Plan gospodarczy
Definicja planu edytuj
"Plan działań danego sprawcy – to opis działań przezeń zamierzonych [...]; plan – to opis możliwego w przyszłości doboru i układu czynności zjednoczonych wspólnym celem lub możliwego w przyszłości doboru i układu części składowych wytworu czynności tak zjednoczonych" – [T. Kotarbiński][potrzebny przypis].
Zgodnie z założeniami prakseologii (zasada sprawnego, racjonalnego działania), planowanie jest zjawiskiem występującym w praktycznie każdej sferze ludzkiego życia.
Plan gospodarczy edytuj
Plan gospodarczy to decyzja dotycząca działania gospodarczego, a planowanie gospodarcze – proces tworzenia i podejmowania decyzji.
W zależności od ustroju politycznego danego państwa, występują różne formy planowania gospodarczego. W przypadku realnego socjalizmu mamy do czynienia z podejmowaniem decyzji przez centralne organy władzy państwowo-partyjnej, jest to tak zwane planowanie scentralizowane. Z kolei wolność planowania jest związana z ustrojami demokratycznymi, gdzie prawie wszystkie podmioty gospodarcze mogą samodzielnie podejmować decyzje odnośnie do swoich działań. Ograniczenia w wolnej gospodarce dotyczą tylko troski o wspólne dobro i ochrony poszczególnych podmiotów gospodarczych.
Planowanie ma charakter ciągły, składa się z ciągle powtarzalnych działań podejmowanych przez podmioty gospodarcze. Planowanie gospodarcze nie stoi w opozycji do wolności gospodarczej, ponieważ są to dwa połączone ze sobą procesy. Jedynie system socjalistyczny jest w tej kwestii odmienny.
Rodzaje planów gospodarczych edytuj
- Plany eksploatacyjne – są związane z planowaniem wykorzystania istniejących zasobów i warunków. Istniejące zasoby i warunki gospodarcze są traktowane jako dane, wyznaczające ograniczenia dla planującego.
- Plany rozwoju – ich celem jest przekształcenie warunków gospodarowania i powiększenie zasobów ekonomicznych. Działania wchodzące w ich skład to: powiększenie zasobów kapitału, rozwój nauki i techniki, kształcenie kadr, zagospodarowanie przestrzenne kraju, rekultywacja środowiska naturalnego.
Proces tworzenia planu gospodarczego edytuj
Obecnie można wyróżnić dwie komórki, które zajmują się procesem tworzenia decyzji. Pierwsza odpowiedzialna jest za przygotowanie projektów decyzji, a druga za podjęcie decyzji. Praca zarówno w jednej, jak i w drugiej komórce wymaga odpowiedniej, fachowej wiedzy z danej branży oraz umiejętności stosowania fachowych procedur i środków technicznych. Decydenci, czyli ścisłe kierownictwo, podejmują ostateczną decyzję.
Celem każdego tworzonego planu gospodarczego jest osiągnięcie określonych celów przy zoptymalizowanym nakładzie czasu, kapitału i pracy oraz z jak najmniejszym negatywnym efektem zewnętrznym. Wewnętrznie spójne koncepcje świadczą o profesjonalizacji procesu tworzenia planu gospodarczego.
Treść i struktura planu zależy od wielu czynników, m.in.: celu działania, obszaru działania, wykonawców, wykorzystanych środków, sposobu realizacji decyzji oraz czasu. Każdy z tych czynników jest uwzględniany w procesie optymalizacyjnym, a ewentualny projekt decyzji jest powiązany z prognozą dotyczącą jego realizacji.
Sfery i podmioty planowania w gospodarce rynkowej edytuj
W gospodarce rynkowej wśród uczestników procesu gospodarczego możemy wyróżnić trzy grupy. Każda z nich musi rozwiązywać w toku planowania działań właściwe sobie problemy.
- Podmioty gospodarcze prowadzące zarobkową działalność gospodarczą nastawioną na zysk, a więc przedsiębiorstwa (firmy) należące do różnych właścicieli. Są one uczestnikami procesów rynkowych, planują swoją działalność samodzielnie, według własnego uznania i w sposób uznany przez siebie za właściwy, kierując się dążeniem do uzyskania maksymalnej stopy zysku. Planowanie prowadzone przez te podmioty dotyczy głównie realnych procesów ekonomicznych: produkcji dóbr materialnych, transportu, usług, obrotu, choć może się też odnosić do pewnych działań związanych ze sferą regulacji, np. do działalności ubezpieczeniowej, bankowej, informacyjnej itd.
- Zakłady i instytucje należące do jednostek samorządu terytorialnego, prowadzące działalność gospodarczą w celu zaspokajania różnych potrzeb wspólnych społeczności lokalnych i regionalnych. Podmioty te funkcjonują w sferze planowania terytorialnego.
- Organy państwowe i inne instytucje wykonujące funkcje regulacyjne wobec gospodarki oraz sterujące działalnością służącą zaspokajaniu potrzeb ogólnospołecznych. Grupa ta tworzy sferę planowania krajowego (makroekonomicznego). Jest to obszar rozstrzygnięć organów władzy państwowej i naczelnych organów administracji w ich regulacyjnych oddziaływaniach na gospodarkę. W sferze tej mieści się planowanie polityki gospodarczej państwa.
Bibliografia edytuj
- Bolesław Winiarski (red.): Polityka gospodarcza. PWN, Warszawa 2000