Pierre de Fermat

Pierre de Fermat
Data i miejsce urodzenia	17 sierpnia 1601 ; Beaumont-de-Lomagne
Data i miejsce śmierci	12 stycznia 1665 ; Castres
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Pierre de Fermat (ur. 17 sierpnia 1601 w Beaumont-de-Lomagne, zm. 12 stycznia 1665 w Castres) – francuski prawnik i matematyk-amator, fizyk matematyczny, a z wykształcenia lingwista^[1], od 1631 radca parlamentu (ówczesna nazwa sądu) w Tuluzie.

Jego główny obszar badań to teoria liczb, w której udowodnił kilka twierdzeń i sformułował znaczące hipotezy, m.in. słynne wielkie twierdzenie Fermata. Współtworzył też nowe dziedziny matematyki: on i Blaise Pascal rozwinęli podstawy rachunku prawdopodobieństwa, niezależnie od Kartezjusza opracował geometrię analityczną, a jego koncepcje w optyce geometrycznej przyczyniły się do powstania rachunku wariacyjnego.

Dorobek badawczy edytuj

Wykazał, że wszystkie krzywe drugiego stopnia da się uzyskać przez odpowiednie przecinanie płaszczyzną powierzchni stożka; podał metodę znajdowania ekstremum funkcji.

Autorstwo geometrii analitycznej edytuj

Większość jego prac matematycznych została opublikowana dopiero po śmierci przez syna, Samuela. Fermat nie publikował swoich odkryć, przez co pozostawały nieznane. Niektóre z nich zostały następnie niezależnie odkryte przez Kartezjusza, co wywołało spór o pierwszeństwo^[2]. Było tak m.in. z kartezjańskim układem współrzędnych i wieloma innymi zastosowaniami algebry w geometrii. Fermat już w 1636 wprowadził metodę prostokątnego układu współrzędnych, przeprowadził dowód, że równaniom pierwszego stopnia odpowiadają proste, a równaniom drugiego stopnia linie odpowiadające przecięciu stożka płaszczyzną (np. elipsy, hiperbole, parabole)^[3]. Spór między Fermatem a Kartezjuszem zakończył się ostatecznie pogodzeniem obu uczonych i wzajemnym uznaniem zasług. Obecnie obaj uznawani są za ojców geometrii analitycznej^[2].

Upamiętnienie edytuj

Pomnik Fermata w Beaumont-de-Lomagne.

Nazewnictwo

Sztuka

W rodzinnym Beaumont-de-Lomagne w 1881 roku postawiono Fermatowi pomnik.

Przypisy edytuj

↑ Fermat Pierre, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-30] .
↑ ^a ^b Schlager i Lauer 2000 ↓, s. 242.
↑ Adam B. Empacher, Zbigniew Sęp, Anna Żakowska, Wojciech Żakowski Mały słownik matematyczny, Wiedza powszechna, Warszawa 1975, wydanie 6, s. 68.

Bibliografia edytuj

NeilN. Schlager NeilN., JoshJ. Lauer JoshJ. (red.), Science and Its Times. Understanding the Social Significance of Scientific Discovery, t. III. 1450-1699, Farmington Hills, MI: Gale Group, 2000 .

Linki zewnętrzne edytuj

John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Pierre de Fermat w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)

[1] Fermat Pierre, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-30] .

[CITEREFSchlagerLauer2000242-2] Schlager i Lauer 2000 ↓, s. 242.

[3] Adam B. Empacher, Zbigniew Sęp, Anna Żakowska, Wojciech Żakowski Mały słownik matematyczny, Wiedza powszechna, Warszawa 1975, wydanie 6, s. 68.

[1]

[2]

[3]