Pomnik konny Marka Aureliusza

Pomnik konny Marka Aureliusza – antyczny posąg na Kapitolu w Rzymie, wykonany w roku 175 n.e., przedstawiający cesarza rzymskiego Marka Aureliusza.

Pomnik konny Marka Aureliusza

Państwo	Włochy
Miejscowość	Rzym
Miejsce	Muzea Kapitolińskie
Typ obiektu	pomnik konny
Projektant	anonimowy rzeźbiarz rzymski
Całkowita wysokość	3,4 m
Data budowy	175 n.e.
Ważniejsze przebudowy	1981
Położenie na mapie Rzymu Pomnik konny Marka Aureliusza
Położenie na mapie Włoch Pomnik konny Marka Aureliusza
Położenie na mapie Lacjum Pomnik konny Marka Aureliusza
41°53′35,98″N 12°28′58,58″E

Współczesna kopia pomnika na Placu Kapitolińskim

Wykonany został z brązu pokrytego częściowo złotem. Jest to jedyny zachowany antyczny pomnik konny, który w średniowieczu był mylnie uważany za pomnik cesarza Konstantyna I Wielkiego. Był inspiracją dla licznych pomników konnych w późniejszych epokach, głównie w renesansie i klasycyzmie (m.in. pomnik Gattamelaty w Padwie czy pomnik księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie).

Do 1981 statua znajdowała się na Piazza del Campidoglio, przed Pałacem Senatorskim, następnie została przeniesiona do Muzeów Kapitolińskich, a na miejscu antycznego posągu ustawiono jego kopię.

Historia

Posąg został wykonany w 175 roku n.e. przez anonimowego rzymskiego artystę. Kwestia jego pierwotnego usytuowania nie jest rozstrzygnięta. Prawdopodobnie stał na Forum Romanum albo na Piazza Colonna (gdzie znajduje się także inne dzieło związane z tym samym cesarzem – kolumna z reliefowymi scenami poświęconym jego wojnom z plemionami germańskimi). Na podstawie zachowanych zabytków numizmatycznych wiadomo, iż na ziemiach cesarstwa często odlewano i stawiano konne posągi władców, jednakże ze względu na pogański charakter w średniowieczu systematycznie je niszczono. Pomnik Marka Aureliusza ocalał, ponieważ w średniowieczu postać tę utożsamiano z Konstantynem I Wielkim, który proklamował swobodę wyznawania chrześcijaństwa. W VIII wieku na życzenie papieża posąg został ulokowany na terenie papieskiej rezydencji na Lateranie. W roku 1538 na polecenie papieża Pawła III przeniesiono go na Plac Kapitoliński, który wraz z otaczającą zabudową zaprojektował Michał Anioł. Artysta ten wykonał również postument pod statuę. Oryginał dzieła znajdował się na placu aż do 1981, kiedy zdecydowano o przeniesieniu go do Muzeów Kapitolińskich i zastąpieniu współczesną kopią.

Opis

Pomnik konny Marka Aureliusza obrazuje autorytet, siłę i boski wymiar rzymskiego imperatora. Cechy te podkreślono poprzez ponadnaturalną wielkość jeźdźca, reprezentacyjność postaci i symboliczny gest. Towarzyszy on tzw. adlocutio, czyli uroczystemu przemówieniu cesarza rzymskiego do oddziałów wojskowych. Motyw ten częstokroć pojawiał się w sztuce doby cesarza Oktawiana Augusta; czołowym przykładem jest posąg cesarza Augusta z Prima Porta (Muzea Watykańskie). W kontekście polityki militarnej Marka Aureliusza gest przy zwróceniu się do wojsk jest w pełni uzasadniony, tym bardziej, iż najprawdopodobniej u stóp konia (poniżej lekko podniesionego przedniego prawego kopyta) znajdowała się figura pokonanego barbarzyńcy. Tym samym rzeźbiarz chciał ukazać cesarza jako zwycięzcę i wojennego herosa, choć pomnikowej postaci władcy brak jakiegokolwiek uzbrojenia, a rząd koński jest niekompletny.

Bibliografia

• Georges Duby, Jean-Luc Daval (ed.): Sculpture. Köln 2006.
• Janusz A. Ostrowski: Starożytny Rzym. Polityka i sztuka. Warszawa-Kraków 1999.
• Gilbert Charles-Picard: Sztuka rzymska. Warszawa: Wyd. Artystyczne i Filmowe, 1975.
• Anna Sadurska: W cieniu Panteonu. O sztuce starożytnego Rzymu. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1965.