Pilnicznik fiołkowy
Pilnicznik fiołkowy (Limoniscus violaceus) – gatunek chrząszcza z rodziny sprężykowatych[2], osiągającego długość 10-12 mm, o ciele z ciemnofioletowym połyskiem, najwyraźniejszym na pokrywach[1].
| Limoniscus violaceus | |
| (Ph. W. Müller, 1821)[1][2] | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pilnicznik fiołkowy |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
Jeden z najrzadszych europejskich chrząszczy, relikt lasów pierwotnych, w Polsce stwierdzony tylko na dwóch stanowiskach na przełomie XIX i XX wieku – w Puszczy Białowieskiej i w rezerwacie "Bielinek" nad Odrą[1][2].
Zasiedla dziuple znajdujące się u nasady pnia żywych i zamierających drzew liściastych[1].
Rozmieszczenie geograficzne edytuj
Jeden z najrzadszych europejskich chrząszczy, relikt lasów pierwotnych. Spotykany na nielicznych, rozproszonych stanowiskach na obszarze od Rumunii do Anglii i Hiszpanii[3]. W Polsce znajdującej się prawdopodobnie na północno-wschodniej granicy jego zasięgu został stwierdzony tylko dwa razy – pod koniec XIX wieku w Puszczy Białowieskiej i w latach 20. XX wieku w rezerwacie "Bielinek" nad Odrą na Pojezierzu Pomorskim[1][2].
Cykl rozwojowy edytuj
Pilnicznik fiołkowy związany jest z martwym drewnem. Jego cykl rozwojowy trwa około 2 lat. Kopulacja odbywa się pod koniec kwietnia lub na początku maja, po czym samice składają jaja. Wylęgłe larwy przez 15–16 miesięcy[1] żerują w próchnie i humusie wypełniającym wraz z glebą dno przyziemnych dziupli[1][3][2], a następnie w sierpniu lub wrześniu przepoczwarzają się w kolebkach poczwarkowych przygotowanych w ścianach dziupli lub w kawałkach próchna na jej dnie[2]. Mogą też wykorzystywać chodniki innych owadów. Wylęgłe jesienią dorosłe owady przebywają w kolebkach poczwarkowych aż do wiosny[2][1].
Dorosłe chrząszcze kontynuują następnie skryty tryb życia wewnątrz będących miejscem ich rozwoju dziupli znajdujących się u nasady pnia żywych i zamierających drzew liściastych[1], czasem są obserwowane na pniach drzew w pobliżu[2].
Środowisko i odżywianie się edytuj
Larwy oraz prawdopodobnie owady dorosłe są ksylofagami odżywiającymi się próchnem przerośniętym grzybnią, uzupełniającymi dietę drapieżnictwem i nekrofagią[1]. Gatunkami żywicielskimi są drzewa liściaste – buk[2], dąb[2] i jesion[1][3], jak również lipa i klon[3]. Widywano owady dorosłe żerujące też na kwiatach głogu[1].
Zagrożenia edytuj
Zagrożeniem dla tego gatunku jest zanik i przekształcenia odpowiednich dla niego siedlisk, zwłaszcza prawdopodobnie lasów o starym liściastym, rozrzedzonym drzewostanie[2]. Zacienienie przez okap drzew obniża temperaturę próchna i spowalnia rozwój larw tego chrząszcza[3].
Ochrona i uznanie za gatunek zagrożony edytuj
Pilnicznik fiołkowy jest:
- objęty częściową ochroną gatunkową w Polsce[4][5]
- wymieniony w załączniku II dyrektywy siedliskowej Unii Europejskiej, w którym są wykazane gatunki wymagające tworzenia obszarów ochronnych[6]
- wpisany na Czerwoną listę gatunków zagrożonych IUCN ze statusem EN (gatunek zagrożony), z informacją, że jest regionalnie wymarły w Polsce i Danii[3]
- wpisany do Polskiej czerwonej księgi zwierząt. Bezkręgowce ze statusem CR (krytycznie zagrożony)[2]
- wpisany na Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce[1]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Daniel Kubisz: 1079 Pilnicznik fiołkowy. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 6: Gatunki zwierząt z wyjątkiem ptaków. Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 99-101. ISBN 83-86564-43-1. [dostęp 2014-03-07].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Limoniscus violaceus – Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce. Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (IOP PAN). [dostęp 2014-03-07].
- ↑ a b c d e f g M. Méndez i inni, Limoniscus violaceus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2013, wersja 2013.2 [dostęp 2014-03-07] (ang.).
- ↑ Na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2014 poz. 1348)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16]..
- ↑ DYREKTYWA RADY 92/43/EWG w/s ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (PDF) (tekst ujednolicony) Data dostępu: 2014-03-07