Potaczkowa
Potaczkowa (746 m) – wzniesienie w Gorcach w grzbiecie oddzielającym dolinę Porębianki od doliny Raby i jej dopływu – potoku Olszówka[1].
 Potaczkowa, miejscowość Niedźwiedź, dolina Porębianki i Gorce. Widok ze Spyrkowej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
746 m n.p.m. |
Położenie na mapie Gorców  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°37′35,1″N 20°03′38,6″E/49,626417 20,060722
| |
Nazewnictwo edytuj
Nazwę Potaczkowa podaje Józef Nyka[2], przewodnik Gorce[3] i mapa Compassu[1]. Nazwa ta wywodzi się od znanego rodu Potaczków z Podobina, właścicieli znacznych połaci lasów i terenów wypasowych w Gorcach w połowie XVIII wieku[4]. W wydanym w latach 1880–1902 Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego wzniesienie ma nazwę Potoczkowa[5]. Józef Nyka podaje, że współcześni mu górale używali nazwy Kotelnica[2], taką też nazwę podaje mapa lotnicza Geoportalu[6]. Ta nazwa pochodzi od gwarowego słowa kotelnica, które oznacza kotlinę lub inną depresję w terenie, albo miejsce kocenia się (i zimowania) owiec[7]. Pochodzące od tego słowa geograficzne nazwy spotyka się w wielu miejscach w Karpatach[6]. Na topograficznej mapie Geoportalu wzniesienie ma nazwę Potaczkowa i jako alternatywną nazwę Kotelnica[8].
Topografia edytuj
W mającym południkowy przebieg grzbiecie Potaczkowej kolejno od północy na południe wyróżnia się wzniesienia: Jadamczyków Groń (611 m), Groniki (715 m), Kotelnica (Potaczkowa) (746 m) i Chabówka (705 m). Potaczkowa jest więc najwyższym z nich. Jej szczyt znajduje się we wsi Podobin, ale stoki znajdują się także w granicach wsi Olszówka, Poręba Wielka i Niedźwiedź. Zabudowania Podobina (osiedle Potoczki) dość wysoko podchodzą na północno-wschodnie stoki Potaczkowej i prowadzi do nich asfaltowa droga. W zachodnim kierunku pod szczytem Potaczkowej, na wysokości około 715 m znajdują się źródła potoku Głęboki, który spływa w północno-zachodnim kierunku i uchodzi do potoku Pasternik (dopływ Raby)[6].
Opis wzniesienia edytuj
Lasy pierwotnie porastające całe Karpaty zostały na Potaczkowej niemal całkowicie wycięte dla potrzeb rolnictwa. W okresie przeludnienia Podhala (od połowy XIX w. do końca II wojny światowej) pod uprawę lub pasterstwo wykorzystywano każdy skrawek ziemi. Jednak w latach 1980. pasterstwo w całych Beskidach stało się nieopłacalne, od lat 1990. również uprawa ziemi na wyżej położonych obszarach, z kiepską droga dojazdową, tak samo stała się nieopłacalna. Obecnie na Potaczkowej znaczna część dawnych pól uprawnych i łąk to nieużytki, na których nawet nie kosi się trawy. Wskutek tego obserwujemy na nich kolejne etapy naturalnej wtórnej sukcesji ekologicznej. O dawnych poletkach uprawnych świadczą już tylko równoległe rzędy miedz i zagony. Jeśli nie zostaną podjęte przeciwdziałania – Potaczkowa zarośnie lasem, który jest ostatecznym etapem tej sukcesji (stało się tak już z wieloma dawnymi polanami i polami uprawnymi). Od 2001 roku nad Potaczkową regularnie obserwowano orła przedniego[3].
W listopadzie 2000 roku na szczycie Potaczkowej zamontowano pamiątkowy krzyż milenijny, wzorowany na tym z Giewontu[9].
Turystyka i rekreacja edytuj
Dawniej Potaczkowa była turystom praktycznie nieznana. Tymczasem usytuowanie Potaczkowej, a przede wszystkim jej rozległy i odkryty płaskowyż zapewniają rozległe widoki. Z samego szczytu widoki częściowo przesłania kępa drzew, ale ze szlaku i grzbietu Potaczkowej widoki obejmują cały horyzont[2]. Dopiero w 2011 wyznakowano nowy szlak turystyczny im. Elfrydy Trybowskiej i Juliana Tolińskiego z Rabki-Zdroju do Mszany Dolnej. Oficjalne otwarcie odbyło się 11 września 2011 w ramach akcji „Odkryj Beskid Wyspowy” (przy krzyżu na Potaczkowej)[10]. Szlak jest stosunkowo łatwy, ma 16 km. Ze szlaku widoki na Beskid Wyspowy, Żywiecki, Tatry i Gorce. Jest on przeznaczony tylko dla pieszych turystów, ale w przyszłości jest planowany również dla rowerzystów i narciarzy biegowych. Na trasie planuje się także umieścić stylowe tabliczki i ławo-stoły[9].
Na walorach Potaczkowej wcześniej rozpoznali się paralotniarze i jej strome północno-wschodnie stoki wykorzystywane są przez nich do startu.
Szlak turystyczny edytuj
Rabka-Zdrój – Grzebień – Olszówka – Potaczkowa – Mszana Dolna. Długość ok. 16 km[11].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Gorce. Mapa turystyczna 1: 50 000, Kraków: Compass, 2007, ISBN 83-89472-59-7.
- ↑ a b c Józef Nyka, Gorce. Przewodnik, Sport i Turystyka, 1965.
- ↑ a b M. Cieszkowski, P. Lubieński, Gorce – przewodnik dla prawdziwego turysty, P. Lubieński (red.), Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2004, ISBN 83-89188-19-8.
- ↑ Władysław Maciejczak: Mszana Dolna i okolice: Regionalny przewodnik monograficzny. Mszana Dolna [online], s. 198 [dostęp 2012-07-10] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-18].
- ↑ Potoczkowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2022-01-19].
- ↑ a b c Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2022-01-06].
- ↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna 1:10 000 [online] [dostęp 2021-12-17].
- ↑ a b Nowy szlak z Rabki Zdrój – z Parku Zdrojowego przez góry: Grzebień, Potaczkową, Adamczykową do Mszany Dolnej, UM Mszana Dolna, 2011 [zarchiwizowane 2013-04-29].
- ↑ Nowy szlak Rabka-Zdrój – Mszana Dolna [online] [dostęp 2011-07-20].
- ↑ Odkryj Beskid Wyspowy [online] [dostęp 2012-08-01] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
