Park Holyrood
Holyrood Park, także zwany Queen’s Park (Parkiem Królowej) lub King’s Park (Parkiem Króla) w zależności od płci obecnego monarchy albo upodobania, jest królewskim parkiem w centrum Edynburga, stolicy Szkocji, około mili na wschód od Edinburgh Castle. Znaleźć w nim można wzgórza, jeziora (ang. lochs) wąwozy, grzbiety, bazaltowe klify, jak również kolcolisty, składające się na wyjątkowo dziki krajobraz wyżynny rozpościerający się na 260 hektarach. Park związany jest z królewskim Pałacem Holyrood, a w przeszłości, od XII wieku, stanowił królewskie tereny łowieckie. Założony został w roku 1541, kiedy Jakub V otoczył kamiennym murem teren „circulit about Arthurs Sett, Salisborie and Duddingston craggis”[1] – otaczający Górę Artura oraz urwiska Salisbury i Duddingston.
 Samson's Ribs – miedzioryt, H. Shepherd, 1829 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Miejscowość | |
| Dzielnica | |
| Powierzchnia |
260 ha |
Położenie na mapie Edynburga  | |
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii  | |
Położenie na mapie Szkocji  | |
 55°57′03,28″N 3°10′04,86″W/55,950911 -3,168017
| |
| Strona internetowa | |
Park Holyrood jest dziś powszechnie dostępny. Arthur’s Seat, najwyższy punkt Edynburga, wznosi się w centrum parku, wraz z klifami Salisbury Crags od zachodu. Jeziora są trzy: St Margaret's Loch, Dunsapie Loch, a także Duddingston Loch. Nad St Margaret's Loch znajdują się ruiny Kaplicy Św. Antoniego (St Anthony's Chapel). Główna droga przez Park to Queen’s Drive, częściowo zamknięta dla ruchu motorowego w niedziele[2]. Na terenie Parku biją naturalne źródła: Źródło Św. Małgorzaty (St Margaret's Well) i Źródło Św. Antoniego (St Anthony's Well). Park Holyrood położony jest na południowy wschód od Starego Miasta, Old Town, na obrzeżach centrum miasta, na południe od Abbeyhill i na zachód od Duddingston, na północny wschód od Pollock Halls of Residence Uniwersytetu Edynburskiego i na wschód od Dumbiedykes.
Cechy przyrodnicze edytuj
Arthur’s Seat edytuj
Arthur’s Seat, Góra Artura, jest głównym szczytem grupy wzgórz stanowiącej większość Parku Holyrood. Góra wznosi się ponad miastem na wysokości 251 metrów i dostarcza wspaniałych widoków. Jest łatwym do zdobycia popularnym celem spacerów. Mimo że może być zdobyta z prawie każdej strony, najłatwiejsze i najprostsze podejście to trawiasty wschodni stok, górujący nad Dunsapie Loch, małym sztucznym jeziorkiem pomiędzy Wzgórzem Dunsapie (Dunsapie Hill) i Górą Artura. Jeziorko zasilane jest wodą z Alnwickhill na południu miasta i jest miejscem często odwiedzanym, zamieszkałym przez kilka gatunków ptaków.
Urwiska Salisbury edytuj
Urwiska Salisbury (Salisbury Crags) to ciąg 46-metrowych klifów na pobocznym grzbiecie Góry Artura, wznoszący się pośrodku Parku Holyrood. U podnóża klifów biegnie ścieżka zwana Radical Road, poniżej której duży, spadzisty stok piargowy opada aż do parteru Parku Holyrood. Ścieżka ta otrzymała swą nazwę po tym, jak została utwardzona w następstwie Inzurekcji Szkockiej z 1820 r. (Radical War), przez tkaczy z zachodu Szkocji, za sugestią Waltera Scotta[3].
Kierując się zbieżnością nazw, Arnot wywiódł „Salisbury” od pierwszego hrabiego Salisbury, który towarzyszył Edwardowi III podczas jednej z jego inwazji na Szkocję[4]. Grant uważając to za „czczą historyjkę” cytuje derywację Lorda Hailesa z anglo-saksońskiego o znaczeniu „waste or dry habitation” – jałowe, albo suche miejsce[5].
Klify zbudowane są z dolerytu i bazaltu kolumnowego, a ich ściany posiadają długą historię wspinaczki skalnej, sięgającą najwcześniejszych dni sportu, i owocnej w wiele tras wspinaczki tak tradycyjnej, jak i sportowej. Ostatnimi laty straż parku (poprzednio pod auspicjami Crown Estate, a obecnie Historic Scotland, po przejęciu zarządzania parkiem) stara się uregulować dostęp do klifów w celach wspinaczkowych. Obecnie aby móc się wspinać, należy poprosić o bezpłatne pozwolenie w centrum edukacyjnym na wschód od parku. Pewna aktywność wciąż ma miejsce, jednak przeważnie jest to raczej bouldering niż Wspinaczka klasyczna. Najlepsze miejsca znajdują się w dwóch kamieniołomach, jednak tylko w południowym wpinaczka jest aktualnie dozwolona.
W południowym kamieniołomie znajduje się The Black Wall, dobrze znany w edynburskim światku wspinaczkowym obiekt do sprawdzania umiejętności boulderowych. Najlepszą znaną trasą wspinaczkową na Salisbury Crags jest Cat Nick, albo Cat's Nick (Kocia Szczerba)[6][7][8][9], przebiegająca w szczelinie skalnej nieopodal najwyższego punktu urwiska. Nazwa ta występuje na mapach i czasem ludzie myślą, że odnosi się ona do najwyższego punktu urwiska.
Samson's Ribs edytuj
Samson's Ribs (Żebra Samsona) są formacją bazaltu kolumnowego.
