Pryszczaci
Pryszczaci, pokolenie „pryszczatych” – grupa młodych polskich pisarzy przełomu lat 40. i 50., radykalnych entuzjastów podporządkowania twórczości literackiej wymogom ideologii partii komunistycznej[1], wedle założeń tzw. realizmu socjalistycznego. Do najważniejszych reprezentantów tego środowiska należeli Tadeusz Borowski, Wiktor Woroszylski, Andrzej Braun, Wisława Szymborska, Tadeusz Konwicki, Witold Wirpsza, Andrzej Mandalian, Witold Zalewski, Tadeusz Kubiak[2][3][4].
Autorstwo tej nazwy jest sporne, jako autorzy wymieniani są Tadeusz Różewicz, Julian Przyboś, Zofia Nałkowska, Janusz Minkiewicz, Jan Kott, czy Maryna Zagórska[5]. Określenie odnosi się do młodego wieku osób związanych z grupą; według zaś Jerzego Andrzejewskiego pierwotnie nawiązywało ono do wyglądu młodego Wiktora Woroszylskiego, nieformalnego lidera tej grupy[6].
Pryszczaci za główne zadanie literatury uznawali aktywne popieranie władzy ludowej w narzucaniu polskiemu społeczeństwu światopoglądu komunistycznego. Literatura miała zostać całkowicie podporządkowana nowej, komunistycznej władzy, stać się polem walki klasowej i rozprawy z „wrogami rewolucji”, zgodnie z jej sowieckim wzorem[7]. W agresywny i bezkompromisowy sposób pryszczaci atakowali przeciwników władzy ludowej, osoby sceptyczne wobec nowego komunistycznego ustroju, a nawet tych jego zwolenników, których uważali za zbyt mało radykalnych. Nawoływali do fizycznej rozprawy z przeciwnikami nowego ustroju przez państwowe służby bezpieczeństwa, organizowali gazetowe nagonki na ofiary stalinowskich procesów sądowych, domagali się kolektywizacji rolnictwa w stylu sowieckim, inicjowali kampanie nienawiści wobec przywódców Zachodu, zwalczali wpływy kultury zachodniej (jazz, bikiniarze).
Tematyka twórczości pryszczatych koncentrowała się wokół zwalczania tzw. „wroga klasowego” i entuzjastycznego opisywania przemian społeczno-gospodarczych wczesnego PRL-u według założeń programowych socrealizmu – np. w tzw. „produkcyjniakach”. Byli również autorami wierszy sławiących funkcjonariuszy stalinowskiego aparatu bezpieczeństwa[3].
Poetykę pryszczatych charakteryzowało nastawienie antyindywidualistyczne, podporządkowanie ekspresji literackiej celom agitacyjno-propagandowym, celowy schematyzm i patos. Grupa potępiała także twórców starszego pokolenia, a nawet własne wcześniejsze, nie dość zaangażowane utwory[1].
W połowie lat 50. poetyka „pryszczatych” uległa erozji, a po przemianach politycznych 1956 przestała funkcjonować.
Przypisy edytuj
- ↑ a b A.Bikont J.Szczęsna: Towarzysze nieudanej podroży. artykuł w GW, 2000-01-29. [dostęp 2013-01-24]. (pol.).
- ↑ Alicja Lisiecka. Pokolenie "pryszczatych". „Pamiętnik Literacki”, s. 367-391, 1964. Instytut Badań Literackich PAN. Warszawa: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. ISSN 2719-5376. [dostęp 2022-11-06].
- ↑ a b Jerzy Autuchiewicz, Strofy o towarzyszach z Bezpieczeństwa | rp.pl [online], Rzeczpospolita, 4 września 2008 [dostęp 2021-10-06].
- ↑ Paweł Kozioł: Andrzej Mandalian. culture.pl, 2011-03. [dostęp 2022-11-06].
- ↑ Anna Bikont, Joanna Szczęsna: Lawina i kamienie. Pisarze wobec komunizmu. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2006. ISBN 83-7469-438-6.
- ↑ Jacek Trznadel: Jerzy Andrzejewski. Czerwony system pogardy (w:) Hańba domowa. Wydawnictwo Antyk. ISBN 83-89920-18-2.
- ↑ Bohdan Urbankowski: Czerwona msza czyli uśmiech Stalina. Wydawnictwo Penelopa. ISBN 978-83-931-264-2-2.