Wikipedia

Pojezierze Starogardzkie

pojezierze w województwach pomorskim i kujawsko-pomorskim

Pojezierze Starogardzkie (kaszb. Pòjezerzé Starogardsczé) (314.52) – mezoregion fizycznogeograficzny, część Pojezierza Wschodniopomorskiego położona wzdłuż biegu Wierzycy na zachód od pradoliny Wisły. Występują tu przede wszystkim niewielkie jeziora, pojezierze jest płaszczyzną morenową o powierzchni 1443 km² z wzniesieniami nie przekraczającymi 150 m n.p.m.

Pojezierze Starogardzkie
Ilustracja
Mapa regionu
Prowincja

Niż Środkowoeuropejski

Podprowincja

Pojezierza Południowobałtyckie

Makroregion

Pojezierze Wschodniopomorskie

Mezoregion

Pojezierze Starogardzkie

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Polska:
województwo pomorskie

Granice edytuj

Mezoregion Pojezierze Starogardzkie leży na terenie trzech powiatów województwa pomorskiego: starogardzkiego, tczewskiego i kościerskiego, oraz świeckiego będącego częścią województwa kujawsko-pomorskiego. Mezoregion ma kształt przypominający trójkąt. Graniczy od wschodu z Żuławami Wiślanymi i Doliną Kwidzyńską. Od południa z Kotliną Grudziądzką. Od południowego zachodu z Borami Tucholskimi. Od północnego zachodu mezoregion graniczy z Pojezierzem Kaszubskim[1]. Granica pomiędzy Pojezierzem Kaszubskim a Pojezierzem Starogardzkim jest niejasna i w dużej mierze do określenia tej granicy nie przyczyniła się sama geografia fizyczna, a kulturowa granica pomiędzy Kaszubami a Kociewiem. Jednakże same centra tych mezoregionów wykazują już różnice wymuszające podział na dwie odrębne jednostki[2].

Geologia edytuj

Teren Pojezierza Starogardzkiego jest położony na platformie wschodnio-europejskiej w obrębie dwóch jednostek: Synklina perybałtycka (część północno-wschodnia) i Synklinorium brzeźne (część południowo-zachodnia)[3]. Podłoże krystaliczne jest z gnejsów i mignatytów. Na nich znajdują się osady głównie piaski i żwiry[4]. Ze względu na małą liczbę wykonanych odwiertów w mezoregionie[5]. przyjmuje się założenie, że budowa skał macierzystych jest zbliżona do budowy geologicznej terenów okolicznych szczególnie Pojezierza Kaszubskiego[6]. Na terenie mezoregionu nie ma bogactw naturalnych nadających się do eksploatacji górniczej, znajdujące się złoża piasków i żwirów są nie eksploatowane ze względu na znaczące wymieszanie z gliną zwałową oraz miejscowo z kredą jeziorną, przez co nie mają żadnej wartości[7].

Rzeźba terenu edytuj

Pojezierze Starogardzkie posiada bardzo urozmaiconą rzeźbę, głównie pochodzenia glacjalnego i fluwioglacjalnego[8]. Rzeźba jest zbliżona do Pobrzeża Kaszubskiego jednakże deniwelacje są mniejsze z tego powodu oba pobrzeża zostały sklasyfikowane jako osobne mezoregiony[9].

Część północna zajmująca największą część mezoregionu ma rzeźbę zbliżoną do typowej rzeźby pojeziernej z dużą ilością pagórków i obniżeń. Na pozostałym obszarze dominują rozległe wysoczyzny morenowe[10]. Najwyższe znajdują się w części zachodniej, gdzie wierzchołki wysoczyzn sięgają do 150 m n.p.m. na północy do 80-90 na południu (oprócz jednego mającego 125 m). Część wschodnia jest niższa i bardziej płaska wysoczyzny osiągają wysokość 40-60 m n.p.m. W części środkowej wysokości najwyższych wzniesień sięgają 90-110 m n.p.m. Pomiędzy wysoczyznami znajdują się obniżenia mające kształt rynien, lecz w przeciwieństwie do Pojezierza Kaszubskiego są pozbawione jezior. Większość wklęsłych i wypukłych form terenu jest wydłużona na osi NE-SW[11].

Sieć wodna edytuj

Sieć rzeczna edytuj

 
Wierzyca w Pelplinie

Sieć rzeczna Pobrzeża Starogardzkiego jest częścią układu kaszubskiego systemu hydrologicznego[12]. Mezoregion leży w dorzeczu Wierzycy i Motławy peryferyjne tereny leżą również w przyrzeczu Wisły i dorzeczu Wdy[13]. Największą rzeką jest Wierzyca oraz jej dopływy Wietcisa, Piesienica, Węgiermuca[14].

