Prodromus Astronomiae
Prodromus Astronomiae cum catalogo stellarum fixarum et Firmamentum Sobiescianum – katalog pozycji gwiazd oraz atlas map nieba wraz ze wstępem (Prodromus Astronomiae) autorstwa Jana Heweliusza z 1690. Ostatnie dzieło tego naukowca[1].
 Rycina z gwiazdozbiorem Tarczy (Scutum Sobiescianum) | |
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka |
astronomia |
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania |
1690 |
| Wydawca | |
Atlas (Firmamentum Sobiescianum, zawierający 80 kart, w tym 58 kart miedziorytów i 22 karty tekstu, 54 mapy gwiazdozbiorów[2]) i katalog (Catalogus stellarum fixarum) były zwieńczeniem około czterdziestoletnich badań, które gołym okiem prowadził Heweliusz. Astronom świadomie zrezygnował w tym przypadku z używania lunet. Mimo tego, dzięki znakomitemu wzrokowi i precyzji własnoręcznie skonstruowanych kątomierzy, stworzył dzieło, które współcześnie nie miało konkurencji. Księga należy do grupy pięciu najważniejszych atlasów nieba sporządzonych do początku XIX wieku. Z jedenastu zaproponowanych przez Heweliusza gwiazdozbiorów aż siedem zachowano w zbiorze 88 konstelacji zatwierdzonym przez Międzynarodową Unię Astronomiczną w 1930[1].
Pozycja została zadedykowana królowi Janowi III Sobieskiemu. Jego warstwa graficzna była niezwykle atrakcyjna. Z Heweliuszem współpracowali Andrzej Stech (rysownik) oraz Karol de la Haye (wykonawca sztychów)[1]. Szczególnie bogatym opracowaniem cieszy się mapa gwiazdozbioru nazwanego przez Heweliusza Scutum Sobiescianum (Tarczą Sobieskiego)[2].
Zbiór wydała w drukarni Jana Zachariasza Stolle w Gdańsku[2][3], już po śmierci autora (28 stycznia 1687[3]), jego żona i asystentka, Elżbieta (de domo Koopman) za środki wyasygnowane przez Jana III Sobieskiego, który nazywał Heweliusza Civis Orbis Poloniae (Obywatelem Świata Polskiego) i był jego mecenasem[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Agnieszka Baszko, Księgi i Sztuka. Dziedzictwo po Edwardzie i Atanazym Raczyńskich. Wystawa towarzysząca otwarciu nowego gmachu Biblioteki Raczyńskich, Poznań: Biblioteka Raczyńskich, 2013, s. 42-43, ISBN 978-83-943233-0-1.
- ↑ a b c Zofia Pieniążek, Zagadnienia estetyki w konserwacji atlasu nieba J. Heweliusza "Firmamentum Sobiescianum sive Uranographia", w: Ochrona Zabytków, nr 27/4 (107)/1974, s. 285
- ↑ a b Karolina Targosz, FIRMAMENTUM SOBIESCIANUM NAJWSPANIALSZY BAROKOWY ATLAS NIEBA, w: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, nr 1/1987, s. 76