Perec Willenberg
Perec Willenberg (ur. 16 lipca 1874 w Makowie Mazowieckim, zm. 17 lutego 1947 w Łodzi[1]) – polski rysownik i malarz pochodzenia żydowskiego, malarz fresków synagogalnych, nauczyciel rysunku.
| Data i miejsce urodzenia |
16 lipca 1874 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 lutego 1947 |
| Dziedzina sztuki |
malarstwo, rysunek |
Życie i twórczość edytuj
Urodził się w Makowie Mazowieckim, w rodzinie Samuela i Ity Willenberg. Uzyskał tradycyjne religijne wykształcenie w chederze. Studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, w pracowni Wojciecha Gersona. Po przeprowadzeniu się do Częstochowy w 1906 roku, założył tam cenioną Szkołę Rysunku i Malarstwa. Dzięki stypendium, w 1910 kontynuował swój rozwój artystyczny w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. W latach 1913–1919 wystawiał swoje prace z m.in. Romanem Kramsztykiem, Stanisławem Wyspiańskim, Jackiem Malczewskim i Leonem Wyczółkowskim[1].
W okresie międzywojennym zyskał sławę jednego z najbardziej cenionych malarzy fresków synagogalnych, wskazywany także jako twórca nowego nurtu w tym malarstwie. Był autorem m.in. malunków naściennych w synagodze w Opatowie[2]. Założył szkołę rysunku, a także pracował także jako nauczyciel rysunku w Gimnazjum Towarzystwa Żydowskich Szkół Średnich i Powszechnych w Częstochowie, by utrzymać powiększającą się rodzinę[1].
Przed wybuchem wojny mieszkał razem z żoną i dziećmi w Częstochowie przy ulicy Fabrycznej.
Po wybuchu II wojny światowej ukrywał się pod nazwiskiem Karol Baltazar Pękosławski w Warszawie udając niemowę, aby nie zwracać na siebie uwagi rosyjsko-żydowskim akcentem[3]. Nie wrócił do Częstochowy, gdyż był tam powszechnie znany, co uniemożliwiało mu ukrycie się po „aryjskiej” stronie. Do Częstochowy z Opatowa wróciła jego żona z dwiema córkami, Itą i Tamarą, oraz synem Samuelem. Córki, wydane Niemcom przez jednego z sąsiadów[4], zginęły w obozie zagłady w Treblince[5]. Wkrótce trafił tak również Samuel, któremu udało się stamtąd wydostać podczas buntu więźniów 2 sierpnia 1943.
W Warszawie utrzymywał się z handlu własnymi obrazami i rysunkami. Prowadził pracownię artystyczną, malując głównie obrazy o tematyce sakralnej. Jedna z jego prac z tego okresu, obraz Jezusa Miłosiernego, została pierwotnie wykonana dla kościoła św. Stanisława w Siedlcach (obecne miejsce ekspozycji dzieła jest nieznane)[6][7]. Na obrazie postać Jezusa została obdarzona twarzą syna artysty[8].
Wybuch powstania warszawskiego zastał go w kamienicy przy ul. Marszałkowskiej 60. Podczas jednego z bombardowań, 11 września 1944, wykonał na spodniej stronie schodów prowadzących do piwnicy, w której chroniła się ludność cywilna, rysunek przedstawiający twarz Chrystusa z napisem „Jezu ufam Tobie”. Mieszkańcy kamienicy wierzyli, że ochronił on budynek przed zburzeniem. Rysunek zachował się do dzisiaj, zabezpieczony staraniem konserwatora z ramienia Zakładu Gospodarowania Nieruchomościami, ale nie jest dostępny dla publiczności. Kopia rysunku została odtworzona w 2013 i odsłonięta 29 lipca tego samego roku w Muzeum Powstania Warszawskiego z okazji obchodów 69. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego. W uroczystości wziął udział syn artysty, Samuel Willenberg – artysta plastyk, w czasie wojny więzień obozu zagłady w Treblince, uczestnik buntu więźniów 2 sierpnia 1943, a następnie powstania warszawskiego. Rysunek Pereca Willenberga znajduje się na piętrze muzeum, obok wystawy Robinsonowie. W nawiązaniu do oryginału z Marszałkowskiej 60, został umieszczony pod podobnym kątem.
Życie prywatne edytuj
Był żonaty z prawosławną Rosjanką – Maniefą z domu Popow, która po ślubie przeszła na judaizm.
Upamiętnienie edytuj
W 2023 roku przy ul. Marszałkowskiej 60 w Warszawie odsłonięto tablicę upamiętniającą Pereca i Samuela Willenbergów[9].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Maria Borzęcka: Willenberg Perec. [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. sztetl.org.pl. [dostęp 2023-08-15].
- ↑ Film dokumentalny Michała Nekanda-Trepki Ostatni świadek (2002)
- ↑ Willenberg 2004 ↓, s. 125.
- ↑ Andrzej Żbikowski: Posłowie w: Samuel Willenberg, Bunt w Treblince. Warszawa: Biblioteka "Więzi", 2004, s. 176. ISBN 83-88032-74-7.
- ↑ Willenberg 2004 ↓, s. 50.
- ↑ Boże Miłosierdzie nie zna granic. Rozmowa z Ewą K. Czaczkowską. [w:] Echo Katolickie [on-line]. echokatolickie.pl, 28 maja 2014. [dostęp 2014-08-06].
- ↑ Jolanta Krasnowska: Żyd, który zaufał Jezusowi. [w:] Echo Katolickie [on-line]. 8 kwietnia 2015. [dostęp 2015-04-24].
- ↑ Willenberg 2004 ↓, s. 131.
- ↑ Odsłonięto tablicę upamiętniającą Samuela i Pereca Willenbergów przy ul. Marszałkowskiej 60. dzieje.pl, 1 sierpnia 2023. [dostęp 2023-11-01].
Bibliografia edytuj
- Samuel Willenberg: Bunt w Treblince. Warszawa: Biblioteka „Więzi”, 2004. ISBN 83-88032-74-7.
- Artykuł Agnieszki Kalinowskiej – „Chrystus Pereca Willenberga” w serwisie RP.pl (opublikowano 30.07.2013)
- Artykuł – Kopia rysunku Pereca Willenberga – w Muzeum Powstania Warszawskiego w serwisie Wyborcza.pl (opublikowano 29.07.2013)
- Artykuł Jerzego Klechdy – Antysemitom ku uwadze. Oraz PS w serwisie Studio Opinii (opublikowano 03.08.2013)