Wikipedia

Roman Tarkowski

polski rzeźbiarz

Roman Tarkowski (ur. 17 października 1912 w Posadzie Jaćmierskiej, zm. 30 stycznia 1999) – polski artysta rzeźbiarz, nauczyciel.

Roman Tarkowski
Ilustracja
Roman Tarkowski podczas pobytu na leczeniu w Krakowie (1940)
Data i miejsce urodzenia

17 października 1912
Posada Jaćmierska

Data śmierci

30 stycznia 1999

Miejsce spoczynku

cmentarz Rakowicki w Krakowie

Zawód, zajęcie

rzeźbiarz, nauczyciel

Narodowość

polska

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie

Pracodawca

Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” Medal Komisji Edukacji Narodowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Odznaka „Zasłużony dla Sanoka”
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Urodził się 17 października 1912 w Posadzie Jaćmierskiej w rodzinie od lat zamieszkującej w tej wsi[1][2][3][4][5]. Miał czterech braci i dwie siostry (m.in. Władysław, Paweł, Ludwik, Zdzisław, Helena, Maryla)[6]. Jego rodzice zmarli przed 1949[7]. Od 1918 uczył się w szkole w pobliskim Jaćmierzu[8]. Wykazywał już wtedy zainteresowania artystyczne, w tym głównie w lepieniu z gliny, wobec czego miał chęć podjęcia nauki w szkole rzemiosł ojców Michalitów w Miejscu Piastowym[9]. Ostatecznie jednak zdecydowano w rodzinie, że będzie się kształcił tak jak jego starszy brat w zawodzie kucharza, po czym podjął praktykę w dworze Kraińskich w Jabłonkach, z której zrezygnował po dwóch tygodniach[10]. Następnie miał się kształcić dalej w szkole w Orzechówce z myślą o seminarium nauczycielskim[11]. Ostatecznie za sprawą swojego wuja Koniecznego (kierownika szkoły w Klikuszowej) podjął naukę w Państwowej Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem[12][13][3][4][5]. Uczył się tam w latach 1928-1932[14]. W całym tym okresie należał do harcerstwa[15]. Następnie w latach 1932-1934 kształcił się w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa w Warszawie przy ul. Myśliwieckiej u boku dyrektora tej placówki, prof. Jana Szczepkowskiego[16]. Po ukończeniu nauki tam pierwotnie planował podjęcie studiów na Akademii Sztuk Pięknych, jednak otrzymał powołanie do odbycia służby wojskowej i w 1935 służył w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 82 pułku piechoty w Brześciu[17]. W tym czasie otrzymał stopnie starszego strzelca, a potem kaprala podchorążego[18]. Na koniec pobytu w szkole otrzymał przydział do 83 pułku piechoty w Kobryniu, gdzie w kolejnych latach przebywał na ćwiczeniach[18]. Po ostatnich z nich w latach 30. otrzymał mianowanie na podporucznika rezerwy piechoty[18].

Pod koniec 1935 przybył do Warszawy, gdzie podjął studia na Akademii Sztuk Pięknych, otrzymując w tym czasie zakwaterowanie i utrzymanie od swojego profesora Jana Szczepkowskiego, zamieszkującego w Milanówku[19]. Zarabiał też jako asystent techniczny przy realizacji jego prac (m.in. brał udział w tworzeniu sarkofagu Marszałka Józefa Piłsudskiego)[19]. Od 1937, za wstawiennictwem prof. Szczepkowskiego, kontynuował studia na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie był uczniem Xawerego Dunikowskiego[20][13][3][4][5]. W tym czasie mieszkał przy ul. Długiej 65[21].

W obliczu zagrożenia wybuchu konfliktu zbrojnego latem 1939 działał w szeregach Legii Akademickiej ASP (był zastępcą dowódcy obozu w Kamieniu Pomorskim)[22]. W okresie mobilizacji otrzymał powołanie na ćwiczenia wojskowe do 39 pułku piechoty w Jarosławiu[22]. Stamtąd został skierowany do Lubaczowa, gdzie objął stanowisko oficera służbowego jednostki, a dalej został wysłany z żołnierzami koleją w stronę Tarnowa[23]. Po wybuchu II wojny światowej w trwającej kampanii wrześniowej 1939 zmuszony opuścić transport pociągiem pokonał drogę marszem, dotarł do rodzinnym stron w okolicach Brzozowa[24]. Tam nie udało mu się przeprawić przez rzekę San na wschód, jako wraz z towarzyszami fbrał udział w potyczce z Niemcami, on sam został ranny i następnie był leczony w niemieckim szpitalu w Krośnie (groziła mu amputacja prawej nogi)[25]. Następnie przebywał w szpitalu w Sanoku oraz tymczasowo przez tydzień w tamtejszym więzieniu[26]. Od początku stycznia 1940 przez sześć miesięcy był leczony w Szpitalu Św. Łazarza w Krakowie[27]. Po wprowadzeniu obowiązku rejestracji oficerów rezerwy wyjechał z Krakowa i wrócił do rodzinnej Posady Jaćmierskiej[28]. Tam zaangażował się w działalność Związku Walki Zbrojnej (od 1942 Armii Krajowej), a spotkania ze swoim dowódcą w stopniu podpułkownika odbywał w ASP w Krakowie, gdzie często podróżował podczas trwającej okupacji niemieckiej[29]. W działalności konspiracyjnej współdziałał z zamieszkującym nieopodal Józefem Stachowiczem, pomagał też Żydom do czasu ich zamknięcia w getcie w 1942[30]. Jako student został autorem wizerunku orła polskiego na stronie tytułowej pisma Oddziału Sanockiego Armii Krajowej „Przegląd Tygodniowy”, redagowanego przez Jana Radożyckiego[31]. Wobec zagrożenia aresztowaniem i rewizjami czasowo ukrywał się w Górkach do wiosny 1944, kiedy powrócił do rodzinnej wsi[32]. W czasie nadejścia frontu wschodniego latem 1944 chronił się z rodziną w Humniskach[33]. Po zakończeniu wojny odczuwał skutki odniesionej kontuzji, poruszał się o lasce[34], doznał 50% inwalidztwa[13].

