Piestrzyca popielata
Piestrzyca popielata (Helvella macropus (Pers.) P. Karst.) – gatunek grzybów z rodziny piestrzycowatych (Helvellaceae)[1].
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
piestrzyca popielata |
| Nazwa systematyczna | |
| Helvella macropus (Pers.) P. Karst. Bidr. Känn. Finl. Nat. Folk 19: 37 (1871) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Po raz pierwszy gatunek ten zdiagnozował w 1796 r. Christiaan Hendrik Persoon jako Peziza macropus, do rodzaju Helvella przeniósł go Petter Karsten w 1871 r.[1]
Ma kilkadziesiąt synonimów naukowych. Niektóre z nich[2]:
- Cowlesia bulbosa (Hedw.) Nieuwl. 1916
- Cyathipodia bulbosa (Hedw.) Boud. 1907
- Cyathipodia macropus (Pers.) Dennis 1960
- Helvella bulbosa (Hedw.) Kreise l 1984
- Lachnea bulbosa (Hedw.) W. Phillips 1887
- Lachnea macropus (Pers.) W. Phillips 1887
- Macropodia bulbosa (Hedw.) Fr. 1822
- Macroscyphus macropus (Pers.) Gray 1821
- Octospora bulbosa Hedw. 1789
- Peziza bulbosa (Hedw.) Nees 1816
- Peziza macropus Pers. 1796
- Peziza stipitata Huds. 1778
Polska nazwa według M.A. Chmiel[3]. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako długotrzonka popielata[4].
Morfologia edytuj
Początkowo niemal kulisty, później coraz bardziej rozpostarty, w postaci okrągłej miseczki o średnicy 2–4 cm. Zarodniki wytwarzane są na górnej, wklęsłej powierzchni tej miseczki. Jest ona gładka, o barwie popielatej, szarobrązowej, szaroczarnej. Dolna powierzchnia jest szarobiała i filcowato owłosiona (tak samo jak trzon)[5][4].
Wysokość 1–7 cm, w stanie dojrzałości zwykle dłuższy niż szerokość kapelusza, grubość 1- 5 mm;, mniej więcej cylindryczny, czasami z pęknięciami w pobliżu podstawy. Powierzchnia brązowawa (podobnej barwy jak spód kapelusza), przy podstawie biaława, drobno owłosiona, ale u starszych okazów niemal naga[6].
Cienki, białawy o niewyraźnym zapachu i smaku[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 18-25 × 10-12,5 µm, wrzecionowate lub niemal wrzecionowate (ale sporadycznie zdarzają się elipsoidalne, zwłaszcza gdy są jeszcze w worku), gładkie lub szorstkie, zwykle z jedną dużą centralną gutulą i drugą, mniejszą na każdym końcu, ale po nawodnieniu podczas obserwacji mikroskopowej zwykle z jedną dużą gutulą i różnymi mniejszymi kropelkami. Parafizy szkliste do ochrowych z maczugowatymi lub półkulistymi wierzchołkami o szerokości 5-10 µm. Strzępki wystające nad powierzchnię owocnika szkliste do brązowawych, często ułożone w krótkie lub długie pasma, z licznymi septami i nabrzmiałymi, półkulistymi wierzchołkami[6].
- Gatunki podobne
Jest kilka podobnych, trudnych do odróżnienia gatunków piestrzyc z miseczkowatymi kapeluszami, cienkimi, nieżebrowanymi trzonkami i owłosionymi owocnikami. Piestrzyca popielata odróżnia się od nich wrzecionowatymi zarodnikami; zarodniki podobnych gatunków, w tym Helvella cupuliformis, są elipsoidalne. Należy jednak ostrożnie oceniać tę cechę, ponieważ zarodniki Helvella macropus w stanie niedojrzałym są często elipsoidalne[6].
Występowanie i siedlisko edytuj
Piestrzyca popielata występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona, występuje na całym obszarze od Morza Śródziemnego po północne krańce Półwyspu skandynawskiego[7]. W Polsce jest dość częsta[4].
Rośnie samotnie lub stadnie na ziemi lub w mchu pod twardymi drzewami liściastymi (zwłaszcza dębami) lub drzewami iglastymi, a także nana próchniejącym drewnie. Owocniki pojawiają się od lata do późnej jesieni[4].
Znaczenie edytuj
Prawdopodobnie jest grzybem mikoryzowym[6]. Jest grzybem jadalnym[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Alicja Chmiel, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany PAN, 2006, ISBN 978-83-89648-46-4.
- ↑ a b c d e f Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ J. Breitenbach, F.Kraenzlin, Fungi of Switzerland 1 – Acomycota, 1981.
- ↑ a b c d Michael Kuo, Helvella macropus [online], Mushroom Expert [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Występowanie piestrzycy popielatej na świecie (mapa) [online] [dostęp 2023-03-01].