młodych”, skupionych wokół kanclerza Aymerica, i “starych”, skupionych wokół Pietro Pierleoni. “Młodzi” wspierali politykę pojednania z Niemcami zapoczątkowaną przez konkordat w Wormacji, z podejrzliwością traktowali natomiast normańskich wasalów papiestwa z południa Włoch, przejawiających tendencje ekspansywne. “Starzy” byli natomiast przywiązani do ideałów “gregoriańskich”, opowiadali się za tradycyjną, pro-normańską i anty-niemiecką polityką, a konkordat wormacki traktowali jedynie jako rozwiązanie przejściowe. Na podstawie dostępnych danych można stwierdzić, że wśród "młodych" dominowali kardynałowie z płn. Italii i Francji, natomiast wśród "starych" wielu pochodziło z płd. Italii (rzymian w obu frakcjach prawdopodobnie było mniej więcej tyle samo). Nadto wydaje się, że “starzy” byli powiązani z dawnymi ośrodkami monastycznymi, takimi jak opactwo Montecassino, natomiast “młodzi” związani byli z nowszymi wspólnotami reformatorskimi, takimi jak kongregacje kanoników regularnych, choć nowsze opracowania wskazują, że dowody na te powiązania są zbyt skąpe by na ich podstawie wyciągać daleko idące wnioski.

Do frakcji Aymerica (“młodych”) należało 19 z 43 kardynałów, z czego prawdopodobnie 16 znajdowało się w Rzymie, w tym:

  • 9 mianowanych przez Honoriusza II (Giovanni z Ostii, Mathieu z Albano, Guido z Tivoli, Piotr z S. Anastasia, Anzelm z S. Lorenzo in Lucina, Goselinus z S. Cecilia, Rustico z S. Ciriaco, Albert z S. Teodoro i Guido del Castello),
  • 6 mianowanych przez Kaliksta II (Wilhelm z Palestriny, Gerardo z S. Croce, Roman z S. Maria in Portico, Gregorio Tarquini, sam kanclerz Aymeric oraz nieobecny Uberto z S. Clemente),
  • 1 mianowany przez Gelazjusza II (Pietro Ruffino),
  • i tylko 3 mianowanych przez Paschalisa II (Corrado z Sabiny, Giovanni da Crema i Gregorio Papareschi).

Do frakcji “starych” należało natomiast 24 kardynałów (22 obecnych w Rzymie), w tym;

  • aż 11 nominatów Paschalisa II (Pietro z Porto, Bonifacy z S. Marco, Gregorio de Ceccano, Pietro Pisano, Crescenzio di Anagni, Desiderio z S. Prassede, Pietro Pierleoni, Sasso de Anagni, Gregorio z S. Eustachio oraz nieobecni Amico z S. Vincenzo i Oderisio z S. Agata),
  • 8 nominatów Kaliksta II (Sigizo z S. Sisto, Piotr z S. Marcello, Comes z S. Sabina, Mateusz z S. Pietro in Vincoli, Gionata z Ss. Cosma e Damiano, Angelo z S. Maria in Domnica, Giovanni Dauferio oraz Gilles z Tusculum)
  • 5 z nominacji Honoriusza II (Lectifredo z S. Vitale, Grzegorz z S. Balbina, Alderico z Ss. Giovanni e Paolo, Henryk z S. Prisca i Stefano z S. Lucia).

Na powyższy podział nakładały się walki frakcyjne w łonie rzymskiej arystokracji między rodami Pierleoni i Frangipani. Ród Frangipani był sojusznikiem kanclerza Aymerica i jego partii, natomiast Pierleoni sprzyjali “gregorianom”, których liderem był zresztą członek rodu kardynał Pietro Pierleoni.

Wobec powyższych antagonizmów powszechnie obawiano się, że może dojść do schizmy. Aby tego uniknąć, jeszcze w trakcie choroby Honoriusza II kardynałowie uzgodnili szczegóły wyboru nowego papieża. Prawdopodobnie po raz pierwszy w historii papieskich elekcji wybór miał być dokonany w procedurze compromissum, tj. nie przez wszystkich kardynałów, lecz przez wydelegowaną w tym celu komisję. Komisja ta miała liczyć ośmiu kardynałów – w tym dwóch biskupów, trzech prezbiterów i trzech diakonów. Przedstawiciele każdego ze stopni kardynalskich mieli wybrać własnych reprezentantów. Dzięki tej metodzie wyboru – zaproponowanej prawdopodobnie przez Aymerica – frakcja “młodych” uzyskała większość w składzie komisji elektorskiej, gdyż, pomimo iż ogółem stanowiła mniejszość, miała przewagę wśród kardynałów-biskupów i kardynałów-diakonów, podczas gdy “starzy” w zdecydowanej większości byli kardynałami-prezbiterami.

