Passiflora foetida

*Passiflora foetida*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	męczennicowate
Rodzaj	męczennica
Gatunek	Passiflora foetida
	Nazwa systematyczna
	Passiflora foetida L.; Sp. Pl. 959 1753
Synonimy
	Decaloba obscura (Lindl.) M.Roem.; Dysosmia ciliata M.Roem.; Dysosmia foetida (L.) M.Roem.; Dysosmia gossypiifolia M.Roem.; Dysosmia hibiscifolia M.Roem.; Dysosmia nigelliflora M.Roem.; Dysosmia polyadena M.Roem.; Granadilla foetida (L.) Gaertn.; Passiflora balansae Chodat; Passiflora baraquiniana Lem.; Passiflora foetida var. balansae Chodat; Passiflora foetida var. foetida; Passiflora foetida var. galapagensis Killip; Passiflora foetida var. gardneri Killip; Passiflora foetida var. hirsuta (L.) Mast.; Passiflora foetida var. hirsutissima Killip; Passiflora foetida var. isthmia Killip; Passiflora foetida var. maxonii Killip; Passiflora foetida var. mayarum Killip; Passiflora foetida var. nigelliflora (Hook.) Mast.; Passiflora foetida var. salvadorensis Killip; Passiflora foetida var. sericea Chodat & Hassl.; Passiflora foetida var. subpalmata Killip; Passiflora hibiscifolia var. velutina Fenzl ex Jacq.; Passiflora nigelliflora Hook.; Passiflora polyadena Vell.; Passiflora variegata Mill.; Passiflora vesicaria L.; Tripsilina foetida (L.) Raf.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Passiflora foetida L. – gatunek rośliny z rodziny męczennicowatych (Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb.). Występuje naturalnie w strefach międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej obu Ameryk. Ponadto jest uprawiany w strefach międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej całego świata.

Etymologia edytuj

Epitet gatunkowy foetida pochodzi z języka łacińskiego i oznacza „śmierdzący”. Nazwa ta odnosi się do nieprzyjemnego zapachu, który wydziela się z uszkodzonych liści^[4].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Rośnie naturalnie w Stanach Zjednoczonych (południowa część Arizony, Teksasu i Florydy), Meksyku, Gwatemali, Belize, Salwadorze, Hondurasie, Nikaragui, Kostaryce, Panamie, na Karaibach, w Kolumbii, Wenezueli, Gujanie, Surinamie, Gujanie Francuskiej, Brazylii (zaobserwowana we wszystkich stanach), Ekwadorze (także na wyspach Galapagos), Peru, Boliwii, Paragwaju, Urugwaju oraz północnej części Argentyny. Ponadto roślina ta jest uprawiana na Hawajach, Polinezji Francuskiej, Vanuatu, Nowej Kaledonii, Wyspach Salomona, w Papui-Nowej Gwinei, Australii, Azji Południowo-Wschodniej, południowej części Chin, na Tajwanie, Sri Lance, Malediwach, Seszelach, Madagaskarze Majotcie, Gabonie, Gwinei Równikowej, Kamerunie oraz w Afryce Zachodniej^[5]^[6]^[7].

Młody pęd

Kwiat

Morfologia edytuj

Pokrój: Zielne, trwałe liany dorastające do 3 (–9) m wysokości^[8]^[9]^[10].
Liście: 3- 5-klapowane, sercowate u podstawy. Mają 1,5–15 cm długości oraz 1,3–12 cm szerokości. Całobrzegie, z tępym lub ostrym wierzchołkiem. Ogonek liściowy jest owłosiony i ma długość 10–60 mm. Przylistki są skrzydlate^[8].
Kwiaty: Pojedyncze, mają 3–5 cm średnicy. Działki kielicha są podłużnie owalne. Płatki są w kształcie szpadelki lub prawie lancetowate. Przykoronek ułożony jest w 3–5 rzędach^[8]^[10].
Owoce: Są prawie kulistego kształtu. Mają 1,5–4,5 cm średnicy^[8]. Mają żółtą lub pomarańczową barwę. Są częściowo zamknięte przez trwałe, głęboko podzielone, lepkie podsadki^[10].
Gatunki podobne: Passiflora foetida może być mylona z gatunkami Passiflora suberosa i Passiflora subpeltata. Jednak można ją odróżnić od tych gatunków poprzez jej owłosione łodygi i liście, a także jej głęboko podzielone podsadki^[10].

