Istnieje wiele regularnych podobieństw dźwiękowych między językiem węgierskim a pozostałymi językami uralskimi. Na przykład: węgierskie a w niektórych miejscach odpowiada chantyjskiemu o; węgierskie h odpowiada chantyjskiemu x, a węgierskie z umiejscowione na końcu słowa odpowiada chantyjskiemu t. Podobieństwa te można dostrzec, porównując np.: węgierskie ház („dom”) z chantyjskim xot („dom”), lub węgierskie száz („sto”) z chantyjskim sot („sto”).
Język węgierski oraz język chantyjski są ze sobą ściśle spokrewnione, jako należące do jednej podrodziny językowej (języki ugryjskie). Odległość między językiem węgierskim a językiem fińskim jest większa, niemniej między tymi językami również można zauważyć podobieństwa. Są one najoczywistsze przy porównywaniu wszystkich języków uralskich razem, wówczas bowiem poszczególne osobliwości językowe są uśredniane. W tym artykule znajdą się jednak porównania tylko między językiem węgierskim a językiem fińskim i estońskim (dwoma językami fińskimi).
Na początku słowa
edytuj
Jedną z ważniejszych osobliwości języka węgierskiego jest lenicja spółgłosek zwartych *p *k.
- Węgierskie /f/ odpowiada fińskiemu i estońskiemu /p/:
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| fa
|
puu
|
puu
|
drzewo
|
| falat
|
pala
|
pala
|
kęs, kawałek
|
| fél
|
pelätä
|
pelgama
|
bać się
|
| fészek
|
pesä
|
pesa
|
gniazdo
|
| felhő
|
pilvi
|
pilv
|
chmura
|
| fon
|
punoa
|
punuma
|
pleść
|
| fő
|
pää
|
peä
|
głowa
|
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| könny
|
kyynel
|
küünistama
|
łza
|
| kéz
|
käsi
|
käsi
|
dłoń, ręka
|
| kő
|
kivi
|
kivi
|
kamień
|
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| hal
|
kala
|
kala
|
ryba
|
| ház
|
kota
|
koda
|
dom (w węgierskim), chata (w fińskim i estońskim)
|
| húgy
|
kusi
|
kusi
|
mocz
|
- Węgierskie /t/ umiejscowione na początku słowa odpowiada fińskiemu i estońskiemu /t/:
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| tél
|
talvi
|
talv
|
zima
|
| tud
|
tuntea
|
tundma
|
wiedzieć, umieć
|
| tavasz
|
touko
|
|
wiosna
|
W środku słowa
edytuj
- Węgierskie /p/ i /k/ odpowiadają fińskim i estońskim podwójnym spółgłoskom /pp/ /kk/:
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| após
|
appi
|
|
teść
|
| epe
|
sappi
|
sapp
|
żółć
|
| lapos
|
lappea
|
lapp
|
płaski
|
| lök
|
lykätä : lykkää-
|
lükkama
|
pchnąć
|
- Węgierskie /t/ odpowiada fińskiej i estońskiej zbitce /tk/:
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| köt
|
kytkeä
|
kütke
|
wiązać
|
| tat (dialektalne)
|
|
tõtkes
|
lin
|
- Węgierskie /d/ odpowiada fińskiemu i estońskiemu /nt/
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| ad
|
antaa
|
|
dać
|
| ideg
|
jänne : jäntee-
|
|
nerw (w węg.), ścięgno (w fińskim)
|
| odú
|
ontelo
|
|
wgłębienie
|
| tud
|
tuntea
|
tundma
|
wiedzieć, umieć
|
- Węgierskie /v/ odpowiada fińskiemu i estońskiemu /p/:
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| kevés
|
kepeä
|
kebja
|
mało (w węgierskim), łatwy (w fińskim)
|
| sovány
|
hupe-ne-
|
huba
|
chudy (w węgierskim)
|
- Węgierskie /z/ odpowiada fińskiemu i estońskiemu /t/:
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| ház
|
kota
|
koda
|
dom (w węgierskim), chata (w fińskim i estońskim)
|
| kéz
|
käsi : käden : käte-
|
käsi : käe : käte-
|
dłoń, ręka
|
| fazék
|
pata
|
pada
|
garnek
|
| méz
|
mesi : meden : mete-
|
mesi: mee : mete-
|
miód
|
- Brak spółgłoski przed węgierskim iloczasem odpowiada fińskiemu i estońskiemu /k/:
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| íny
|
ien : ikene-
|
ige
|
dziąsło (w węgierskim i estońskim)
|
| jó
|
joki
|
jõgi
|
rzeka (w węgierskim tylko w nazwach rzek)
|
| máj
|
maksa
|
maks
|
wątroba
|
| néz
|
nähdä : näke-
|
nägema
|
widzieć
|
| ősz
|
syksy
|
sügis
|
jesień
|
W węgierskim można znaleźć dwa różne odpowiedniki dla fińskiego i estońskiego /s/. Pierwszym jest węgierskie /s/:
| Węgierski |
Fiński |
Estoński |
znaczenie
|
| száz
|
sata
|
sata
|
sto
|
| szív
|
sydän
|
süda
|
serce
|
| szem
|
silmä
|
silm
|
oko
|
| száj
|
suu
|
suu
|
twarz
|
| fészek
|
pesä
|
pesa
|
gniazdo
|
Drugim jest brak spółgłoski:
| Węgierski |
Fiński |
Estoński |
znaczenie
|
| eszik : ev-
|
syödä
|
sööma
|
jeść
|
| epe
|
sappi
|
sapp
|
żółć
|
| ín
|
suoni
|
soon
|
ścięgno, żyła (w fińskim i estońskim)
|
| öl
|
syli
|
süli
|
łono
|
Te dwa odrębne odpowiedniki reprezentują dwa rodzaje tej samej spółgłoski w zależności od pochodzenia. /s/ derywowane od /s/ wywodzi się z prauralskiego *ś, podczas gdy brak spółgłoski derywowany od /s/ wywodzi się z prauralskiego *s. Oba podobieństwa są widoczne równolegle w słowie "jesień", z prauralskiego *sükśi.
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| ár
|
ora
|
ora
|
szydło (w węgierskim i estońskim), cierń (w fińskim)
|
| alatt
|
alla
|
all
|
pod
|
| él
|
elää
|
elama
|
żyć
|
| hal
|
kuolla
|
koolema
|
umrzeć
|
| lé : lev-
|
liemi
|
leem
|
ciecz (w węgierskim), rosół (w fińskim)
|
| nyal
|
nuolla
|
|
lizać
|
| nyíl
|
nuoli
|
nool
|
strzała
|
| váll
|
olka
|
õla
|
ramię
|
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| mi
|
mikä : mi-
|
mis
|
co
|
| megy : men-
|
mennä
|
minema
|
iść
|
| meny
|
miniä
|
minia
|
synowa
|
| mony (dialektalne)
|
muna
|
muna
|
jajko
|
| négy
|
neljä
|
neli
|
cztery
|
| név
|
nimi
|
nimi
|
nazwa
|
- Podobieństwo może być odnalezione także między węgierskim /g/ a fińskimi i estońskimi iloczasami. Z pomocą pozostałych języków uralskich, można te głoski zrekonstruować jako *ŋ:
| Węgierski
|
Fiński
|
Estoński
|
znaczenie
|
| jég
|
jää
|
jää
|
lód
|
| fog
|
pii
|
pii
|
ząb
|
| fogoly
|
pyy
|
püü
|
kuropatwa
|
| ég
|
sää
|
|
niebo (w węgierskim), pogoda (w fińskim)
|
| egér
|
hiiri
|
hiir
|
mysz
|
| vég
|
viimeinen
|
viimane
|
koniec (w węgierskim), ostatni (w fińskim i estońskim)
|
Linki zewnętrzne
edytuj
