Piren

Piren
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	piren
	Inne nazwy i oznaczenia
	benzo[d,e,f]fenantren
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C16H10
Masa molowa	202,25 g/mol
	Identyfikacja
Numer CAS	129-00-0
PubChem	31423
SMILES
	C1=CC2=C3C(=C1)C=CC4=CC=CC(=C43)C=C2
InChI
	InChI=1S/C16H10/c1-3-11-7-9-13-5-2-6-14-10-8-12(4-1)15(11)16(13)14/h1-10H
	InChIKey
	BBEAQIROQSPTKN-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	1,271 g/cm³ (23 °C); ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	0,135 mg/l
	w innych rozpuszczalnikach
	rozpuszczalny w etanolu, eterze dietylowym, benzenie i toluenie, słabo w tetrachlorometanie
Temperatura topnienia	150,62 °C
Temperatura wrzenia	404 °C
Niebezpieczeństwa
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanego źródła
Uwaga
Zwroty H	H410
Zwroty P	P273, P391, P501
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	1 2 0
Temperatura zapłonu	ok. 224 °C (1013,25 hPa)
Numer RTECS	UR2450000
Dawka śmiertelna	LD50 2700 mg/kg (szczur, drogą pokarmową)
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Piren – organiczny związek chemiczny, policykliczny węglowodór aromatyczny zbudowany z czterech sprzężonych pierścieni benzenowych.

Piren jest w temperaturze pokojowej bezbarwną substancją krystaliczną. Po raz pierwszy został wyodrębniony przez Carla Gräbego, ze smoły pogazowej, będącej produktem ubocznym suchej destylacji węgla kamiennego (w niegdysiejszym procesie produkcji gazu miejskiego)^[5]. Otrzymuje się go przez wyodrębnianie z sadzy, powstałej w czasie niezupełnego spalania węgla kamiennego lub substancji organicznych. Piren jest słabo toksyczny, ale bardzo mocno rakotwórczy. Atakuje nerki i wątrobę.

Komercyjnie jest wykorzystywany jako składnik pigmentów, pestycydów i środek plastyfikujący tworzywa sztuczne. W laboratoriach służy często jako wygodny wzorzec do spektroskopii fluorescencyjnej.

W krysztale i niektórych roztworach piren tworzy silnie z sobą związane dimery sandwichowe.

Piren jest rozpuszczalny w alkoholu, eterze. Roztwory pirenu wykazują niebieską fluorescensję.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b ^c ^d David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ ^a ^b Pyrene, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2010-08-23] (ang.).
↑ ^a ^b Piren, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck, 20 lutego 2023, numer katalogowy: 185515 [dostęp 2023-08-23] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Pyrene [online], karta charakterystyki produktu Sciencelab, 10 stycznia 2010, numer katalogowy: SLP3868 [zarchiwizowane z adresu 2012-06-09] (ang.).
↑ JerzyJ. Chodkowski JerzyJ., RomanR. Bugaj RomanR., Słownik chemiczny, wyd. 6, Warszawa: Wiedza Powszechna, [1983], s. 195, ISBN 83-214-0323-9, OCLC 749428843 .

[Lide-1] David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[ChemIDplus-2] Pyrene, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2010-08-23] (ang.).

[SA-3] Piren, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck, 20 lutego 2023, numer katalogowy: 185515 [dostęp 2023-08-23] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[Sciencelab-4] Pyrene [online], karta charakterystyki produktu Sciencelab, 10 stycznia 2010, numer katalogowy: SLP3868 [zarchiwizowane z adresu 2012-06-09] (ang.).

[5] JerzyJ. Chodkowski JerzyJ., RomanR. Bugaj RomanR., Słownik chemiczny, wyd. 6, Warszawa: Wiedza Powszechna, [1983], s. 195, ISBN 83-214-0323-9, OCLC 749428843 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]