Tym sposobem na ośmiu członków komisji pięciu należało do frakcji “młodych”, w tym obydwaj kardynałowie biskupi (Wilhelm z Palestriny i Corrado z Sabiny), jeden z trzech kardynałów prezbiterów (Pietro Ruffino z Ss. Silvestro e Martino) i dwóch z trzech kardynałów diakonów (kanclerz Aymercic z S. Maria Nuova i Gregorio Papareschi z S. Angelo in Pescheria). “Starych” reprezentowało jedynie dwóch kardynałów prezbiterów (Pietro Pierleoni z S. Maria in Trastevere oraz Pietro Pisano z S. Susanna) i jeden kardynał diakon (Gionata z Ss. Cosma e Damiano).

Wybór Innocentego II edytuj

Honoriusz II zmarł w nocy z 13 na 14 lutego 1130 roku w klasztorze S. Gregorio. Kanclerz Aymeric błyskawicznie przeprowadził jego pogrzeb i zwołał komisję elektorską do dokonania wyboru następcy. W międzyczasie jednak kardynałowie Pietro Pierleoni i Gionata najwyraźniej zorientowali się w podstępie Aymerica, gdyż obaj wycofali się ze składu komisji. Byli oni przekonani, że zrywając quorum uniemożliwią komisji działanie. Aymeric zignorował jednak ten fakt i komisja zebrała się w 6-osobowym składzie:

  • Wilhelm, kardynał biskup Palestriny
  • Corrado Demetri, kardynał biskup Sabiny
  • Pietro Pisano, kardynał prezbiter S. Susanna
  • Pietro Ruffino, kardynał prezbiter Ss. Silvestro e Martino
  • Gregorio Papareschi, kardynał diakon S. Angelo in Pescheria
  • Aymeric de la Chatre, kardynał diakon S. Maria Nuova i kanclerz Świętego Kościoła Rzymskiego

Mimo protestów kardynała Pietro Pisano pozostali członkowie dokonali wyboru kardynała Gregorio Papareschi, diakona S. Angelo in Pescheria (także członka komisji). Elekt przybrał imię Innocenty II i rankiem 14 lutego został intronizowany w bazylice laterańskiej. Jego wybór niemal natychmiast uznało jeszcze sześciu kolejnych kardynałów: Giovanni z Ostii, Matthieu z Albano, Goselinus z S. Cecilia, Piotr z S. Anastasia, Giovanni z S. Crisogono i Gerardo z S. Croce. Wkrótce dołączyło do nich jeszcze ośmiu kolejnych.

Wybór Anakleta II edytuj

Kiedy wiadomość o pospiesznym wyborze Innocentego II rozeszła się po Rzymie, większość pozostałych kardynałów odmówiła uznania go i jeszcze tego samego dnia zgromadziła się w kościele San Marco, aby przeprowadzić nowy wybór[3]. Początkowo kardynał Pietro Pierleoni zaproponował wybór biskupa Porto Pietro Senex, ten jednak odmówił, wobec czego obrano samego kardynała Pierleoni. Przybrał on imię Anaklet II.

W wyborze Anakleta II uczestniczyli także przedstawiciele niższego duchowieństwa rzymskiego. Wśród sygnatariuszy wydanego jeszcze tego samego dnia dekretu wyborczego obok 14 kardynałów figurują także subdiakoni Świętego Kościoła Rzymskiego m.in. Gregorio, primicerius scholae cantorum i Raniero, archiprezbiter bazyliki S. Maria Maggiore