Nasiona

Biologia i ekologia edytuj

Występuje na poboczach dróg, nieużytkach, w pobliżu cieków wodnych, w miejscach podmokłych, w gęstych lasach, na skraju lasu, polach uprawnych (między innymi trzciny cukrowej) oraz w okolicach nadmorskich^[10].

Roślina jest tolerancyjna pod względem ekspozycji na światło słoneczne – może rosnąć zarówno w pełnym nasłonecznieniu jak i w pełnym cieniu^[9].

Passiflora foetida jest schronieniem a także źródłem pokarmu dla motyli Agraulis vanillae, Heliconius charithonia, Euptoieta claudia oraz Dryas iulia^[9].

Zastosowanie edytuj

Roślina bywa uprawiana w celu przykrycia gleby, aby zapobiec wzrostowi chwastów. Owoce są jadalne^[8]. Ma również zastosowanie w medycynie niekonwencjonalnej^[7].

Zmienność edytuj

W obrębie tego gatunku wyróżniono 9 odmian^[3]:

Passiflora foetida var. gossypiifolia (Desv. ex Ham.) Mast.
Passiflora foetida var. hastata (Bertol.) Mast.
Passiflora foetida var. hispida (DC. ex Triana & Planch.) Killip
Passiflora foetida var. moritziana (Planch.) Killip
Passiflora foetida var. muralis (Barb. Rodr.) Killip
Passiflora foetida var. orinocensis (Killip) Feuillet
Passiflora foetida var. polyadenia (Griseb.) Killip
Passiflora foetida var. quinqueloba (Griseb.) Killip
Passiflora foetida var. riparia (C. Wright ex Griseb.) Killip

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b Passiflora foetida L.. The Plant List. [dostęp 2014-11-22]. (ang.).
↑ avid W. Nellis: Poisonous Plants and Animals of Florida and the Caribbean. Pineapple Press Inc, 1997, s. 224. ISBN 978-1-56164-111-6. (ang.).
↑ Passiflora foetida – Maps. Encyclopedia of Life. [dostęp 2014-11-22]. (ang.).
↑ Passiflora foetida L.. [w:] Lista de Espécies da Flora do Brasil [on-line]. Instituto de Pesquisas Jardim Botânico do Rio de Janeiro. [dostęp 2014-11-22]. (ang.).
↑ ^a ^b Taxon: Passiflora foetida L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-09-22]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Passiflora foetida. Plantes et botanique. [dostęp 2014-11-22]. (fr.).
↑ ^a ^b ^c Running Pop Passionvine - Passion Flower. Butterfly Fun Facts. [dostęp 2014-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-08)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Stinking passionflower. [w:] Environmental Weeds of Australia for Biosecurity Queensland [on-line]. lucidcentral.org. [dostęp 2014-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-08)]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-04-15] (ang.).

[tpl-3] Passiflora foetida L.. The Plant List. [dostęp 2014-11-22]. (ang.).

[4] vid W. Nellis: Poisonous Plants and Animals of Florida and the Caribbean. Pineapple Press Inc, 1997, s. 224. ISBN 978-1-56164-111-6. (ang.).

[5] Passiflora foetida – Maps. Encyclopedia of Life. [dostęp 2014-11-22]. (ang.).

[6] Passiflora foetida L.. [w:] Lista de Espécies da Flora do Brasil [on-line]. Instituto de Pesquisas Jardim Botânico do Rio de Janeiro. [dostęp 2014-11-22]. (ang.).

[grin-7] Taxon: Passiflora foetida L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-09-22]. (ang.).

[peb-8] Passiflora foetida. Plantes et botanique. [dostęp 2014-11-22]. (fr.).

[bff-9] Running Pop Passionvine - Passion Flower. Butterfly Fun Facts. [dostęp 2014-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-08)]. (ang.).

[lc-10] Stinking passionflower. [w:] Environmental Weeds of Australia for Biosecurity Queensland [on-line]. lucidcentral.org. [dostęp 2014-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-08)]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]