Jeziora edytuj

Jeziora powyżej 50ha:

Nr Nazwa Dorzecze Powierzchnia
1 Jezioro Borzechowskie Wielkie Piesienica 237,7
2 Jezioro Godziszewskie Motława 169,4
3. Sumińskie Jezioro Piesienica 95,4
4. Damaszka Motława 80,9
5. Zduńskie Jezioro Motława 60,4

Klimat edytuj

Na terenie mezoregionu znajdują się 3 posterunki klimatyczne: Tczew, Radostowo i Wirty. Posterunki Tczew i Wirty znajdują się niedaleko granicy mezoregionu. Sieć jest uzupełniona przez posterunki opadowe Gniew, Jaroszewy, Małżewo, Starogard Gdański i Żelisławki. Sieć jest nie równomierna. Wszystkie stacje oprócz Wirt znajdują się albo w północno-wschodniej części mezoregionu albo w pobliżu biegu rzeki Wierzyca[15]. Dodatkowo zbierane w latach 1951-1990 dane ze stacji Radostowo są niekompletne, natomiast stacja w Tczewie pracuje zbyt krótko by dane były użyteczne w opracowaniach wieloletnich. Z tego względu dane są uzupełniane o interpolację ze stacji w Kościerzynie, Hopowie i Malborku[16].

Usłonecznienie edytuj

Stacje Radostowo i Tczew w porównaniu ze stacjami w sąsiednich mezoregionach notują niższe zachmurzenie szczególnie w porównaniu ze stacjami w Kościerzynie i Hopowie. Wprawie liczba dni pochmurnych n>8 w Radostowie jest porównywalna z Kościerzyną to liczba dni słonecznych jest 1,5-2 razy większa. Niestety stacje nie prowadzą pomiarów heliograficznych. Badania pośrednie oraz pomiary terenowe pozwalają na szacunkowe określenie usłonecznienia w granicach 4-4,5 godzin na dobę[17].

Wiatr edytuj

Pojezierze Starogardzie znajduje się w strefie przeważających wiatrów zachodnich. Prędkości wiatru z reguły są niskie. Stacja Radostowo notuje prawie 10% dni z ciszą. Średnia prędkość wiatru w mezoregionie jest w okolicy 3-3,5m/s, prędkość ta jest jednak blisko 2 razy większa niż w Kościerzynie[18].

Najwyższe prędkości wiatru są notowane we wrześniu natomiast najniższe w sierpniu[18].

Temperatura edytuj

Średnia dobowa temperatura Pojezierza Starogardzkiego jest wyższa niż w sąsiednich mezoregionach szczególnie na pojezierzu Kaszubskim[18].

Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, najchłodniejszym jest styczeń. Sierpień jest cieplejszy niż czerwiec a grudzień niż luty. W grudniu wieloletnia średnia temperatura na stacji Tczew jest dodatnia[18]. Dni mroźne występują od listopada do marca (na Pobrzeżu Kaszubskim od października do kwietnia). Natomiast dni gorące od kwietnia do października (na stacji Radostowo, na stacji Tczew do września)[19].

Termiczne pory roku według średniej z lat 1952[20]-2000[21].

Pora roku data początku
Zima 10 grudnia
Przedwiośnie 3 marca
Wiosna 1 kwietnia
Lato 2 czerwca
Jesień 7 września
Przedzimie 8 listopada

Opady edytuj

Na terenie mezoregionu widać sporą zmienność sumy opadów od ponad 650 mm na północnym zachodzie do poniżej 525 mm w południowej części mezoregionu i okolicach Pelplina[19]. Wilgotność względna w Radostowie i Tczewie jest nieco niższa niż w stacjach Kościerzyna i Malbork. Szczególnie różnica ta jest widoczna w klasyfikacji dni bardzo wilgotnych[22]. Zróżnicowana rzeźba oraz umiejscowienie stacji pomiarowych powoduje jednak, że dane odnośnie do opadów są zbieranie z części mezoregionu. Badania topoklimatyczne wykazały znaczną zmienność klimatu.

Opady na terenie mezoregionu mają wartości typowe dla Pomorza. Wyniki stacji Radostowo nie odbiegają w klasyfikacji opadowej w klasyfikacji opadowej od wyników uzyskiwanych w innych miesiącach na innych stacjach na Pomorzu[23].

