Portret Isabelli d’Este
Portret Isabelli d’Este – rysunek włoskiego artysty Leonarda da Vinci, przedstawiający markizę Mantui Isabellę d’Este.
| |
| Autor | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Data powstania | |
| Medium | |
| Wymiary |
63 × 46 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
Rysunek powstał podczas wizyty Leonarda w Mantui ok. 1499[1][2] lub na początku 1500 roku, gdzie spotkał się z Isabellą d’Este[3]. Markiza Mantui zleciła u Leonarda namalowanie własnego portretu[4]. Szkic został narysowany czarną kredą, żółtym pastelem, sangwiną i węglem[5][2]. Ze względu na duże rozmiary mógł być kartonem przygotowawczym do obrazu. Na konturze postaci widnieją nakłucia, które umożliwiały przeniesienie go na inną powierzchnię. Przedstawia on markizę od pasa w górę. Widoczny jest kontrast pomiędzy powabem Isabelli a profilem ukazującym zawziętość[6]. Skrzyżowane dłonie są podobne do dłoni na portrecie Mona Lisy[7]. Szkic jest pozbawiony dodatków[8]. Na rysunku nie ma miejsca dla prawego ramienia markizy[9]. Ramię i piersi przedstawiono w uproszczony sposób. Zdaniem Martina Kempa dolna część rysunku została na przestrzeni lat znacznie przerobiona i zniszczona[10]. Prawdopodobnie rysunek ucięto u dołu[6].
Wymiary szkicu wynoszą 63 na 46 cm[2].
Portrety Leonarda da Vinci są ukazane en face lub w ujęciu trzy czwarte. Ta metoda prezentowania postaci umożliwiała uzyskanie wrażenia ruchu[11]. Na życzenie Isabelli d’Este szkic narysowano w sposób klasyczny, z pełnego profilu, by uwydatnić jej pewność siebie, arystokratyczne pochodzenie oraz wywołać efekt wewnętrznego opanowania[11][7][8][12]. Portret wzorowano na archaicznym portrecie numizmatycznym[13]. Według amerykańskiego biografa Waltera Isaacsona sposób namalowania portretu mógł być jednym z powodów, dla których Leonardo da Vinci nie podjął się realizacji namalowania obrazu[14]. Zdaniem brytyjskiego historyka Charlesa Nicholla Leonardo rozpoczął pracę nad obrazem[15].
Rysunek powstał w dwóch egzemplarzach. Oryginał pozostał w Mantui, kopię Leonardo da Vinci zabrał do Florencji. Oryginał krótko znajdował się w posiadaniu Isabelli d’Este i jej męża Franciszka II Gonzagi[4]. Franciszkowi II tak bardzo nie podobał się rysunek, że po pewnym czasie przekazał go bliżej nieznanej osobie[16][17]. Kopię widział jeden z przyjaciół Leonarda, który po jakimś czasie napisał list do Isabelli d’Este, w którym wychwalał talent Leonarda. Następnie markiza Mantui zwróciła się do swego przedstawiciela we Florencji z zadaniem zdobycia kopii rysunku, który miał być przesłany do Mantui[17].
W liście z 14 maja 1504 roku Isabella d’Este zrezygnowała z własnego portretu i poprosiła Leonarda da Vinci o namalowanie portretu dwunastoletniego Jezusa Chrystusa, dyskutującego w świątyni[18][19]. Ostatecznie Leonardo nie namalował dla markizy Mantui żadnego obrazu[20]. Po śmierci Leonarda Isabella d’Este otrzymała jedno z jego dzieł[21].
W Luwrze znajduje się portret Isabelli d’Este. Jest to prawdopodobnie druga wersja rysunku[11]. W Christ Church w Oksfordzie znajduje się anonimowa szesnastowieczna kopia rysunku[5].
Rysunek jest porównywany z medalem Giana Cristofora Romano z 1498 roku[13].
Przypisy edytuj
- ↑ Bastek 2019 ↓, s. 30.
- ↑ a b c Zöllner 2005 ↓, s. 63.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 434.
- ↑ a b Isaacson 2019 ↓, s. 435.
- ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 345.
- ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 345–346.
- ↑ a b Nicholl 2006 ↓, s. 347.
- ↑ a b Zöllner 2005 ↓, s. 61.
- ↑ Kemp 2020 ↓, s. 178.
- ↑ Kemp 2020 ↓, s. 179.
- ↑ a b c Isaacson 2019 ↓, s. 438.
- ↑ Vallentin 1951 ↓, s. 313.
- ↑ a b Debolini 2006 ↓, s. 68.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 438–439.
- ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 346.
- ↑ Vallentin 1951 ↓, s. 314.
- ↑ a b Isaacson 2019 ↓, s. 437.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 441.
- ↑ Clark 1964 ↓, s. 122.
- ↑ Isaacson 2019 ↓, s. 442.
- ↑ Vallentin 1951 ↓, s. 317.
Bibliografia edytuj
- Grażyna Bastek. „Nikła piękność śmiertelnych”. Obraz ciała i charakteru – malarskie innowacje w sztuce portretu. „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”. 3, 2019.
- Kenneth Clark: Leonardo da Vinci. Warszawa: Arkady, 1964.
- Francesca Debolini: Klasycy sztuki. Da Vinci. Warszawa: 2006. ISBN 83-60529-03-5.
- Walter Isaacson: Leonardo da Vinci. Kraków: Insignis Media, 2019. ISBN 978-83-66071-41-4.
- Martin Kemp: Mój Leonardo. Pięćdziesiąt lat rozsądku i szaleństwa w świecie sztuki i poza jego granicami. Warszawa: Arkady, 2020. ISBN 978-83-213-5113-1.
- Charles Nicholl: Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni. Warszawa: WAB, 2006.
- Antonina Vallentin: Leonardo da Vinci. Warszawa: Książka i Wiedza, 1951.
- Frank Zöllner: Leonardo da Vinci 1452–1519. Warszawa: Taschen, Edipresse Polska S. A., 2005. ISBN 83-89571-85-4.