Pawężnica rudawa
Pawężnica rudawa (Peltigera rufescens (Weiss) Humb.) – gatunek grzybów z rodziny pawężnicowatych (Peltigeraceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pawężnica rudawa |
| Nazwa systematyczna | |
| Peltigera rufescens (Weiss) Humb. Fl. Friberg. Spec. (Berlin): 2 (1793) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Peltigera, Peltigeraceae, Peltigerales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1770 r. Friedrich Wilhelm Weiss w randze odmiany jako Lichen caninus var. rufescens. Do rangi odrębnego gatunku podniósł go Alexander von Humboldt w 1793 r.[1]
- Lichen caninus var. rufescens Weiss 1770
- Lichen rufescens (Weiss) Neck. 1771
- Peltidea rufescens (Weiss) Ach. 1803
- Peltidea rufescens (Weiss) Ach. 1803, var. rufescens
- Peltigera canina var. rufescens (Weiss) Mudd 1861
Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].
Morfologia edytuj
Duża listkowata, mniej więcej okrągława w zarysie plecha osiągająca szerokość 5–15 cm. Składa się z wielu spłaszczonych i wydłużonych odcinków o szerokości do 1 cm i długości do 5 cm. Dzielą się one dychotomicznie i mają zaokrąglone końce i podwinięte do góry brzegi. Powierzchnia górna ma barwę szarawą lub brązowawą, w stanie suchym czarniawą, w stanie mokrym zielonawą, jest gładka, matowa, często biało oprószona. Brak urwistków i izydiów. Dolna powierzchnia ma barwę od kremowej do jasnobrązowej i brązowe żyłki[4]. Charakterystyczną cechą jest występowanie na niej ciemnych i rozgałęzionych chwytników[5]. Rdzeń plechy jest biały, zbudowany z luźno splątanych strzępek grzyba. Fotobiontem są glony z rodzaju Nostoc. Reakcje barwne porostów: wszystkie negatywne[4].
Apotecja powstają dość często na górnej powierzchni zagiętych końców. Są czerwonobrązowe i siodełkowato wygięte i mają średnicę do 5 mm. Powstają w nich kilkukomórkowe o wrzecionowatym kształcie, bezbarwne, igiełkowate i bardzo wydłużone askospory o rozmiarach 30–70 × 3–5 μm. W jednym worku powstaje po 8 askospor. Mają przegrody poprzeczne[4].
Występowanie i siedlisko edytuj
Gatunek kosmopolityczny, występujący niemal na wszystkich kontynentach. Nie występuje tylko na Antarktydzie, ale występuje na należących do Antarktyki wyspach Orkady Południowe i Szetlandy Południowe. Występuje także na wielu innych wyspach na całym świecie. Na półkuli północnej północna granica zasięgu sięga po północne wybrzeża Grenlandii i wyspy Svalbard[6].
W Polsce występuje na obszarze całego kraju. Rośnie na ziemi, głównie na otwartych, dobrze oświetlonych terenach, rzadziej w lesie, czasami także na siedliskach antropogenicznych[2]. Jest dość częsta i nie znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski[7][5]. W Polsce był gatunkiem ściśle chronionym[8], od 9 października 2014 r. został wykreślony z listy gatunków porostów chronionych[9].
Gatunki podobne edytuj
- pawężnica węgierska (Peltigera pojonensis). Ma chwytniki jasne i pojedyncze.
- pawężnica psia (Peltigera canina). Chwytniki ma rozgałęzione, ale jasne[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b c Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-08-11].
- ↑ a b c Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-08-11].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów