Wikipedia

Skałopałanka australijska

(Przekierowano z Pseudopałanka naskalna)

Skałopałanka australijska[6], pseudopałanka naskalna[7] (Pseudochirops dahli) – gatunek ssaka z podrodziny nibypałanek (Pseudochiropsinae) w obrębie rodziny pseudopałankowatych (Pseudocheiridae).

Skałopałanka australijska
Pseudochirops dahli
(Collett, 1895)[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

ssaki niższe

Nadrząd

torbacze

Rząd

dwuprzodozębowce

Rodzina

pseudopałankowate

Podrodzina

nibypałanki

Rodzaj

nibypałanka

Gatunek

skałopałanka australijska

Synonimy
  • Pseudochirus dahli Collett, 1895[1]
  • Pseudochirops (Petropseudes) flacummingae Hoser, 2020[2]
  • Pseudochirops (Petropseudes) jamesbondi Hoser, 2020[3]
  • Pseudochirops (Petropseudes) waddamaddawidyu Hoser, 2020[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1895 roku norweski zoolog Robert Collett nadając mu nazwę Pseudochirus dahli[1]. Miejsce typowe to obszar rzeki Mary (13°30′S 131°30′E/-13,500000 131,500000), Terytorium Północne, Australia[8][9][10][11]. Okazy typowe to seria syntypów: skóra i czaszka samca, zebrany przez K. Dahla w Mary River w Północnej Australii w maju 1895 (obecna sygn. NMV C3948, National Museum of Victoria), zebrany przez norweskiego przyrodnika Knuta Dahla w maju 1895 roku; skóra i czaszka samicy (obecna sygn. AM M.1247 (skóra) i AM M.13593 (czaszka), Muzeum Australijskie), zebrana przez Dahla w maju 1895 roku; skóra i czaszka samicy (obecna sygn. BMNH 1897.4.12.4, Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrana przez Dahla w maju 1895 roku; skóra i czaszka samicy (obecna sygn. RMNH.MAM 13392, Rijksmuseum van Natuurlijke Historie), zebrana przez Dahla w maju 1895 roku; oprawiona skóra z czaszką samca (sygn. NHMO 1424, Naturhistorisk museum, Uniwersytet w Oslo), zebrany przez Dahla 14 maja 1895 roku; skóra i czaszka samicy (sygn. NHMO 1492, Naturhistorisk museum, Uniwersytet w Oslo), zebrana przez Dahla 10 maja 1895 roku; skóra i czaszka młodej samicy (sygn. NHMO 1539, Naturhistorisk museum, Uniwersytet w Oslo), zebrana przez Dahla 5 maja 1895 roku[12].

Część ujęć systematycznych umieszcza P. dahli w monotypowy rodzaju Petropseudes[8][13][9][14]; w rodzaju Pseudochirops umieszczany na podstawie ograniczonych danych genetycznych[15][16]. Zachodzi potrzeba dodatkowych badań z wykorzystaniem większej liczby genów, aby lepiej określić pozycję filogenetyczną P. dahlii[9]. W 2020 roku kontrowersyjny[17] australijski herpetolog Raymond Hoser opisał trzy nowe gatunki (fiacummingae, jamesbondi i waddamaddawidyu), jednak autentyczność nazw opisanych przez Hosera jest kwestionowana przez władze teriologicznej i herpetologiczne oraz ICZN[9]. Potrzebne są dalsze badania, aby udowodnić, czy te podgatunki są ważne[10].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[9].

Etymologia edytuj

  • Pseudochirops: rodzaj Pseudochirus Ogilby, 1836 (pseudopałanka); gr. ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’[18].
  • dahli: prof. dr Knut Dahl (1871–1953), norweski przyrodnik, odkrywca, kolekcjoner z Australii w latach 1894–1896[19].

Zasięg występowania edytuj

Skałopałanka australijska występuje endemicznie w północnej Australii, z dwiema głównymi populacjami: jedna zamieszkuje w regionie Kimberley w Australii Zachodniej rozciągając się na zachodnie Terytorium Północne, natomiast druga zamieszkuje północno-środkowe Terytorium Północne do Lawn Hill National Park w północno-zachodnim Queensland; występuje również na wyspie Groote Eylandt[13].

Morfologia edytuj

Długość ciała (bez ogona) 32–39 cm, długość ogona 20–26 cm; masa ciała 1,3–2 kg[13]. Mały torbacz o budowie ciała przystosowanej do naziemnego trybu życia (w odróżnieniu od innych przedstawicieli tej rodziny, które preferują nadrzewny tryb życia). Sierść na wierzchu ciała koloru szarego lub szarobrązowego z pręgami na grzbiecie. Spód ciała jest jaśniejszy. Futro jest długie i wełniste, również u nasady chwytnego ogona. Koniec ogona jest nagi. Głowa o małych, zaokrąglonych uszach i dużych, ciemnych oczach. Białe plamy przy uszach i oczach. Źrenice oczu ustawione pionowo.

