Wikipedia

Rękopis znaleziony w Saragossie (powieść)

powieść Jana Potockiego

Rękopis znaleziony w Saragossie (oryg. fr. Manuscrit trouvé à Saragosse) – powieść łotrzykowska Jana Potockiego z przełomu XVIII i XIX wieku utrzymana w konwencji awanturniczego romansu przedstawiającego losy osiemnastoletniego kapitana z gwardii króla XVIII-wiecznej Hiszpanii.

Rękopis znaleziony w Saragossie
Manuscrit trouvé à Saragosse
Ilustracja
Strona tytułowa polskiego wydania z 1847
Autor

Jan Potocki

Tematyka

przygodowa, fantastyczna

Typ utworu

powieść łotrzykowska

Data powstania

przełom XVIII-XIX wieku

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Petersburg

Język

francuski

Data wydania

1805, 1813 (1814)

Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego

1847

Wydawca

Księgarnia Zagraniczna, Lipsk

Przekład

Edmund Chojecki

Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Góry Sierra Morena, gdzie toczy się część akcji powieści
Schemat szkatułkowej budowy fabuły

Struktura utworu edytuj

Autor zbudował swoją powieść, posługując się kompozycją szkatułkową (ramową). Powieść podzielona jest na 61 dni (sześć dekameronów i zakończenie, w ostatniej wersji autorskiej z 1810 r., wydanej w 2006 r. po odtworzeniu) albo 66 dni (w wersji przekładu Edmunda Chojeckiego). Składa się z wielu wątków tworzących różne opowiadania.

Wersje edytuj

Potocki pracował nad powieścią od lat 90. XVIII wieku, a ukończył ją prawdopodobnie niedługo przed śmiercią. Powstały trzy wersje tego dzieła, z których dwie ostatnie Potocki pisał w latach 1804–1810. Ostateczna, autorska wersja dzieła nie jest znana. Wersje pisarza zostały skompilowane i ocenzurowane przez polskiego tłumacza Edmunda Chojeckiego w 1847. Do 45 rozdziałów z wersji drugiej dodał zakończenie wersji trzeciej, dokonując przeróbek. Późniejsze, nowe wydanie zostało przejrzane przez Jana Lorentowicza (1917, 3 tomy).

Pierwsze 13 dni z pierwszej wersji powieści Potocki opublikował w Petersburgu, po francusku, wiosną 1805 roku w liczbie 100 egzemplarzy[1]. Fragmenty czterdziestu początkowych dni, z wersji trzeciej, ukazały się w Paryżu, bez nazwiska autora, w latach 1813 i 1814, jako dwie osobne publikacje, także po francusku[1].

Pierwsze wydanie całości w języku oryginału, pod redakcją Rogera Caillois, nastąpiło w Paryżu dopiero w 1958 roku, a kolejne, w wersji zrekonstruowanej przez René Radrizzaniego, opublikowane zostało w 1989.

François Rosset i Dominique Triaire, autorzy biografii Jana Potockiego[1], opublikowali w 2006 w Leuven w Belgii, w języku francuskim, drugą[2] i trzecią[3] wersję, jako dwie osobne książki. Obie te wersje odtworzyli wyłącznie z oryginalnych, francuskich manuskryptów, które znaleźli w bibliotekach we Francji, Polsce, Hiszpanii i Rosji oraz w zbiorach potomków Jana Potockiego. Wersja z 1804 składa się z 45 dni, a wersja z 1810 z 61 dni[1].

Po polsku edytuj

Książka została napisana po francusku, polski przekład książki, autorstwa Edmunda Chojeckiego, został opublikowany w 1847. Wersja ta składa się z 66 dni. Można przypuszczać, że owe dodatkowe pięć dni w wersji polskiej zostało wykreowanych przez tłumacza przy okazji łączenia dwóch różnych wersji. W trzeciej, najpóźniejszej znanej wersji, zapewne najbliższej zamiarom autora, nie ma np. w ogóle opowieści Żyda Wiecznego Tułacza[1]. Opowieść tę znajdujemy natomiast w polskiej wersji Chojeckiego.

Tekst według tłumaczenia Edmunda Chojeckiego został wydany w trzech tomach przez oficynę wydawniczą "Czytelnik" w 1950 roku.

W 2013, nakładem Korporacji Ha!art, ukazała się hipertekstowa wersja powieści Jana Potockiego, autorstwa Mariusza Pisarskiego, dostępna za darmo na portalu ha.art.pl (haart.e-kei.pl).[4][5]

Wydawnictwo Literackie wydało w 2015 przekład ostatniej[3] wersji autorskiej z 1810[6], a w 2016 wersji z 1804[7], oba autorstwa Anny Wasilewskiej.

Adaptacje edytuj

Powieść została przeniesiona na ekran w 1965 roku przez Wojciecha Hasa (Rękopis znaleziony w Saragossie)[8].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e François Rosset oraz Dominique Triaire, Jan Potocki. Biografia, tłum. Anna Wasilewska, W.A.B., 2006, 514 str., ISBN 83-7414-234-0
  2. ↑ Françoise Rosset oraz Dominique Triaire (red.), Jan Potocki, Manuscrit trouvé à Saragosse. Version de 1804, GF-Flammarion, 2008, 772 str., ISBN 978-2-08-121143-8
  3. ↑ a b Françoise Rosset oraz Dominique Triaire (red.), Jan Potocki, Manuscrit trouvé à Saragosse. Version de 1810, GF-Flammarion, 2008, 864 str., ISBN 978-2-08-121144-5
  4. ↑ Jan Potocki - Rękopis znaleziony w Saragossie ||| wersja hipertekstowa [online], ha.art.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-17].
  5. ↑ Jan Potocki - Rękopis znaleziony w Saragossie ||| wersja hipertekstowa, Korporacja Ha!art [online], haart.e-kei.pl [dostęp 2024-02-08].
  6. ↑ Jan Potocki: Rękopis znaleziony w Saragossie. tłum. Anna Wasilewska. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2015. ISBN 978-83-08-06046-9.
  7. ↑ Jan Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie, tłum. Anna Wasilewska, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2016. ISBN 978-83-0805886-2.
  8. ↑ Rękopis znaleziony w Saragossie. www.filmpolski.pl. [dostęp 2017-02-04]. (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rękopis_znaleziony_w_Saragossie_(powieść)&oldid=73523210”