Parietaria lekarska

Parietaria lekarska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	pokrzywowate
Rodzaj	parietaria
Gatunek	parietaria lekarska
	Nazwa systematyczna
	Parietaria officinalis L.; Sp. pl. 2:1052. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Parietaria lekarska, pomurnik lekarski^[3] (Parietaria officinalis L.) – gatunek rośliny z rodziny pokrzywowatych. Nazwa parietaria pochodzi od łacińskiego słowa ściana, co odnosi się do głównego siedliska tej rośliny (pęknięcia murów)^[4].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego i środkowej Europy^[5]. Rozprzestrzenił się, i poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i na wielu wyspach^[6]. W Polsce jest dość rzadki. Występuje w rozproszeniu, głównie w północno-zachodniej i zachodniej części kraju^[7]. Stanowisko we florze Polski: archeofit, miejscami efemerofit^[8]. Jest reliktem dawnych upraw^[9].

Morfologia edytuj

Łodyga: Osiągająca do 80, rzadko do 100 cm wysokości. Pęd jest nierozgałęziony lub słabo rozgałęziony, prosto wzniesiony^[4]. Inaczej, niż u innych roślin z rodziny pokrzywowatych owłosiona jest włoskami prostymi i nieparzącymi^[7].
Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście bez przylistków, o długości do 10 cm, rzadko nieco dłuższe, o szerokości do 4 cm. Blaszka liściowa całobrzega, kształtu jajowatolancetowatego, zaostrzona, z wierzchu błyszcząca, ciemnozielona, od spodu jaśniejsza. Naga lub skąpo owłosiona. Ogonek liściowy krótszy od blaszki^[4].
Kwiaty: Niewielkie, zielonkawe, zebrane w kuliste, gęste kwiatostany w kątach liści. Występują zarówno kwiaty obupłciowe, jak i żeńskie^[4]. Okwiat dzwonkowaty, zielony o długości do 3 mm. składa się z 4 działek, przy czym 2 działki są mniejsze, 2 większe. Słupek jeden, złożony z dwóch owocolistków, pręciki 4^[7].
Owoc: Jednonasienny orzeszek^[4]. Odpada razem z okwiatem^[7].

Pęd
Liść
Kwiaty
Nasiona

Biologia – ekologia edytuj

Bylina, hemikryptofit^[8]. Kwitnie od czerwca do września. Roślina synantropijna, rosnąca na siedliskach ruderalnych: na przydrożach, w szczelinach murów, na terenach kolejowych, pod płotami, w przydrożnych zaroślach. Jest umiarkowanie ciepłolubna i światłolubna^[7]. Liczba chromosomów 2n = 14^[8].

Na liściach pasożytuje grzyb Podosphaera parietariae powodujący mączniaka prawdziwego, żeruje mszyca Aphis parietariae i owady minujące: Agromyza anthracina, Cosmopterix pulchrimella i Cosmopterix turbidella^[10].

Zastosowanie edytuj

Roślina lecznicza o podobnych własnościach, jak parietaria pensylwańska^[7]. Surowiec zielarski: całe ziele. Wykazuje działanie moczopędne. Dawniej używana była w leczeniu chorób pęcherza moczowego i nerek. Stosowano ją również przy leczeniu artretyzmu i reumatyzmu, jak również jako lek przeciwkaszlowy. Może być używana do łagodzenia bólu ran i oparzeń^[11].
W średniowieczu jej zielem czyszczono szkło i naczynia kuchenne^[7].

Zagrożenia i ochrona edytuj

Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[12].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-19] (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1992, s. 78-79. ISBN 83-85444-06-8.
↑ Taxon: Parietaria officinalis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2015-05-16].
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-03-30].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
↑ ^a ^b ^c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ M. Zając, A. Zając, B. Tokarska-Guzik. Extinct and endangered archaeophytes and the dynamics of their diversity in Poland. Biodiv. Res. Conserv. 2009, 5-8: 1724
↑ Plant parasites of Europe. [dostęp 2018-03-29]. (ang.).
↑ Ben-Erik van Wyk, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Wroclaw: MedPharm Polska, 2008. ISBN 978-83-60466-51-3.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-19] (ang.).

[checklist2002-3] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[jasiewicz-4] Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1992, s. 78-79. ISBN 83-85444-06-8.

[grin-5] Taxon: Parietaria officinalis L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2015-05-16].

[discover-6] Discover Life Maps. [dostęp 2018-03-30].

[sudnik-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.

[rutkowski-8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[zajac-9] M. Zając, A. Zając, B. Tokarska-Guzik. Extinct and endangered archaeophytes and the dynamics of their diversity in Poland. Biodiv. Res. Conserv. 2009, 5-8: 1724

[parasites-10] Plant parasites of Europe. [dostęp 2018-03-29]. (ang.).

[van-11] Ben-Erik van Wyk, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Wroclaw: MedPharm Polska, 2008. ISBN 978-83-60466-51-3.

[lista-12] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]