Portret markizy de Pontejos
Portret markizy de Pontejos[1] (hiszp. La marquesa de Pontejos) – obraz olejny hiszpańskiego malarza Francisca Goi (1746–1828). Przedstawia hiszpańską arystokratkę, Maríę Anę de Pontejos y Sandoval, markizę de Pontejos[2][3].
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
ok. 1786 |
| Medium | |
| Wymiary |
210,3 × 127 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
.jpg)
Markiza de Pontejos edytuj
María Ana de Pontejos y Sandoval (1762–1834) pochodziła z zamożnej rodziny arystokratycznej. W wieku 24 lat wyszła za mąż za Francisca Moñino y Redondo, polityka i brata wpływowego ministra hrabiego Floridablanki. Owdowiała i powtórnie wyszła za mąż w 1808 za pochodzącego z Sewilli szlachcica, Fernando de Silva y Meneses. W czasie rządów Józefa Bonapartego w Hiszpanii majątek jej drugiego męża został skonfiskowany. Kiedy ponownie owdowiała, wyszła za mąż za Joaquína Vizcaíno, młodszego od niej o 18 lat i niższego stanem. Oświeceniowe sympatie małżonków i sprzeciw wobec absolutyzmu Ferdynanda VII zmusiły ich, podobnie jak wielu innych ilustrados, do emigracji do Francji w 1822[4]. W Paryżu markiza ponownie spotkała Goyę. Wróciła do Madrytu, gdzie zmarła w wieku 72 lat[5].
Markiza była jedną z 14 założycielek filantropijnego stowarzyszenia kobiet Junta de Damas powstałego przy Królewskim Madryckim Towarzystwie Ekonomicznym Przyjaciół Kraju. Wspierała oświeceniowe idee i reformy, krytykowała nadużycia kleru. Była znana z zamiłowania do intryg, na emigracji razem z mężem kontynuowała działalność polityczną. Strój, w jakim przedstawił ją Goya, świadczy o zainteresowaniu markizy modą i nowinkami z zagranicy[4].
Okoliczności powstania edytuj
W 1780 Goya został wybrany członkiem Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych św. Ferdynanda w Madrycie. Malarstwo rodzajowe i religijne odeszło wtedy na dalszy plan, a Goya stał się wziętym portrecistą wśród arystokracji[6]. Portret markizy powstał prawdopodobnie w 1786 z okazji jej ślubu z Franciskiem Moñino y Redondo. Hrabia Floridablanca, brat pana młodego, był jednym z protektorów Goi[7].
Opis obrazu edytuj
Markiza została przedstawiona w całej postaci, na tle zielonego krajobrazu przypominającego park lub ogród. Uwagę przykuwa jej oryginalny strój w popularnym wśród hiszpańskich arystokratek „pasterskim” stylu Marii Antoniny, modnym także w przedrewolucyjnej Francji: podkreślająca talię osy szara suknia ozdobiona koronkami, gazą, białymi i różowymi wstążkami oraz ciętymi kwiatami[1][7]. Markiza nosi oryginalną pudrowaną perukę i duży słomkowy kapelusz przystrojony błękitnymi wstążkami i gazą. Stroju dopełniają eleganckie buciki na obcasie[4].
Różowy goździk, który trzyma w dłoni, symbolizuje zaręczyny i miłość. Goździk pojawia się na flamandzkich portretach z XV i XVI w., taki symbol wykorzystał również znany Goi nadworny malarz Anton Raphael Mengs na neoklasycystycznym Portrecie Marii Ludwiki Parmeńskiej z 1765[8]. Towarzyszący markizie pies oznacza wierność[9], jedną z cnót wymaganych od młodej żony[10]. Już w XVII w. mops pojawiał się na książęcych dworach jako luksusowy element popularnej chinoiserie[11]. Pies wydaje się „dołożonym” do kompozycji elementem, chociaż Goya malował zwierzęta z natury[12].
W licznych dziełach Goi można zauważyć inspirację angielskim portretem, znanym artyście głównie ze sztychów. Świadczy o tym zwłaszcza przedstawienie postaci na świeżym powietrzu[9]. Podobne kapelusze o szerokim rondzie pojawiają się na portretach Thomasa Gainsborough i innych angielskich malarzy[7]. Możliwe, że portret powstał w takim stylu na życzenie samej markizy[5].