Ludność, gospodarka, komunikacja edytuj

Ludność i urbanizacja edytuj

Pojezierze Starogardzkie jest gęsto zaludnione i w dużym stopniu zurbanizowane. Na terenie mezoregionu znajdują się dwa miasta powiatowe: Tczew (60 291 mieszkańców[24]) i Starogard Gdański (48 239[25]) oraz miasta gminne Skarszewy (6 844[26]), Pelplin (8 320[27]), Nowe (6 134[28]) i Gniew (6 723[29])[30].

Gospodarka edytuj

Komunikacja edytuj

Transport kolejowy edytuj

 
Tczew – największa stacja kolejowa na terenie mezoregionu

Przez mezoregion przebiegają linie kolejowe czynne w ruchu pasażerskim i towarowym: nr 9, nr 131 i nr 203. Dodatkowo w ruchu towarowym jest czynny odcinek Starogard Gdański – Jabłowo (linia kolejowa nr 243) oraz linie w węźle tczewskim[30]..

Największą stacją na terenie mezoregionu jest Tczew (stacja kolejowa), jest to obecnie jedyny znajdujący się tam węzeł kolejowy. Przed likwidacjami linii kolejowych na terenie mezoregionu działały stacje węzłowe: Starogard Gdański, Skarszewy, Skórcz i Smętowo Graniczne.

Transport drogowy edytuj

Przez Pojezierze Starogardzkie przechodzi autostrada A1, droga krajowa nr 91 oraz droga krajowa nr 22. Droga krajowa nr 1 oraz autostrada A1 są częścią trasy europejskiej E75 łączącej północno-wschodnią Norwegię i Finlandię z Grecją.

Drogi wojewódzkie: 214, 222, 224, 229, 230, 231, 234, 623, 641, 644. Największe zagęszczenie sieci dróg wojewódzkich jest w powiecie tczewskim.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Pobrzeża Południowobałtyckie. W: Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Wyd. trzecie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2002, s. 46. ISBN 83-01-13897-1.
  2. ↑ Bolesław Augustowski (red.): Pojezierze Kaszubskie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976, s. 5-7.
  3. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 14.
  4. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 15.
  5. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 12.
  6. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 16.
  7. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 22-23.
  8. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 31.
  9. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 33.
  10. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 34.
  11. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 36.
  12. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 107.
  13. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 108.
  14. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 109.
  15. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 84.
  16. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 85.
  17. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 89.
  18. ↑ a b c d Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 90.
  19. ↑ a b Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 92.
  20. ↑ Stacja Radostowo pracuje od 1952 roku
  21. ↑ Mirosław Miętus, Małgorzata Owczarek, Janusz Filipiak: Warunki termiczne na obszarze Wybrzeża i Pomorza w świetle wybranych klasyfikacji. Warszawa: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, 2002, s. 20.
  22. ↑ Jerzy Szukalski(red.): Pojezierze Starogardzkie. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1996, s. 98.
  23. ↑ Mirosław Miętus, Małgorzata Owczarek, Janusz Filipiak, Ewa Jakusik: Zmienność warunków opadowych w rejonie polskiego wybrzeża Morza Bałtyckiego w świetle kwantylowej klasyfikacji opadowej. Warszawa: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, 2005, s. 14.
  24. ↑ GUS: BDR Dane dla jednostki podziału terytorialnego. [w:] stat.gov.pl [on-line]. [dostęp 2010-10-19]. (pol.).
  25. ↑ GUS: BDR Dane dla jednostki podziału terytorialnego. [w:] stat.gov.pl [on-line]. [dostęp 2010-10-19]. (pol.).
  26. ↑ GUS: BDR Dane dla jednostki podziału terytorialnego. [w:] stat.gov.pl [on-line]. [dostęp 2010-10-19]. (pol.).
  27. ↑ GUS: BDR Dane dla jednostki podziału terytorialnego. [w:] stat.gov.pl [on-line]. [dostęp 2010-10-19]. (pol.).
  28. ↑ GUS: BDR Dane dla jednostki podziału terytorialnego. [w:] stat.gov.pl [on-line]. [dostęp 2010-10-19]. (pol.).
  29. ↑ GUS: BDR Dane dla jednostki podziału terytorialnego. [w:] stat.gov.pl [on-line]. [dostęp 2010-10-19]. (pol.).
  30. ↑ a b Pojezierza Pomorskie. W: Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Wyd. trzecie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2002, s. 78. ISBN 83-01-13897-1.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pojezierze_Starogardzkie&oldid=71042476”