Wikipedia

Pręgowiórka samotna

gatunek gryzonia z rodziny wiewiórkowatych

Pręgowiórka samotna[14] (Funisciurus anerythrus) – gatunek gryzonia z podrodziny afrowiórek (Xerinae) w obrębie rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae). Mały ssak występujący w zachodniej i środkowej Afryce; według Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody nie jest zagrożony wyginięciem.

Pręgowiórka samotna
Funisciurus anerythrus
(O. Thomas, 1880)[1]
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

wiewiórkokształtne

Rodzina

wiewiórkowate

Podrodzina

afrowiórki

Plemię

olejówki

Rodzaj

pręgowiórka

Gatunek

pręgowiórka samotna

Synonimy
  • Sciurus pyrrhopus anerythrus O. Thomas, 1890
  • Funisciurus mystax de Winton, 1898[2]
  • Funisciurus raptorum O. Thomas, 1903[3]
  • Funisciurus anerythrus niapu[a] J.A. Allen, 1922[7]
  • Funisciurus mystax ochrogaster[b] Cabrera & Ruxton, 1926[11]
Podgatunki
  • F. a. anerythrus (O. Thomas, 1890)
  • F. a. bandarum O. Thomas, 1915[12]
  • F. a. mystax de Winton, 1898
  • F. a. raptorum O. Thomas, 1903
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[13]

Systematyka w Wikispecies

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1880 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule poświęconym kolekcji ssaków zebranych przez dr Emina Paszę w Afryce Środkowej i Wschodniej opublikowanym na łamach Proceedings of the Zoological Society of London; Thomas umieścił nowy takson w randze podgatunku w obrębie Sciurus pyrropus i nadając mu epitet podgatunkowy anerythrus[1]. Miejsce typowe to „Buguera” (1°27′N 30°17′E/1,450000 30,283333[15]), na południe od Jeziora Alberta, Uganda[1][16][17][18][19]. Holotyp to dorosły samiec (sygnatura BMNH Mammals 1890.6.8.21) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrany 14 marca 1889 roku przez Mehmeda Emina Paszę[20].

Na podstawie cech zewnętrznych wydaje się, że gatunek ten jest blisko spokrewniony z F. pyrropus, F. bayonii i F. substriatus, a rozróżnienie między nimi nie zawsze jest jasne; podgatunek raptorum może stanowić odrębny gatunek; zachodzi potrzeba rewizji taksonomicznej tej grupy[21][13]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki[18]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe Holotyp
F. a. bandarum Funisciurus anerythrus bandarum O. Thomas, 1915 Obszar rzeki Ba-mingui, na wysokości 2000 ft (610 m), górny bieg rzeki Szari, Republika Środkowafrykańska[4][15][22]. Dorosła samica (sygnatura BMNH Mammals 1907.7.8.89) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrana 10 sierpnia 1905 roku przez Boyda Alexandera[23][22].
F. a. mystax Funisciurus mystax de Winton, 1898 Rzeka Benito, 15 15 mi (24 km) od ujścia, Mbini, Gwinea Równikowa[8][24]. Dorosły samiec (sygnatura BMNH Mammals 1898.5.4.9) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrany przez 6 stycznia 1898 przez George’a Latimera Batesa[23][24].
F. a. raptorum Funisciurus raptorum O. Thomas, 1903 Forcados, południowa Nigeria[25][15][26]. Na wpół dorosły samiec (sygnatura BMNH Mammals 1902.11.2.15) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrany 31 grudnia 1901 roku przez Williama Johna Ansorge’a[26].

Etymologia edytuj

  • Funisciurus: łac. funis ‘lina’; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758 (wiewiórka)[27].
  • anerythrus: gr. przedrostek negatywny α- a-[28]; ερυθρος eruthros ‘czerwony’[29].
  • bandarum: etymologia nieznana, Thomas nie wyjaśnił znaczenia epitetu gatunkowego[12].
  • mystax: gr. μυσταξ mustax, μυστακος mustakos ‘wąsy’, od μασταξ mastax, μαστακος mastakos ‘szczęki, usta’, od μασαομαι masaomai ‘żuć’[30].
  • raptorum: łac. raptor, raptoris ‘złodziej’, od rapere ‘kraść’[31].