Obediencje Innocentego II i Anakleta II wśród kardynałów wiosną 1130 roku edytuj

Obediencja Innocentego II Obediencja Anakleta II
1. Wilhelm, biskup Palestriny
2. Giovanni OSBCam, biskup Ostii
3. Matthieu OSBCluny, biskup Albano
4. Corrado Demetri, biskup Sabiny
5. Guido, biskup Tivoli
6. Giovanni da Crema, prezbiter S. Crisogono
7. Pietro Ruffino, prezbiter Ss. Silvestro e Martino
8. Gerardo Caccianemici CanReg, prezbiter S. Croce in Gerusalemme
9. Uberto Rossi Lanfranchi, prezbiter S. Clemente
10. Piotr, prezbiter S. Anastasia
11. Anzelm, prezbiter S. Lorenzo in Lucina
12. Goselinus, prezbiter S. Cecilia
13. Rustico de Rustici, prezbiter S. Ciriaco, archiprezbiter bazyliki watykańskiej
14. Roman, diakon S. Maria in Portico
15. Gregorio Tarquini, diakon Ss. Sergio e Bacco
16. Aymeric, diakon S. Maria Nuova; kanclerz św. Kościoła Rzymskiego
17. Albert, diakon S. Teodoro
18. Guido del Castello CanReg, diakon S. Maria in Via Lata 		1. Pietro Senex, biskup Porto
2. Gilles OSBCluny, biskup Tusculum
3. Bonifacy, prezbiter S. Marco
4. Gregorio de Ceccano, prezbiter Ss. XII Apostoli
5. Comes, prezbiter S. Sabina
6. Pietro Pisano, prezbiter S. Susanna
7. Desiderio, prezbiter S. Prassede
8. Amico OSB, prezbiter Ss. Nereo ed Achilleo; opat S. Vincenzo al Volturno
9. Sasso de Anagni, prezbiter S. Stefano al Monte Celio
10. Sigizo, prezbiter S. Sisto
11. Crescenzio di Anagni, prezbiter Ss. Marcellino e Pietro
12. Piotr, prezbiter S. Marcello
13. Mateusz, prezbiter S. Pietro in Vincoli
14. Grzegorz, prezbiter S. Balbina
15. Alderico, prezbiter Ss. Giovanni e Paolo
16. Lectifredo, prezbiter S. Vitale
17. Henryk, prezbiter S. Prisca
18. Gregorio OSB, diakon S. Eustachio
19. Oderisio di Sangro OSB, diakon S. Agata
20. Gionata di Tuscolo, diakon Ss. Cosma e Damiano (mianowany prezbiterem S. Maria in Trastevere 22 lutego)
21. Angelo, diakon S. Maria in Domnica
22. Giovanni Dauferio, diakon S. Nicola in Carcere (mianowany prezbiterem S. Pudenziana 22 lutego)
23. Stefano Stornato, diakon S. Lucia in Orthea (mianowany prezbiterem S. Lorenzo in Damaso 22 lutego)

Nowi kardynałowie mianowani 22 lutego 1130:
1. Piotr, prezbiter S. Eusebio
2. Gregorio, diakon S. Maria in Aquiro
3. Hermann, diakon S. Angelo in Pescheria
4. Silvio, diakon S. Lucia in Septisolio
5. Roman, diakon S. Adriano

Kardynał Stefano Stornato w 1132 przeszedł do obozu Innocentego II, Lectifredo i Giovanni Dauferio zrobili to samo w 1133 roku, a Comes z S. Sabina najpóźniej na początku 1137. Na przełomie 1137/38, krótko przed końcem schizmy, obediencję Anakleta II opuścili także Pietro Pisano i Desiderio z S. Prassede.

Schizma edytuj

Obaj pretendenci do tiary zostali konsekrowani 23 lutego 1130. Innocenty II przyjął sakrę biskupią z rąk kardynała Giovanniego z Ostii w kościele S. Maria Nuova, będącym tytularną diakonią kanclerza Aymerica. Anaklet II został konsekrowany przez kardynała Pietro z Porto w bazylice laterańskiej. Niedługo potem Innocenty II musiał uchodzić do Francji, gdyż w samym Rzymie "opinia publiczna" opowiedziała się po stronie Anakleta, który przejął kontrolę nad miastem. Rozpoczęła się trwająca osiem lat schizma. Anakleta poparli Normanowie z południa Włoch, Mediolan, Szkocja, Akwitania i początkowo także Polska, jednak zdecydowana większość Europy opowiedziała się po stronie Innocentego II, głównie pod wpływem Bernarda z Clairvaux.

