Wikipedia

Pietà

przedstawienie Matki Boskiej trzymającej na kolanach martwego Jezusa

Pietà [pjeˈta] (wł. pietà – „miłosierdzie”, „litość”; łac. pietas – „miłość zgodna z powołaniem”) – w sztukach plastycznych przedstawienie opłakującej Matki Bożej trzymającej na kolanach ciało Jezusa Chrystusa[1].

Pietà w sztuce
Pietà, Michał Anioł, bazylika św. Piotra na Watykanie, 1498–1500
Pietà na moście gotyckim w Kłodzku
Gotycka Pietà w kościele św. Barbary w Krakowie, ok. 1390
Pietà, Rogier van der Weyden, 1450
Pietà, kościół Mariacki, Gdańsk
Pietà z Lubiąża, Muzeum Narodowe w Warszawie
Pietà, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Niemiecka Pietà, Metropolitan Museum of Art, 1375–1400
Czeska Pietà, Metropolitan Museum of Art, ok. 1400
Křivákova Pietà, Czechy, 1390-1400
Pietà z Lutína, Muzeum ArchidiecezjalneMuzeum Archidiecezjlne w Ołomuńcu(inne języki), ok. 1400
Pietà, Pozďátky, XX w.
Pietà, Bruno Tschötschel, bazylika św. Ludwika w Katowicach, pocz. XX w.
Pietà, Bruno Tschötschel, Głubczyce, pocz. XX w.
Pietà, kościół św. Józefa w Rudzie Śl., XX w.
Pietà w kamiennogórskiej kaplicy cmentarnej
Pietà w kościele św. Macieja we Wrocławiu
Pietà w kościele parafialnym pw. Świętej Rodziny w Chełmsku Śląskim
Pietà w zamkowym sychrovskim parku Czeskiego Raju
Pieta na zakopiańskim cmentarzu „Na Pęksowym Brzyzku”
Figurka Matki Boskiej Bolesnej w kościele pw. Matki Bożej Bolesnej w Wałbrzychu

Pierwsze przedstawienia tego typu, najczęściej rzeźbione, pojawiły się w Niemczech w I połowie XIV wieku[1]. Na przełomie XIV i XV wieku nastąpiło upowszechnienie się tego wizerunku w całej Europie[1][2], a wkrótce stał się on jednym z najczęstszych przedstawień dewocyjnych[2]. Powstały różne odmiany, m.in. Pietà corpusculum (z Chrystusem jako dzieckiem), Pietà anielska z aniołami towarzyszącymi Matce Boskiej[1]. Kolejnym typem jest Pietà radosna, w której Maryja jest uśmiechnięta, co przedstawia połączenie cierpienia z radością zbawienia[2].

Jedną z najbardziej znanych jest Pietà watykańska Michała Anioła z bazyliki św. Piotra na Watykanie z 1499[3]. Innym dziełem tego samego rzeźbiarza jest Pietà Rondanini z Castello Sforzesco w Mediolanie[4] czy Pietà florencka[5]. W Polsce najbardziej znanymi przykładami są XIV-wieczna Pietà z Lubiąża (uważana za najstarszą polską Pietę[2]) oraz XV-wieczne tzw. „Piękne Piety” w kościołach św. Barbary w Krakowie[3] i Mariackim w Gdańsku[6].

W chrześcijaństwie wschodnim odpowiednikiem Piety jest ikona Nie rozpaczaj po mnie Matko[3].

Zobacz też edytuj

Informacje w projektach siostrzanych
   Multimedia w Wikimedia Commons
   Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Pietà, [w:] Krystyna Kubalska-Sulkiewicz (red.), Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Wyd. 5, 2 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 313, ISBN 978-83-01-12365-9 [dostęp 2023-06-24].
  2. ↑ a b c d Anna Piotrowska, Geneza przedstawienia typu Pietá [online] [dostęp 2023-06-24] (pol.), Pietá z Jeżewa z Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu; fragment z seminarium UAM.
  3. ↑ a b c Katarzyna Wójcik: Pieta - współczujące oblicze Matki - Katolickie Stowarzyszenie "Civitas Christiana" - REGION GDAŃSK-TORUŃ, „Katolickie Stowarzyszenie "Civitas Christiana"”, 5 maja 2021 [dostęp 2023-06-24] (pol.).
  4. ↑ Pietà Rondanini | iSztuka [online], isztuka.edu.pl [dostęp 2023-06-24].
  5. ↑ Artmajeur, Trzy „piety” Michała Anioła spotkały się po raz pierwszy w historii | Magazyn Artmajeur [online], artmajeur.com [dostęp 2023-06-24] (pol.).
  6. ↑ Bazylika Mariacka – Bazylika Mariacka w Gdańsku [online] [dostęp 2023-06-24] (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Lech Kalinowski, Geneza Piety średniowiecznej, Prace Komisji Historii Sztuki 10, 1952.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pietà&oldid=72906579”