Zasięg występowania edytuj

Pręgowiórka samotna występuje w zachodniej i środkowej Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku[17][18]:

Morfologia edytuj

Długość ciała (bez ogona) samic 172 mm, samców 176,7 mm, długość ogona samic 167,5 mm, samców 166,3 mm, długość ucha 12–19 mm, długość tylnej stopy samic 40–48 mm; masa ciała 190–240 g[17][32][33]. Średniej wielkości wiewiórka z brązowym grzbietem z beżowym nalotem. Obwódki wokół oczu są koloru płowożółtego, a podłużne płowożółte paski rozciągają się od ramienia do bioder[17]. Brzuch jest koloru od białego przez szary do pomarańczowego. Spodnia część ogona jest przeważnie czerwona i ma pasy od czarnego do białego w kierunku jego końca, patrząc od dołu, ale patrząc od góry wydaje się ciemny z białą końcówką. Ogon w pozycji spoczynkowej układa się pionowo wzdłuż grzbietu, natomiast podczas ruchu końcówka ogona zakręca się do tyłu[17]. Pysk jest wyraźny, prawdopodobnie w celu ułatwienia dostępu do mrówek i termitów. Futro na grzbiecie podgatunku nominatywnego jest czerwonawo-brązowa, natomiast na brzuchu zmienia kolor od żółtego do czerwonego. Podgatunek bandarum ma brązowy grzbiet z odcieniem beżu, a brzuch jest jasnoszary do pomarańczowego. U podgatunku mystax brzuch jest pomarańczowy. U podgatunku raptorum brzuch jest białawy. Długość czaszki 43,3–47,9 mm[32]. Wzór zębowy: I   C   P   M   = 24[34]. Kariotyp wynosi 2n = 38 i FN = 62[17].

Ekologia edytuj

Siedlisko i tryb życia edytuj

Pręgowiórki samotne występują powszechnie w pobliżu stałych lub sezonowych cieków wodnych w nizinnych, wilgotnych lasach tropikalnych, na bagnach bogatych w rafie (Raphia), lasach galeryjnych i łęgowych[13][17]. Można je spotkać również w siedliskach wtórnych[13]. Prowadzą dzienny tryb życia i większość dnia spędzają na żerowaniu na ziemi i w niskich koronach drzew[17]. Pręgowiórki samotne żyją w gęstych populacjach, które odzwierciedlają wysoki poziom socjalizacji[17]. Obserwacje sugerują, że pary tworzą więzi monogamiczne, ponieważ obserwowane osobniki poruszały się w parach w 28% przypadków, pielęgnując się nawzajem i kładąc się na sobie[17]. Donoszono również o grupach liczących do sześciu osobników podczas wspólnego żerowania[17]. Wokalizacja występują często i są charakterystyczne dla tego gatunku[17]. We wczesnych stadiach zaniepokojenia wydobywający się z nich dźwięk przypomina szczękanie zębami, przy równoczesnym rytmicznym poruszaniu ogonem w pionie i tupaniu nogami[17]. Dźwięki alarmujące zagrożenie o wysokiej intensywności są wyjątkowe i składają się z od 2 do 4 okresowych impulsów, po których następują od 1 do 2 długie gwizdów o niskiej częstotliwości, przy czym tylko końcowe gwizdy są słyszalne z dużej odległości[17].

Pokarm edytuj

Pręgowiórki samotne są przede wszystkim fitofagami, zjadając owoce, nasiona i zieloną roślinność co stanowi 80% składu ich pokarmu; 20% pożywienia stanowią znaczne ilości stawonogów notamiast 3% stanowią grzyby i rośliny zielone[17]. Pręgowiórki samotne przechowują pomarańczowe owocnie palm rafii w nadziemnych szczelinach[17].

Rozmnażanie edytuj

Rozród słabo poznany[17]. Pręgowiórki samotne budują gniazdo o średnicy około 20–24 cm; głównym budulcem są liście i jest wyłożone włóknami lub liśćmi palmowymi[17]. Miot liczy średnio 1,2–1,5 młodych[17]. Młode wychowują się w częściowo odsłoniętych gniazdach, umieszczonych wśród roślinności gałęzi drzew lub na konarach liści palmowych zwisających nad powierzchnią wody okrzemek liści palmowych[17].