Goya zwraca szczególną uwagę na elementy stroju, precyzyjnie oddając załamania i plisy sukni[1]. Subtelne detale stroju współgrają z delikatnymi rysami i chłodnym wyrazem twarzy markizy, jednocześnie kontrastując z witalnym pieskiem z dzwoneczkami u szyi[5].
Technika edytuj
Typowe dla Goi energiczne pociągnięcia pędzlem stały się bardziej zaokrąglone i dopracowane, nadając portretom elegancki styl[3]. Paleta barw stała się jaśniejsza, dominują perłowe szarości i blade róże, nakładane na podkreślający je beżowy podkład. Podobne zmiany w kolorystyce można zaobserwować w kartonach do tapiserii, takich jak Jesień z tego samego roku co portret markizy[3]. Subtelna karnacja modelki powstała poprzez zmieszanie jasnej czerwieni i terre verte stłumionych bielą. Policzki i usta zostały podkreślone karmazynem[8]. Blade odcienie są typowe dla końca hiszpańskiego baroku, podczas gdy srebrne i szarozielone barwy przywołują paletę mistrza Goi, Velázqueza[7].
Cały obraz powstał prawdopodobnie w kilku etapach: Goya namalował suknię na stojaku ustawionym na tle dekoracji, później dodał twarz modelki i pozostałe elementy, m.in. psa[12]. Mimo tego całe płótno pokrywał farbą w ciągu jednej sesji przy użyciu metody „mokro na mokrym”, dającej mglisty efekt sfumato[8].
Proweniencja edytuj
Po śmierci markizy jej majątek odziedziczyła najstarsza córka, żona przyszłego markiza de Miraflores. Od potomków markiza w 1931 obraz zakupił amerykański kolekcjoner sztuki Andrew W. Mellon, którego zbiory trafiły do nowo powstałej National Gallery of Art w Waszyngtonie[1][13].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Mariana de Pontejos de Sandoval, marquesa de Pontejos. Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2020-03-27]. (hiszp. • ang.).
- ↑ Manuel Jorge Aragoneses [et al.]: El Arte europeo en la Corte de España durante el sigo XVIII. Madrid: Ministerio de Cultura, 1980, s. 66–67. ISBN 84-7483-059-1.
- ↑ a b c Xavier Bray: Goya: Los Retratos. Turner Libros, 2015, s. 66. ISBN 978-84-1635-484-9.
- ↑ a b c Natacha Seseña: Goya y las mujeres. Madrid: Taurus Santillana, 2004, s. 145–149. ISBN 84-306-0507-X.
- ↑ a b c Ferrán Aribau, Francesc Ruidera, Lluís Altafuya, Roberto Castillo, Xavier Costaneda: Goya: su tiempo, su vida, su obra. Madrid: LIBSA, 2006, s. 252. ISBN 84-662-1405-4.
- ↑ Clara Janés: Goya. Madryt: SARPE, s. 85, seria: Los genios de la pintura española. ISBN 84-7700-100-6.
- ↑ a b c d The Marquesa de Pontejos. National Gallery of Art. [dostęp 2020-03-27]. (ang.).
- ↑ a b c Patricia Wright: Goya. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1993, s. 19, seria: Świadectwa sztuki. ISBN 83-7023-300-7.
- ↑ a b Marquesa de Pontejos. Artehistoria. [dostęp 2020-03-27]. (hiszp. • ang.).
- ↑ Goya: La imagen de la mujer. Francisco Calvo Serraller (red.). Madryt: Museo Nacional del Prado, 2001, s. 242–244. ISBN 84-95452-01-1.
- ↑ Gudrun Illgen (ed.): Mopsiade: Möpse aus drei Jahrhunderten Ausstellung im Schlossmuseum Darmstadt. Darmstadt: Schlossmuseum, 1973, s. III.
- ↑ a b José Gudiol: Goya. Köln: 1977, s. 88.
- ↑ The Marquesa de Pontejos. Provenance. National Gallery of Art. [dostęp 2017-02-23]. (ang.).