Wikipedia

Polityka historyczna

Polityka historyczna (niem. Geschichtspolitik) lub polityka pamięci – kształtowanie świadomości historycznej oraz wzmocnienie publicznego dyskursu o przeszłości.

Geneza pojęcia edytuj

Polityka historyczna wynika z potrzeby mitologizacji przeszłości[1] w celu tworzenia dziedzictwa kulturowego danego narodu. Pojęcie polityki historycznej wywodzi się z Niemiec, gdzie pojawiło się w latach 1980. i zajmowało się wpływem historii na politykę tego kraju[2]. Wraz z początkiem lat 1990. debata publiczna na temat wydarzeń z historii zaczęła mieć coraz większe znaczenie:

Wraz ze zjednoczeniem Niemiec stary podział na zachodnioniemiecką i wschodnioniemiecką politykę historyczną stracił rację bytu (…) w kontekście niemieckim pojęcie to nie ma – w przeciwieństwie do dyskursu politycznego polskiego – konotacji konserwatywnych[3].

Narzędzia polityki historycznej edytuj

Narzędziami polityki historycznej są finansowane przez państwo: badania naukowe, edukacja i wychowanie, instytucje wyspecjalizowane (jak muzea, izby pamięci, instytuty lub centra), organizacja czasu (kalendarz świąt państwowych), topografia pamięci, wykorzystanie mediów masowych i wymiar sprawiedliwości, szczególnie podczas tranzycji politycznej, etykietowanie bohaterów oraz wykorzystywanie narratorów o odmiennym autorytecie (np. naukowców i świadków wydarzeń) w artykułach historycznych[4].

Polityka historyczna wpływa na naturę i nazwy pomników i muzeów, ulic, placów, miast i całych krajów[5], patronów placówek oświatowych i innych instytucji publicznych, osoby odznaczone orderami i medalami za zasługi[6], instytucje świadomości historycznej wspólnoty, a także wspierane przez państwo i samorządy badania naukowe, działania kulturalne i edukacyjno-wychowawcze.

Zagadnienie polityki historycznej w Polsce edytuj

Także po okresie PRL, kiedy to wdrażano stosowną historiografię, pojęcie polityki historycznej niejednokrotnie wzbudza w Polsce negatywne emocje[7]. Politykę historyczną oskarża się bowiem o manipulację i wybiórcze traktowanie faktów historycznych[8].

Od 1999 roku funkcjonuje Instytut Pamięci Narodowej, oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zaś od 2020 Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, których celem jest między innymi „realizacja polityki pamięci w zakresie historii i dziedzictwa Polski”.

Definicje polskiej polityki historycznej często uwzględniają ideologię:

  1. „Posługiwanie się przez demokratyczne (ale nie tylko) społeczeństwa własnymi interpretacjami wydarzeń z przeszłości do osiągania m.in. bieżących celów politycznych”[9].
  2. „Świadome działanie klasy politycznej mające na celu kształtowanie zakresu i charakteru zbiorowej pamięci historycznej”[10].
  3. „Interpretacja tożsamości wspólnoty politycznej – w jej toku obywatele podejmują decyzje co do tego, jakie tradycje chcą kontynuować, a jakich nie”[11].
  4. Wzmocnienie publicznego dyskursu o przeszłości poprzez różne formy instytucjonalizacji (instytucje centralne, państwowe, lokalne – samorządowe oraz regionalne)[12].

W 2015 roku ogłoszono rozpoczęcie prac nad Strategią Polskiej Polityki Historycznej, a prezydent RP Andrzej Duda stwierdził, że „prowadzenie polityki historycznej to jedno z najważniejszych działań prezydenta”[13].

Polityka historyczna na świecie edytuj

Gwatemala edytuj

 
Ekshumacja ofiar in San Juan Compalapa, Chimaltenango w 2005, w ramach polityki historycznej

Uchwalono tam ustawę i wdrożono projekt z Komisją Gwatemalskiego Oświecenia Historycznego (hiszp. Comisión para el Esclarecimiento Histórico de Guatemala), która chroni pamięć masakr ​​w latach 1960-1996, gdy zamordowano około 200 000 osób a zaginęło 45 000 osób[14].

Równolegle w 1995 roku rozpoczęto wspierany przez KRK niezależny Projekt Odzyskiwania Pamięci Historycznej (REMHI, hiszp. Recuperación de la Memoria Histórica), który zgromadził prawie 6000 zeznań o okrucieństwach popełnionych podczas ponad trzech dekad wojny domowej[15].

Dwa dni po ogłoszeniu w kwietniu 1998 roku raportu REMHI o takim odzyskaniu narodowej pamięci historycznej: "Nigdy więcej w Gwatemali!" (hiszp. Guatemala: Nunca Más!) o ofiarach tej wojny domowej, w którym w 80 procentach zbrodnie te przypisano Armii Gwatemalskiej i nazywając ją też holokaustem (hiszp. Holocausto silencioso)[16], jej współautor biskup Juan José Gerardi Conedera(inne języki) został zaatakowany w garażu i pobity na śmierć przez trzech oficerów Armii Gwatemalskiej[17][18].

Hiszpania edytuj

Główny artykuł: Prawo Pamięci Historycznej (Hiszpania).

Niemcy edytuj

Główne artykuły: Denazyfikacja i Ostforschung.

Rosja edytuj

Główny artykuł: Rosyjska polityka historyczna.

Zakaz Rehabilitacji Nazizmu to rosyjska ustawa o pamięci historycznej z 2014 roku, znana również jako Prawo Jarowej, od nazwiska rosyjskiej polityk Iriny Anatolijewnej Jarowej[19] (Ири́на Анато́льевна Ярова́я), która odegrała kluczową rolę w jej uchwaleniu[20].

