Pieczarka karbolowa
Pieczarka karbolowa (Agaricus xanthodermus Genev.) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pieczarka karbolowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Agaricus xanthodermus Genev. Bull. Soc. bot. Fr. 23: 28 (1876) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Agaricus, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Gatunek ten opisał Leon Gaston Genevier w 1876 r. Ma 20 synonimów naukowych[2].
Polską nazwę podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako pieczarka cuchnąca lub pieczarka żółtawa[3]. Określenie „karbolowa” wynika z faktu, iż podczas gotowania tego grzyba wydziela się silny, nieprzyjemny zapach, bardzo podobny do karbolu[4].
Morfologia edytuj
Średnicy 4–12(15) cm, całkowicie biały i wypukły, skórka jadwabista, często promieniowo pękająca, niekiedy bywa pokryta delikatnymi łuseczkami oraz posiadać może w szczycie zabarwienie jasnobeżowe. Skórka na kapeluszu pod naciskiem przebarwia się na kolor żółty[4].
Dość cienkie, z początku w kolorze róż, różowobiaławym i jej odcieniach, z czasem przebarwiającym się do koloru czekoladowobrunatnego[4].
Do wysokości 10–12 cm, cały biały, wysmukły, przechodzący w dolnej części w bulwę, pod naciskiem zmienia kolor na chromowożółty. Pierścień zwisający, od spodu z charakterystycznym, dookoła biegnącym kantem[4].
Biały, po przekrojeniu przybiera intensywnego koloru żółtego, potarty w nasadzie barwi się chromowożółto. W zapachu przypomina karbol lub atrament, podczas gotowania zapach ten przybiera na sile. W smaku bardzo nieprzyjemny[4].
Ciemny. Zarodniki eliptyczne, o średnicy 5,5–6,5 × 3,5–4,5 µm. Okres wysypu przypada na miesiące od lipca do października[4].
- Gatunki podobne
Grzyb ten najłatwiej pomylić z pieczarką białawą (Agaricus arvensis). Cechą, która je odróżnia to zapach miąższu. Podobna jest też pieczarka bulwiasta (Agaricus sylvicola) oraz pieczarka leśna (Agaricus sylvaticus). Zapach, jak i smak odróżniają tę pieczarkę od innych jadalnych gatunków pieczarek[4].
Występowanie i siedlisko edytuj
Opisano stanowiska tego gatunku w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Europie i Australii[5]. W Polsce jest dość częsty[6].
Naziemny grzyb saprotroficzny. Owocniki od maja do października. Występuje w lasach liściastych i iglastych, na terenach w pobliżu dróg i ich przydrożnych zaroślach, w parkach, ogrodach, na łąkach, tworząc niekiedy większe skupiska[4].
Znaczenie edytuj
Grzyb trujący, powoduje (chociaż nie u wszystkich ludzi) silne zaburzenia w trawieniu, połączone z mdłościami i wymiotami. Alkohol może wzmacniać działanie trujące, zależnie od stanu zatrutej osoby[4]. Pieczarki trujące od pieczarek jadalnych odróżniają się nieprzyjemnym zapachem. Zasada ta dotyczy jednak tylko pieczarek, wielu innych grzybów trujących nie da się odróżnić po zapachu[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-09-20].
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 38, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h i E. Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 72, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].
- ↑ a b Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 88, ISBN 978-83-7073-776-4.