Tryb życia edytuj

Zamieszkuje skały i rumowiska, nierzadko w pobliżu wody. Skałopałanka australijska jest zwierzęciem aktywnym nocą, dzień spędzając na ziemi, śpiąc wśród odłamków skalnych lub w skalnych szczelinach. Nie buduje gniazd. Żyje w małych grupach rodzinnych składających się z 2-4 osobników (obserwowano również grupy liczące do 10 osobników), zajmując obszar około 1 ha. Prowadzi skryty tryb życia i unika kontaktu z innymi grupami pseudopałenek. Najczęściej o obecności skałopałanki australijskiej świadczą czerwonobrązowe odchody w kształcie wałeczków o dł. 15-25 mm i śr. 5 mm. Samica rodzi 1-2 (najczęściej jedno) młode, które spędzają pierwsze 5 tygodni w torbie matki. Po tym okresie coraz częściej opuszczają torbę samicy. Samiec aktywnie uczestniczy w wychowywaniu młodych, często nosząc małe na plecach[20]. Po 7 miesiącach młode uzyskują dojrzałość płciową.

Gatunek ten odżywia się kwiatami, owocami i liśćmi drzew i krzewów rosnących wśród skał lub w ich pobliżu.

Znaczenie edytuj

Na gatunek ten polują liczne zwierzęta: dingo australijski (Canis familiaris dingo), pyton północnoaustralijski, pyton oliwkowy (Liasis olivaceus), niełazy (Dasyurus), sowy, koty domowe (Falis catus) i psy domowe (Canis familiaris familiaris) oraz człowiek (Homo sapiens).

Zagrożenie i ochrona edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów została zaliczona do kategorii niskiego ryzyka LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[5].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c R. Collett. On a new Pseudochirus from N. W. Australia. „Zoologischer Anzeiger”. 18 (490), s. 464, 1895. (ang.). 
  2. ↑ Hoser 2020 ↓, s. 26.
  3. ↑ Hoser 2020 ↓, s. 27.
  4. ↑ Hoser 2020 ↓, s. 28.
  5. ↑ a b A. Burbidge i inni, Petropseudes dahli, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-10] (ang.).
  6. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 13. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  7. ↑ E. Keller, J.H. Reichholf & G. Steinbach (redaktorzy): Ssaki. Cz. 1. Warszawa: Horyzont, 2001, s. 34, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2.
  8. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Petropseudes dahli. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-05].
  9. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 86. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  10. ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Pseudochirops dahlii (Collett, 1895). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-05]. (ang.).
  11. ↑ H.E. Parnaby, S. Ingleby & A. Divljan. Type specimens of non-fossil mammals in the Australian Museum, Sydney. „Records of the Australian Museum”. 69 (5), s. 323, 2017. (ang.). 
  12. ↑ Ø. Wiig & L. Bachmann. The mammal type specimens at the Natural History Museum, University of Oslo, Norway. „Zootaxa”. 3736 (5), s. 592, 2013. DOI: 10.11646/zootaxa.3736.5.9. (ang.). 
  13. ↑ a b c S. Jackson: Family Pseudocheiridae (Ring-tailed Possums and Greater Gliders). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 528. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  14. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 56. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  15. ↑ R.W. Meredith, M. Westerman & M.S. Springer. A phylogeny of Diprotodontia (Marsupialia) based on sequences for five nuclear genes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 51 (3), s. 554-571, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.02.009. (ang.). 
  16. ↑ R.W. Meredith, M.A. Mendoza, K.K. Roberts, M. Westerman & M.S. Springer. A phylogeny and timescale for the evolution of Pseudocheiridae (Marsupialia: Diprotodontia) in Australia and New Guinea. „Journal of Mammalian Evolution”. 17 (2), s. 75–99, 2010. DOI: 10.1007/s10914-010-9129-7. (ang.). 
  17. ↑ H. Kaiser, B.I. Crother, Ch.M.R. Kelly, L. Luiselli, M. O’Shea, H. Ota, P. Passos, W.D. Schleip & W. Wüster. Best practices: in the 21st century, taxonomic decisions in herpetology are acceptable only when supported by a body of evidence and published via peer-review. „Herpetological Review”. 44 (1), s. 8–23, 2013. (ang.). 
  18. ↑ Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 155, OCLC 637083062 (ang.).
  19. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 96. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  20. ↑ Myf Runcie: Ecology and behaviour of tropical Rock-haunting possums (Petropseudes Dahli and Wyulda Squamicaudata). Tropical Savannas CRC. [dostęp 2008-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 lipca 2008)]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Skałopałanka_australijska&oldid=72196701”