Turcja edytuj

Artykuł 301 tureckiego kodeksu karnego zakazuje obrażania Turcji, narodu tureckiego, tureckich instytucji rządowych lub tureckich bohaterów narodowych, takich jak Mustafa Kemal Atatürk.

Ukraina edytuj

Główny artykuł: Ukraińska polityka historyczna.

Węgry edytuj

Po 1989 roku Węgrzy też stworzyli własną historiografię o zbiorowym cierpieniu podczas i po II wojnie światowej. Od lat 2000. w wielu węgierskich wsiach na Zakarpaciu znajdują się pomniki ofiar powojennych represji, często przerobione z tryumfalnych pomników postawionych w okresie Węgierskiej Republiki Ludowej (1949–1989)[21].

Zobacz też edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Eugeniusz Ponczek. Mityzacja pamięci zbiorowej a sprawowanie władzy politycznej w sytuacji uobecniania się konfliktu. „Transformacje”. 92/93, s. 339-340, 2017. Fundacja Edukacyjna „Transformacje”. ISSN 1230-0292. [zarchiwizowane z adresu 19 października 2018]. 
  2. ↑ "The Armored Train of Memory": The Politics of History in Post-Soviet Russia | Perspectives on History | AHA [online], historians.org [dostęp 2021-09-04].
  3. ↑ Red. Magdalena Saryusz-Wolska, Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, UNIVERSITAS, Kraków 2009.
  4. ↑ Laleh Khalili: Heroes and Martyrs of Palestine. The Politics of National Commemoration. Oxford – New York: Oxford University Press, 2007; Jan Rydel, Polityka historyczna w Republice Federalnej Niemiec. Zaszłości, Idee, Praktyka. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2011; Patryk Wawrzyński, Sharing the Past: Specialized Institutions as an instrument of Politics of Memory in the 21st Century, w: Ralph Schattkowsky i Milos Reznik, „Society and Nation in Transnational Processes in Europe”. Newcastle: Cambridge Scholar Publishing 2014.
  5. ↑ Zvinashe Mamvura, ‘Let us make Zimbabwe in my own name’: Place naming and Mugabeism in Zimbabwe, „South African Journal of African Languages”, 40 (1), 2020, s. 32–39, DOI: 10.1080/02572117.2019.1672343, ISSN 0257-2117 [dostęp 2021-08-09].
  6. ↑ Por. na ten temat: red. Stanisław Kowolik, O polską politykę historyczną, IX Sympozjum Tarnogórskie, Tarnowskie Góry 2010.
  7. ↑ Por. na ten temat: red. Bartosz Korzeniewski, Narodowe i europejskie aspekty polityki historycznej, Instytut Zachodni, Poznań 2008.
  8. ↑ Longin Pastusiak: Polityka historyczna, czyli manipulowanie historią. przegladdziennikarski.pl, 10 lutego 2016. [dostęp 2017-05-07].
  9. ↑ Wypowiedź Dariusza Gawina w dyskusji w „Gazecie Wyborczej”: Po co nam polityka historyczna?, „Gazeta Wyborcza” z 30 września 2005.
  10. ↑ Anna Wolff-Powęska Polskie spory o historię i pamięć. Polityka historyczna, „Przegląd Zachodni” 1-2007.
  11. ↑ Wypowiedź Zbigniewa Krasnodębskiego, Polityka historyczna. Historycy – politycy – prasa. Konferencja pod honorowym patronatem Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Pałac Raczyńskich w Warszawie, 15 grudnia 2004, Muzeum Powstania Warszawskiego, Warszawa 2005.
  12. ↑ Por. wypowiedź Marka Cichockiego podczas rozmowy w redakcji „Mówią wieki” z dnia 17 sierpnia 2006.
  13. ↑ Polityka historyczna służy budowaniu potencjału państwa. prezydent.pl, 17 listopada 2015. [dostęp 2015-11-22].
  14. ↑ El documento clave para encontrar la verdad en Guatemala [online].
  15. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees, Refworld | Guatemala: The Commission for the Recovery of National Memories; treatment of those who may have spoken with this commission or other similar commissions regarding war-time abuses (1996−1999) [online], Refworld [dostęp 2021-12-15] (ang.).
  16. ↑ GENOCIDE - GUATEMALA [online], web.archive.org, 3 lutego 2004 [dostęp 2021-12-15] [zarchiwizowane z adresu 2004-02-03].
  17. ↑ Anniversary of the Assassination of Bishop José Gerardi [online], Education for Justice [dostęp 2021-12-15] (ang.).
  18. ↑ The Art of Political Murder: Who killed Bishop Gerardi?, by Francisco [online], The Independent, 16 marca 2008 [dostęp 2021-12-15] (ang.).
  19. ↑ Wiosenna Duma Państwowa Iriny Anatoliewnej. Irina Yarovaya: biografia, życie osobiste, rodzina, mąż, dzieci - zdjęcie [online], vk-spy.ru [dostęp 2021-07-26].
  20. ↑ Uladzislau Belavusau, Aleksandra Gliszczyńska-Grabias, Law and Memory: Towards Legal Governance of History, Cambridge University Press, 19 października 2017, ISBN 978-1-107-18875-4 [dostęp 2021-07-26] (ang.).
  21. ↑ Heroes into victims: The Second World War in post-Soviet memory politics [online], eurozine.com [dostęp 2021-12-14].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polityka_historyczna&oldid=71904816”