Rożnowice (województwo małopolskie)
Rożnowice (do 1948 Rozembark, następnie Rożanów[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Biecz. Leży w dolinie potoku Sitniczanka i na wznoszących się nad nią wzgórzach Pogórza Ciężkowickiego[6].
| wieś | |
 Widok ogólny wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-323[4] |
| Tablice rejestracyjne |
KGR |
| SIMC |
0345147 |
Położenie na mapie gminy Biecz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorlickiego  | |
 49°45′30″N 21°09′39″E/49,758333 21,160833[1]
| |
Integralne części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0345153 | Babiniec | część wsi |
| 0345160 | Grubka | część wsi |
| 0345176 | Kąty | część wsi |
| 0345182 | Łukowice | część wsi |
| 0345199 | Łysa Góra | część wsi |
| 0345207 | Maśluchowice | część wsi |
| 0345213 | Nagórze | część wsi |
| 0345220 | Padoły | część wsi |
| 0345236 | Piekło | część wsi |
| 0345242 | Równie | część wsi |
| 0345259 | Sikorówka | część wsi |
| 0345265 | Stawiska | część wsi |
| 0345271 | Wyręby | część wsi |
Oprócz części wsi wymienianych w TERYT mieszkańcy wyróżniają jeszcze przysiółek Fortepian.
Toponimia edytuj
Pierwotna nazwa osady wzmiankowana w źródłach jako Nemcyno odczytywana była jako Niemściło, Nemcyno, Niemcyno, a nawet Niemieścino. Osadnictwo niemieckie, które wraz z sąsiadującą wówczas na wschodzie Binarową utworzyło wówczas niewielką wyspę językową, przyczyniło się do wyparcia starszej słowiańskiej nazwy nową niemiecką – Rosenberg Różana Góra. Potem ta nazwa zmieniała się i nazywano je:
- 1388 – Rosinberg,
- 1390 – Rosernbarg,
- 1391 – Rozernberg,
- 1433 – Rozernbark,
- 1437 – Roszumbark,
- 1680 – Rozembark.
Nazwa ta została zmieniona na Rożnowice po II wojnie światowej, przez KUNM w 1947 roku. Był też krótki okres kiedy mówiono Różanowice[9].
Historia edytuj
Pierwsza nazwa osady to Niemcyno, o czym świadczy wzmianka w 1354: Nemsyno, in qua hereditate locate sunt due villae, videlicet Rzepennyk et Rosumberk (Nemcyno, na obszarze którego są/powstały dwie wsie: Rzepiennik i Rozembark)[10]. Wspominane przez Jana Długosza w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis kościół i parafia w Rozumberku, które wraz z miastem Biecz z okręgiem Wacław, król czeski i polski oddał biskupowi krakowskiemu Janowi Muskacie w zamian za wieś Kamienice nad Dunajcem (na obszarze którego powstał Nowy Sącz)[9] już w roku 1303 w rzeczywistości dotyczyło właśnie Nemcyno[11]. Rozembark, jako wieś na prawie niemieckim (magdeburskim), która zastąpiło Nemcyno, powstała na podstawie przywileju króla Kazimierza Wielkiego, który rozgraniczył własności królewskie od dóbr klasztoru tynieckiego, trzy lata wcześniej (1351) dla Jana z Biecza (w literaturze często błędnie odczytywany jako przywilej lokacyjny wsi Sietnica)[12].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego[13].
Zabytki edytuj
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[14].
- Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła – położony w centrum wsi, na wzgórzu, zbudowany w latach 1756–1764. Obiekt drewniany, trójnawowy, konstrukcji zrębowej. Wewnątrz polichromia z II połowy XVIII w. Ozdobnie wygięta belka tęczowa[15]. Wyposażenie świątyni pochodzi głównie z XVIII i XIX wieku. 4 sierpnia 1992 r. od pioruna spłonęła wieża – dzwonnica, zabytkowe organy rokokowe oraz dach. Wieża została odbudowana w latach 2010–2011[a]. Kościół znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej[16],
- zagroda nr 18, drewniana z 2 poł. XIX w., – przeniesiona do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. W skład zagrody wchodzi: dom, stodoła, stajnia, chlew, piwnica.
- cmentarz wojenny nr 112 z I wojny światowej.
Inne edytuj
- wiele kapliczek, najstarsza św. Jana Nempomucena, z 1745 roku.
Budynki użyteczności publicznej edytuj
- zespół szkolno–przedszkolny i gimnazjum wybudowany w latach 1965–1966, rozbudowany na przełomie XX i XXI wieku,
- dom strażaka, w którym mieści się remiza OSP.
Parafia edytuj
Parafia św. Andrzeja Apostoła, z murowanym kościołem pw. Matki Boskiej Fatimskiej należącej do dekanatu Biecz w diecezji rzeszowskiej. Do parafii tej należą jeszcze wierni z wsi: Racławice, Bugaj i Sitnica.
-
Kościół parafialny MB Fatimskiej -
Zabytkowy kościół św. Andrzeja Ap. -
Kapliczka św. Jana Nepomucena -
Cmentarz wojenny nr 112 -
Budynek OSP, biblioteki i banku -
Budynek szkoły podstawowej
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Uwagi edytuj
- ↑ patrz: ks. W. Pachowicz „Rożnowice. Szkice z dziejów parafii”
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 117234
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-11-28].
- ↑ Wieś Rożnowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-11-28], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1086 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rzeszowski Dziennik Wojewódzki. R.5, nr 5 (10 lipca 1948) = nr 24 + dod., poz. 46
- ↑ Pogórze Ciężkowickie i Strzyżowskie. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass, 2005. ISBN 978-83-7605-211-3.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 18, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-24].
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Cecylia Juruś, Rożnowicko - Racławickie legendy i fakty, 2009.
- ↑ M. Brudzisz, 2018, s. 25
- ↑ M. Brudzisz, 2018, s. 23, 29–30
- ↑ M. Brudzisz, 2018
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Historia miejscowości. [dostęp 2008-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-10)].
- ↑ Strona drewniana.malopolska.pl
Bibliografia edytuj
- Marian Brudzisz: Z Sitnicy przez Nemsyno, Rosumberk, Rozembark do Rożnowic. 2018.
Linki zewnętrzne edytuj
- Rozembark, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 833.