Status zagrożenia edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[13]. Pręgowiórki samotne są szeroko rozpowszechnione, ich populacja jest przypuszczalnie duża, prawdopodobnie występują również na wielu obszarach chronionych i jako że adaptują się w pewnym stopniu do zmodyfikawanych siedlisk, dlatego nie są zagrożone wyginięciem[13]. Człowiek poluje na pręgowiórki w celu pozyskania mięsa w celach spożywczych i skóry do produkcji odzieży[13].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Miejsce typowe: Niapu, Demokratyczna Republika Konga[4][5]; holotyp: skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura AMNH M-50877) ze zbiorów Amerykańskie Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku, zebrany 9 listopada 1913 roku przez Jamesa P. Chapina i Huberta Langa[5][6]; etymologia: Niapu, Demokratyczna Republika Konga[7].
  2. ↑ Miejsce typowe: St. Joseph de Luluabourg, Kasai, Demokratyczna Republika Konga[8][9]; holotyp: dorosła samica (sygnatura BMNH Mammals 1926.7.6.180) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrana 18 marca 1924 roku[9]; etymologia: gr. ωχρος ōkhros ‘jasnożółty’; ωχρα ōkhra ‘żółto-ochrowy’; γαστηρ gastēr, γαστρος gastros ‘brzuch’[10].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c O. Thomas. On a collection of mammals obtained by Dr. Emin Pasha in central and eastern Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1890, s. 448, 1890. (ang.). 
  2. ↑ W.E. de Winton. On some West-African squirrels, with a description of a new species, and proposed alteration in the arrangement of the groups. „The Annals and magazine of natural history”. Seventh series. 2 (7), s. 9, 1898. (ang.). 
  3. ↑ O. Thomas. On two new squirrels of the Funisciurus pyrrhopus group. „The Annals and magazine of natural history”. Seventh series. 11 (61), s. 80, 1903. (ang.). 
  4. ↑ a b Allen 1939 ↓, s. 289.
  5. ↑ a b M.A. Lawrence. Catalog of Recent mammal types in the American Museum of Natural History. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 217, s. 72, 1993. (ang.). 
  6. ↑ AMNH Mammals M-50877. VertNet. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).
  7. ↑ a b J.A. Allen. Sciuridae, Anomaluridae, and Idiuridae collected by the American Museum Congo Expedition. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 47 (2), s. 52, 1922. (ang.). 
  8. ↑ a b Allen 1939 ↓, s. 292.
  9. ↑ a b 1926.7.6.180. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).
  10. ↑ The Key to Scientific Names ↓, ochrogaster [dostęp 2023-12-31].
  11. ↑ Á. Cabrera & A.E. Ruxton. On mammals from Luluabourg, southern Congo. „The Annals and magazine of natural history”. Ninth series. 17 (103), s. 597, 1926. DOI: 10.1080/00222932608633448. (ang.). 
  12. ↑ a b O. Thomas. New African rodents and insectivores, mostly collected by Dr. C. Christy for the Congo Museum. „The Annals and magazine of natural history”. Eigtht series. 16 (92), s. 146, 1915. (ang.). 
  13. ↑ a b c d e f g F. Cassola, Funisciurus anerythrus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2023-1 [dostęp 2023-12-31] (ang.).
  14. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 204. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  15. ↑ a b c R.E. Moreau, G.H.E. Hopkins, R.W. Hayman. The type-localities of some African mammals. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1946 (3–4), s. 387–447, 1946. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1946.tb00101.x. (ang.). 
  16. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Funisciurus anerythrus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-12-31].
  17. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t J. Koprowski, E. Goldstein, K. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 831. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
  18. ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 612. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  19. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Funisciurus anerythrus (O. Thomas, 1890). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).
  20. ↑ 1890.6.8.21. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).
  21. ↑ Monadjem i in. 2015 ↓, s. 77.
  22. ↑ a b 1907.7.8.89. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).
  23. ↑ a b D.R. Rosevear. An examination of the genus Funisciurus Trouessart (Sciuridae). „Mammalia”. 28 (3), s. 435, 1964. DOI: 10.1515/mamm.1964.28.3.433. (ang.). 
  24. ↑ a b 1898.5.4.9. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).
  25. ↑ Allen 1939 ↓, s. 293.
  26. ↑ a b 1902.11.2.15. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).
  27. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 286, 1904. (ang.). 
  28. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 17.
  29. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 97.
  30. ↑ The Key to Scientific Names ↓, mystax [dostęp 2023-12-31].
  31. ↑ The Key to Scientific Names ↓, raptor [dostęp 2023-12-31].
  32. ↑ a b Monadjem i in. 2015 ↓, s. 78.
  33. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 392. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  34. ↑ O.O. Igado, O.M. Femi-Akinlosotu & A.O. Akibu. Macroanatomical investigations of the skulls of both genders of Heliosciurus gambianus (Gambian sun squirrel) and Funisciurus anerythrus (Thomas’s rope squirrel). „The Journal of Basic and Applied Zoology”. 84 (1), s. 6, 2023. DOI: 10.1186/s41936-023-00343-9. (ang.). 

Bibliografia edytuj

  • G.M. Allen. A checklist of African mammals. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 83, s. 1–763, 1939. (ang.). 
  • E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
  • A. Monadjem, P.J. Taylor, Ch. Denys & F.P.D. Cotterill: Rodents of Sub-Saharan Africa. A biogeographic and taxonomic synthesis. Berlin: De Gruyter, 2015, s. i–vii; 1–1092. ISBN 978-3-11-030166-3. (ang.).
  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pręgowiórka_samotna&oldid=72485080”