St Margaret's Loch edytuj
Jezioro Św. Małgorzaty (St Margaret's Loch) to płytkie sztuczne jezioro (ang. loch) na południe od Queen’s Drive. Jest odległe o ok. 500 m od Pałacu Holyrood i około 100 m w kierunku północnym od ruiny Kaplicy Św. Antoniego. Niegdyś bagniste moczary, jezioro powstało w 1856 r. w ramach realizacji planów innowacyjnych Księcia Alberta związanych z otoczeniem pałacu. Jezioro było wykorzystywany jako staw wodniacki i zamieszkuje go dziś liczna populacja kaczek, gęsi i łabędzi.
Inne obiekty geograficzne edytuj
Wśród pozostałych obiektów geograficznych wymienić należy Haggis Knowe (Pagórek Haggis), Whinny Hill (Górka Whinny) oraz ściekające do St Margaret's Loch bagno Hunter's Bog.
Dziedzictwo kulturowe edytuj
Istnieją ślady prehistorycznych fortyfikacji na terenie parku, w szczególności na skalistym pagórku ponad Dunsapie Loch. Pozostałości tarasów rolnych można znaleźć na wschodnich zboczach Góry Artura.
Opactwo Holyrood edytuj
Zrujnowane dziś opactwo augustiańskie Holyrood zostało powołane w 1128 z rozkazu króla Dawida I Szkockiego w jego parku łowieckim, w którym polowano na zwierzynę płową. Opactwo funkcjonowało do XVI wieku. Przez krótki czas wykorzystywane było jako kaplica królewska przez Jakuba VII, ale ostatecznie uległo zniszczeniu w połowie XVIII w.
Pałac Holyrood edytuj
U początków swojej historii Pałac Królewski Holyrood (The Royal Palace of Holyroodhouse) stanowiły kwatery w ramach opactwa, które dopiero później przerodziły się w prawdziwy pałac. Jakub IV wybudował pierwsze budynki około 1500 r., jednak większość dzisiejszego kompleksu datuje się na koniec XVII w., gdy pałac został przeprojektowany w stylu neoklasycznym przez Sir Williama Bruce’a. Dziś Pałac pozostaje oficjalną rezydencją monarchy brytyjskiego w Szkocji.
Kaplica Św. Antoniego edytuj
Kaplicę Św. Antoniego (St Anthony's Chapel) wybudowano prawdopodobnie w pierwszej połowie XV w., ale może być starsza. Okoliczności jej powstania nie są jasne, jednak wydaje się bardzo prawdopodobne, że miała związek z pobliskim opactwem[10]. Początkowo była prostokątna, jej ściany miały grubość trzech stóp (0,91 m), a zbudowana była z miejscowego kamienia. Kaplica jest obecnie ruiną: ocalały tylko północna ściana i fragment zachodniej, wraz z częścią budynku gospodarczego.
Kopiec Muschata edytuj
Muschat's Cairn, Kopiec Muschata, jest usytuowany przy Duke's Walk przy wschodniej krawędzi (Meadowbank) Parku Holyrood. Upamiętnia wydarzenie z 17 października 1720 r., kiedy to Nichol Muschat, chirurg, zaciągnął żonę w pobliskie miejsce i brutalnie ją zamordował. Osądzono go i powieszono za tę zbrodnię. Na procesie powiedział, że po prostu był nią zmęczony.
Dzisiejszy kopiec składa się z kamieni scementowanych razem[11] i został wzniesiony w 1823. Zastąpił wcześniejszy kopiec, który został usunięty ok. 1789 r.
Wcześniejszy kopiec powstał w przeciągu kilku lat za sprawą zwyczaju kładzenia na nim kamieni „in token of the people's abhorrence and reprobation of the deed” – na dowód ludzkiej odrazy i potępienia tego postępku. Znajdował się nieco dalej na zachód. Walter Scott umiejscowił go o furlong na wschód od Kaplicy Św. Antoniego[12]. Scott przywołuje kopiec kilkukrotnie w powieści The Heart of Midlothian wyznaczając tu miejsce schadzek Jeanie Deans z banitą George’em Robertsonem. Miejsce tak zwanego Domku Jeanie Deans (Jeanie Deans Cottage) również można znaleźć w Parku Holyrood na południowym krańcu St Leonards Bank.
Przypisy edytuj
- ↑ Edinburgh, Holyrood Park, General and Perimeter Wall. [dostęp 2010-09-15]. (ang.).
- ↑ CyclingEdinburgh.info: Try Your Christmas Bike in the Park. [dostęp 2007-12-21]. (ang.).
- ↑ Salisbury Crags. [dostęp 2011-07-05]. (ang.).
- ↑ Hugo Arnot: The History of Edinburgh,..... [dostęp 2010-10-13]. (ang.).
- ↑ James Grant: Old and New Edinburgh. [dostęp 2010-10-13]. (ang.).
- ↑ UKClimbing.com 'logbook'. (ang.).
- ↑ W. Inglis Clark, Scottish Mountaineering Journal, Volume 3, Number 3, September 1900: Some climbs on the Salisbury Crags. (ang.).
- ↑ W. Inglis Clark, Scottish Mountaineering Journal, Volume 4, Number 5, May 1897: The Cat Nick in Winter. (ang.).
- ↑ Bob Henderson's recollections on www.edinphoto.org.uk. (ang.).
- ↑ Undiscovered Scotland: St Anthony's Chapel. [dostęp 2008-06-30]. (ang.).
- ↑ Edinburgh, Holyrood Park, Muschet's Cairn. [dostęp 2011-10-28]. (ang.).
- ↑ Walter Scott: The Waverly anecdotes: illustrative of the incidents, characters ..., Volume 2. [dostęp 2011-10-28]. (ang.).