Pawłocin
Pawłocin (niem. Pawlozinnen, od 1938 r. Paulshagen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Biała Piska[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
145-151 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
81[2] |
| Strefa numeracyjna |
87 |
| Kod pocztowy |
12-230[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NPI |
| SIMC |
0755164 |
Położenie na mapie gminy Biała Piska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu piskiego  | |
 53°36′13″N 22°07′57″E/53,603611 22,132500[1]
| |
Wieś mazurska, położona przy dawnej granicy Prus Książęcych i Mazowsza.
Historia edytuj
Wieś założona w XV w. ramach kolonizacji Wielkiej Puszczy. W XV i XVI w. wieś w dokumentach zapisywana była jako: Paulotzine, Pawloczin, Pauloschin. Początek osady Pawłocin sięga 1424 roku, kiedy to o tereny, obejmujące 70 łanów przy Pauloczinstog – niezamieszkanej dąbrowie w środkowym biegu rzeczki Pauloczinstog (obecnie rzeka Konopka), starali się Bartosz i Rafał z Pisza. Przy tej rzece leżała inna „stara wieś” i młyn. Być może wspomniana „stara wieś” mogła się odnosić jeszcze do osady Galindów, którzy wcześniej te tereny zamieszkiwali, lub osadnictwa z terenów północnego Mazowsza.
W 1435 w miejscu wsi dobra służebne na prawie chełmińskim nadane zostały przez komtura bangijskiego Erazma Fishborna za wiedzą wielkiego mistrza Pawła von Rusdorfa, z wyznaczeniem 10 lat wolnizny od służby zbrojnej i płużnego. Niejaki Bartosz otrzymał 64 łany, z których 48 położonych było przy Paulotzine (rz. Konopka), a 16 łanów nad rzeką Wincentą w jej dolnym biegu. Bartosza zobowiązano do 4 służb lekkozbrojnych. Z późniejszych źródeł wynika, że było to nadanie dla 4 dóbr nad strumykiem Konopka i dotyczyło Pawłocina, sąsiednich Płacht i Rolek przy Kożuchach oraz położonych nieco dalej Konopek. Dla każdej z wymienionych wsi służebnych wyznaczono jedną służbę zbrojną.
W 1519 przy okazji „popisu wojskowego” wymieniono wieś Pawłocin. W 1520, kiedy wojska mazowieckie zagrażały okolicom Pisza, wojska państwa zakonnego, złożone z wolnych szybko skapitulowały i złożyły przysięgę na wierność królowi polskiemu. W wyniku tego Zakon skonfiskował dobra w Pawłocinie pierwotnemu jej właścicielowi (zobowiązanemu do służby rycerskiej na rzecz Zakonu) – Mikołajowi Pawłoczyńskiemu i sprzedał Pawłowi Ozorowi, zachowując dawne prawa i obowiązki. W 1526 r. król polski Zygmunt Stary wstawił się za Mikołajem Pawłoczyńskim u księcia Albrechta, proponując przywrócenie dóbr. Nie było to jednak skuteczne, gdyż w późniejszych dokumentach właścicielem dóbr w Pawłocinie jest wspomniany Paweł Ozor. W roku 1529 Paweł Ozor sprzedał połowę swojego majątku w Pawłocinie Mikołajowi, Markowi, Janowi, Wiesławowi i ich matce Katarzynie. Oddzielone od Pawłocina Kruszewo liczyło 30 łanów na prawie chełmińskim, bez obowiązku służby zbrojnej (rycerskiej). Kruszewo jako samodzielna wieś (dobra) wymieniane jest już w 1579 r.
Od nazwy wsi powstało nazwisko drobnej szlachty – Pawłoczyński.
Położenie edytuj
Wieś położona jest na terenie Pojezierza Ełckiego wchodzącego w skład Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Pawłocin leży w odległości 7 km na wschód od Białej Piskiej, przez wieś przebiega droga do Prostek. W pobliżu płynie strumyk Pawłocina – górny bieg strumienia Konopki; znajduje się tu również kilka wzniesień: Góra Dąbrowa (157 m n.p.m.), Walewska Góra (199 m n.p.m.) oraz Żal lub Góra Pawłocińska (168 m n.p.m.), wszystkie w odległości nie większej niż 2 km od wsi.
Zabytki edytuj
- dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, wpisany do gminnego rejestru zabytków
- w lesie koło wsi znajdowała się mogiła żołnierza rosyjskiego poległego w tej okolicy podczas działań wojennych 1915 roku; nie zachowała się
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98535
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 921 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-04-18].
Bibliografia edytuj
- Grzegorz Białuński: Kolonizacja Wielkiej Puszczy (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie). Olsztyn, OBN, 2002, 237 str., ISBN 83-87643-97-1, ISSN 0585-3893.
- Encyklopedia Warmii i Mazur