Wybór obu papieży odbył się z naruszeniem obowiązujących przepisów i obyczajów. Zwolennicy Anakleta II powoływali się na fakt, że wybrała go większość kardynałów, w tym najstarsi i najbardziej doświadczeni, a ponadto uzyskał poparcie niższego duchowieństwa i ludu rzymskiego. Z kolei zwolennicy Innocentego II (np. Bernard z Clairvaux) wskazywali, że poparło go aż 5 z 7 kardynałów biskupów, którym formalnie wciąż obowiązujący dekret In Nomine Domini z 1059 powierzał wybór głowy Kościoła. Obie strony odwoływały się też – poprzez analogię – do reguły benedyktyńskiej, która stanowiła, że w przypadku podwójnej elekcji opata ważny jest wybór dokonany przez “lepszą część” elektorów, rzecz jasna nie było jednak zgody, która część kardynałów była “lepsza” w tym przypadku. Ostatecznie spór rozstrzygnęło powszechne i niemal jednogłośne poparcie dla Innocentego II w świecie chrześcijańskim. Nieliczni zwolennicy Anakleta II wśród władców świeckich stopniowo porzucali jego sprawę jako przegraną. Choć sam Anaklet zdołał utrzymać się w Rzymie aż do śmierci w 1138 roku, jego następca rychło podporządkował się Innocentemu II.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Daty nominacji, zwłaszcza te z okresu pontyfikatu Paschalisa II (1099-1118), podane są w przybliżeniu. Podstawowym źródłem dla tych przybliżonych dat jest Hüls, s. 84-87
  2. ↑ Klewitz, s. 211 przyp. 3, oraz Bloch, s. 948-949, podają, że Henryk z S. Prisca został kreowany dopiero przez Anakleta II, co jednak wydaje się mało prawdopodobne, zważywszy, że podpisał on dekret wydany 14 lutego 1130, a więc tego samego dnia, co Anaklet II został wybrany. Chroust, s. 351, oraz S. Miranda [1] podają, że Henryk został kardynałem-prezbiterem S. Prisca w 1129 roku, choć proponowana przez Chrousta jego identyfikacja z kardynałem-diakonem Enrico de Mazara z S. Teodoro jest z pewnością błędna, co udowodnił Klewitz, s. 211 przyp. 3.
  3. ↑ Nie ma pewności, czy w kościele S. Marco zebrali się wszyscy obecni w Rzymie kardynałowie, którzy nie uznali Innocentego II. Dekret Anakleta II wydany jeszcze tego samego dnia zaraz po wyborze nosi podpisy jedynie 14 kardynałów; byli to: biskup Pietro Senex z Porto, prezbiterzy Gregorio de Ceccano z Ss. XII Apostoli, Saxo z S. Stefano, Piotr z S. Marcello, Comes z S. Sabina, Grzegorz z S. Balbina, Crescenzio z Ss. Marcellino e Pietro, Lectifredo z S. Vitale, Pietro Pisano z S. Susanna, Mateusz z S. Pietro in Vincoli i Henryk z S. Prisca, oraz diakoni Gregorio z S. Eustachio, Gionata z Ss. Cosma e Damiano i Angelo z S. Maria in Domnica. Nie przesądza to jednak, że pozostali byli nieobecni.

Bibliografia edytuj

  • I.S. Robinson, The Papacy 1073-1198. Continuity and Innovation, Cambridge University Press 1990
  • R. Hüls, Kardinäle, Klerus und Kirchen Roms: 1049-1130, Tybinga 1977
  • H.W. Klewitz, Reformpapsttum und Kardinalkolleg, Darmstadt 1957
  • The Catholic Encyclopedia: Innocent II
  • The Catholic Encyclopedia: Anacletus II
  • H. Bloch, MONTE CASSINO IN THE MIDDLE AGES VOLUME II, Rzym 1986, ss. 942-951
  • A. Chroust, Das Wahldekret Anaklets II, (w): Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung, vol. 28, 1907, s. 348-355
  • J.M. Brixius, Die Mitglieder des Kardinalkollegiums von 1130-1181, Berlin 1912, ss. 17-19, 31-40
  • Ph. Jaffé, Regesta pontificum Romanorum ab condita Ecclesia ad annum post Christum natum MCXCVIII. Vol. I, Lipsk 1885
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Papieska_elekcja_1130&oldid=71697844”