Piotr Borowy
Piotr Borowy (ur. 28 maja 1858 w Rabczycy, zm. 18 stycznia 1932 w Lipnicy Wielkiej) – polski działacz ludowy i niepodległościowy, członek polskiej delegacji na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. i do prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrowa Wilsona w sprawie przyłączenia Orawy i Spisza do Polski.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
28 maja 1858 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
18 stycznia 1932 |
| Zawód, zajęcie |
działacz ludowy |
| Odznaczenia | |
| |
Był samoukiem, szczególnie interesowały go książki o tematyce religijnej, był doskonałym mówcą. Prowadził on ascetyczny styl życia. Szerzył na Orawie wiarę katolicką, kulturę polską i patriotyzm.
Borowego, człowieka o dużym autorytecie społecznym, nazywano „Gazdą orawskim”, „Przykładnym Naśladowcą Chrystusa”, „Katolickim Patriotą”, „Apostołem Orawy” i orędownikiem „prowdy, piykna i dobroci”[1].
Życiorys edytuj
W 1882 roku w Rabczycy założył rodzaj „chłopskiego klasztoru”, gdzie ślubowano czystość, ubóstwo i posłuszeństwo. Później ze względu na trudną sytuację materialną wyjechał na półtora roku do Stanów Zjednoczonych. Po powrocie otworzył warsztat introligatorski i sprzedawał po jarmarkach książki, które sam oprawiał. Sam też napisał kilka książek, w których piętnował upadek moralności i pijaństwo. Później pisał też książki o tematyce politycznej, a także bajki i poematy (m.in. Mowy, Rozmyślania człowieka o sprawach Boskich, Złote myśli). Zajmował się problematyką polskości Orawy i Spisza.
Od 19 marca do 15 kwietnia 1919 roku wraz z Wojciechem Halczynem, księdzem Ferdynandem Machayem i dr Kazimierzem Rouppertem przebywał jako delegat ludności polskiej ze Spisza i Orawy na konferencji pokojowej w Paryżu. Po podziale Orawy w 1920 roku, kiedy Rabczyca przypadła Czechosłowacji, przeniósł się do Lipnicy Wielkiej, gdzie zamieszkał w maleńkim domku. Prowadził tam działalność misjonarską. Uznawany był za wielki autorytet. W wieku 70 lat zaczął spisywać swoje mowy – nauki. Po jego śmierci ksiądz Ferdynand Machay wydał drukiem jego książkę: Sąd grzesznika sam nad sobą. Z drzeworytami Stanisława Jakubowskiego[a].
Pochowany został na cmentarzu przykościelnym w Lipnicy Wielkiej. W 1929 roku prezydent RP Ignacy Mościcki (podczas wizyty w Jabłonce) odznaczył Borowego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[1]. Ksiądz infułat Ferdynand Machay starał się o beatyfikację Borowego.
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[2]
Upamiętnienie edytuj
30 lipca 1933 roku na kościele w Lipnicy Wielkiej odsłonięto tablicę upamiętniającą Piotra Borowego. We wrześniu 1939 r., po wkroczeniu tu wojsk Słowacji osunęli ją i wywieźli nacjonaliści słowaccy. 24 maja 1992 odsłonięto nową tablicę. Kazanie o działalności Borowego wygłosił w czasie uroczystości ks. Józef Tischner. [3].
Imieniem Borowego nazwano Konkurs Literacki na utwór o tematyce orawskiej organizowany od ok. 1980 roku przez Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej. W 2002 roku, w 70-lecie jego śmierci, Towarzystwo Miłośników Orawy wyemitowało pamiątkowy medal z jego podobizną.
W Krakowie, na Zwierzyńcu, jego imieniem nazwano ulicę[4][5][6]. Imię Piotra Borowego nosi też jedna z ulic Jabłonki[7]. W centrum Lipnicy Wielkiej wybudowano Plac Piotra Borowego[8].
Upamiętniony jest na Pomniku Niepodległości w Podsarniu, odsłoniętym 23 listopada 2018 r. przez Prezydenta Andrzeja Dudę[9][10][11] oraz tabliczką na Murze Orawskich Ojców Niepodległości w Lipnicy Wielkiej, odsłoniętym 4 lipca 2020 r.[11]
Uwagi edytuj
- ↑ Kraków: nakładem Związku Górali Spisza i Orawy, 1933; wznowienie w reprincie Kraków 1989.
Przypisy edytuj
- ↑ a b Waldemar Ireneusz Oszczęda: Polskie postaci historyczne Orawy i Spiszu. [w:] Almanach Muszyny 2011 [on-line]. almanachmuszyny.pl. s. 186. [dostęp 2018-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-15)].
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 632 „za zasługi około przyłączenia Orawy do Polski”.
- ↑ Tablica Ku Pamięci Piotra Borowego na Lipnickiej Świątyni oraz grób Piotra Borowego na przykościelnym cmentarzu – Orawska droga do niepodległej Polski [online], orawa2024.pl [dostęp 2022-09-08].
- ↑ ALFABETYCZNY WYKAZ ULIC MIASTA KRAKOWA. Izba Administracji Skarbowej w Krakowie. [dostęp 2022-05-20]. (pol.).
- ↑ Położenie ulicy Piotra Borowego na planie Krakowa openstreetmap.org.
- ↑ Położenie ulicy Piotra Borowego na planie Krakowa wikimapia.org.
- ↑ Położenie ulicy Piotra Borowego na planie Jabłonki openstreetmap.org.
- ↑ Położenie Placu Piotra Borowego na planie Lipnicy Wielkiej openstreetmap.org.
- ↑ Wystąpienie podczas uroczystości odsłonięcia pomnika w Podsarniu. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent.pl, 2018-11-23. [dostęp 2022-12-03]..
- ↑ „Dzisiaj jest dla nas oczywiste ‒ tu, w Podsarniu ‒ że to Polska”. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent.pl, 2018-11-23. [dostęp 2022-12-03]..
- ↑ a b Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918-1924. Lipnica Wielka: Stowarzyszenie Lipnica Wielka na Orawie, 2020, s. (biogram Piotra Borowego). ISBN 978-83-960626-0-4..
Bibliografia edytuj
- Zbigniew Ładygin: 7 dni na Orawie polskiej.
- Ferdynand Machay: Nasi gazdowie w Paryżu. Wspomnienie z podróży, Kraków 1919.
- Ferdynand Machay: Gazda Piotr Borowy. Życie i pisma. Drzeworyty wykonał St.Jakubowski. Wydanie drugie. Kraków 1938, Nakładem Związku Górali Spisza i Orawy.
- Ferdynand Machay: Moja droga do Polski (Pamiętnik), Kraków 1938.
Literatura dodatkowa edytuj
- ks. Ferdynand Machay: Borowy, Piotr. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 351–352. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0.
Linki zewnętrzne edytuj
- „Woda Piotra Borowego”. e-zakopane.info.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-13)]. – artykuł w „Dzienniku Polskim” (23.12.2006)
- CCS Causes under consideration – kandydaci do rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego