Prekariat
Prekariat (połączenie ang. precarious - niepewny oraz proletariat) – kategoria społeczna, charakterystyczna dla współczesnych rynków pracy, obejmująca osoby zatrudniane w ramach elastycznych form zatrudnienia.
Charakterystyka edytuj
Neologizm prekariat był używany już w latach 80. przez francuskich socjologów do opisu pracowników sezonowych bądź tymczasowych[1].
Szersze znaczenie tego pojęcia sformułował brytyjski ekonomista Guy Standing w wydanej 2011 r. książce The Precariat: The New Dangerous Class („Prekariat: Nowa niebezpieczna klasa”)[1]. Autor jest profesorem Uniwersytetu w Bath oraz założycielem, członkiem i prezesem Basic Income Earth Network[2]. Zwraca szczególną uwagę na aspekt socjoekonomiczny.
Charakteryzuje prekariat jako ludzi pozbawionych siedmiu gwarancji zatrudnienia:
- gwarancji rynku pracy, czyli odpowiednich możliwości pracy;
- gwarancji zatrudnienia – odpowiednia ochrona pracownika przed zwolnieniem i stosowne dostosowanie w tym względzie przepisów prawnych;
- gwarancji pracy – gwarancja związana z wykonywaniem danej pracy, z pewnością wykonywania takich, a nie innych obowiązków;
- gwarancji bezpieczeństwa w pracy – szeroko pojęta ochrona zdrowia pracownika;
- gwarancji reprodukcji umiejętności – zapewnienie nauki zawodu, szkoleń, jak i właściwego wykorzystania nabytych umiejętności w pracy;
- gwarancji dochodu – dopasowana do wykonywanej pracy stała pensja;
- gwarancji reprezentacji – gwarancja przedstawicielstwa interesów pracownika, na przykład bycie członkiem niezależnego związku zawodowego[3].
Standing wyróżnia trzy aspekty, które charakteryzują prekariat[4]:
- szczególne stosunki produkcji: niestabilność zatrudnienia, brak tożsamości zawodowej, konieczność wykonywania pracy poniżej poziomu wykształcenia, konieczność pracy także poza godzinami pracy zawodowej;
- szczególne stosunki dystrybucji: brak/utrudniony dostęp do świadczeń (emerytury, świadczenia chorobowe itp.);
- szczególny stosunek do państwa: postępująca utrata praw politycznych i socjalnych.
Prekariat ma według Standinga nie obejmować poszczególnych grup zawodowych, ale pewne części wszystkich grup, w zależności od poziomu dochodów, stabilności zatrudnienia, bezpieczeństwa socjalnego i istniejących ścieżek dalszego rozwoju[4].
Standing umieścił prekariat w dole hierarchii klas społecznych, za finansową elitą (tj. plutokracją), profesjonikami (z ang. proficians od professional + technicians), salariatem i proletariatem, a przed lumpenprekariatem. Sam Standing przyznał, że nie jest w stanie oszacować wiarygodnie liczebności tej klasy społecznej, istnieje według niego jedynie pewność co do szybkiego wzrostu jej liczebności[4].
Kwestia istnienia prekariatu jest obiektem sporu wśród ekonomistów, część z nich kwestionuje sensowność wyróżniania tej klasy społecznej[4].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Guy Standing: Prekariat: Nowa niebezpieczna klasa. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014. ISBN 978-83-01-17972-4.
- ↑ Strona Guya Standinga.
- ↑ Guy Standing; Wstęp do prekariatu na stronie Praktyki Teoretycznej. praktykateoretyczna.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-29)]..
- ↑ a b c d Ewa Koszowska: Bezwarunkowy dochód podstawowy. Prof. Guy Standing: każdemu się należy. [w:] WP Opinie [on-line]. Grupa Wirtualna Polska S.A., 2015-10-21. [dostęp 2015-11-13]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Jarosław Urbański, Prekariat i nowa walka klas. Przeobrażenia współczesnej klasy pracowniczej i jej form walki, Wydawnictwo Książka i Prasa, 2014, ISBN 978-83-62744-54-1.
Linki zewnętrzne edytuj
- Guy Standing, Prekariat: Wstęp (pol.)
- Ryszard Szarfenberg, Prekarność, prekaryjność, prekariat – krótkie wprowadzenie (pol.)