Park ciemnego nieba

Park ciemnego nieba – obszar terenu wyznaczony do ochrony przed zanieczyszczeniem światłem ciemności nocnej jako wyjątkowego środowiska naturalnego. Takie „rezerwaty ciemności”, podobnie jak klasyczne rezerwaty przyrody, pełnią nie tylko funkcje ekologiczne, ale również edukacyjne.

Grand Canyon-Parashant National Monument w Arizonie, gdzie utworzono park ciemnego nieba

W chwili obecnej parki ciemnego nieba istnieją w Ameryce Północnej i Europie (większość w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych). W Polsce nie mają regulacji prawnych i powoływane są na podstawie umowy między instytucjami państwowymi w porozumieniu z odpowiednimi władzami gminnymi.

Obszary ochrony nocnej ciemności spełniają następujące funkcje:

1. ochrona najciemniejszych zakątków naszej planety, w których środowisko nocne nie jest zaburzone przez sztuczne światło (odpowiedniki rezerwatów chroniących wyjątkowo cenne przyrodniczo miejsca)
2. popularyzacja wiedzy o zanieczyszczeniu światłem (niezbędnej do minimalizowania jego oddziaływania na środowisko naturalne)
3. ochrona dla obserwacji astronomicznych. Są to obszary otaczające obserwatoria, pozwalające prowadzić badanie kosmosu w odpowiednich warunkach – zanieczyszczenie światłem utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia, profesjonalne obserwacje nieba. W parku ciemnego nieba doskonale widać Drogę Mleczną, a bez teleskopu widać około 2000 gwiazd (w miastach widoczne jest około 200, a w metropoliach tylko około 20). W czasie dobrej pogody na niebie widać również światło zodiakalne i przeciwblask.

Ochrona ciemności włączana jest do istniejących obszarów ochrony przyrody, na przykład parków narodowych, ponieważ naturalne ciemności są jednym z ekologicznych zasobów potrzebujących ochrony. Z rezerwatów ciemności korzystają zwierzęta o nocnym trybie życia narażone na wyginięcie w nadmiernie oświetlonym środowisku. Sztuczne światło niekorzystnie wpływa również na rośliny, które w wyniku sztucznego światła tracą granicę nocy i dnia, co ma niekorzystny wpływ na ich rozwój. Zaburzenia naturalnej długości okresu jasności i ciemności oddziałują na fotoperiodyzm i mogą zakłócać działanie zegarów biologicznych i związanego z nimi rytmu dobowego (np. w dobowych migracjach pionowych planktonu).

W Polsce

Obecnie w Polsce istnieją dwa parki ciemnego nieba:

• Izerski Park Ciemnego Nieba (transgraniczny polsko-czeski)
• Park Gwiezdnego Nieba „Bieszczady” (uzupełniający się ze słowackim Parkiem Ciemnego Nieba „Połoniny”)

Zobacz też

• skala Bortle’a