W 1945 postanowił kontynuować przerwane przez wojnę studia na krakowskiej ASP[34][4][5]. Ponownie trafił do pracowni prof. Dunikowskiego, której został gospodarzem[35]. W 1946 ukończył studia na Wydziale Rzeźby ASP w Krakowie z wyróżnieniem i nagrodą, uzyskując wydawane wtedy wyłącznie absolutorium[36]. W następnym roku bez powodzenia kandydował na stanowisko asystenta-instruktora od technik rzeźbiarskich w pracowni Dunikowskiego, pierwotnie obiecującego mu tę posadę, po czym odszedł z ASP[37]. W tym samym 1947 roku zastąpił na stanowisku Jerzego Bandurę i podjął pracę w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie (na roku ulic Urzędniczej i Lea - potem Dzierżyńskiego, od 1969 przy ul. Mlaskotów)[38]. Do 1982 wykładał tam rzeźbę (obecnie jest to Zespół Państwowych Szkół Plastycznych w Krakowie)[4][39]. Od końca lat 40. prowadził samodzielną działalność artystyczną w dziedzinie rzeźbiarstwa[3]. Od 1950 do 1958 działał w urządzonej przez siebie pracowni w ogrodzie przy ul. Batorego 12[40]. Na podstawie rzeźby pt. „Nasza młodość”, uznanej za pracę dyplomową, w 1956 otrzymał dyplom na Wydziale Rzeźby ASP, gdzie jednocześnie uznano jego kilkuletnią aktywność twórczą[41][4][5]. Po 30 latach pracy w szkolnictwie artystycznym z dniem 1 września 1977 odszedł na emeryturę, aczkolwiek w późniejszym czasie nadal wykładał w Liceum w godzinach nadliczbowych aż do 1983[42].

Na przestrzeni lat brał udział w wielu wystawach (w tym indywidualnych) i konkursach, otrzymywał stypendia (m.in. z Ministerstwa Kultury i Sztuki), należał do krakowskiego Okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków i był działaczem tej organizacji, w tym w Zarządzie Głównym[43]. Organizował wystawy, był laureatem nagród[4]. Rzeźbił w drewnie, gipsie, metalu, żelazo-betonie[4][5]. Jako główne zainteresowanie w swojej twórczości artysta wskazał człowieka i współczesne życie[44]. Jego prace były przedstawiane m.in. w Muzeum Historycznym w Sanoku (na wystawach w 1964[45] i 1978[46][5][47], w 1982[48]). Do tej placówki w latach 1981-1982 przekazał ponad 50 swoich prac, pochodzących z lat 1948-1980[3]. Będąc na emeryturze twórczej nadal oddawał się rzeźbiarstwu[49]. W 1976 został członkiem zarządu krakowskiego oddziału Towarzystwa Rozwoju i Upiększania Miasta z Sanoka[50]. W 1977 otrzymał nominację na rzeczoznawcę dzieł sztuki w Ministerstwie Kultury i Sztuki[51]. Do 1990 jego dzieła przedstawiono łącznie na 134 wystawach (z tego 13 indywidualne, 12 zagraniczne)[52]. Poza Muzeum Historycznym w Sanoku prace Romana Tarkowskiego trafiły też do Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Narodowego w Szczecinie, Galerii Współczesnej w Rzeszowie, Ministerstwie Kultury i Sztuki[53].

 
Grobowiec rodzinny Romana Tarkowskiego na cmentarzu Rakowickim

Została wydana publikacja pt. Roman Tarkowski. Rzeźba (1980)[54]. Roman Tarkowski wydał książki: Metodyka nauczania rzeźby w liceum sztuk plastycznych: (próba uogólnienia doświadczeń własnych) (1977)[55][51] i Kartki ze wspomnień (1992)[56][55][57].

Od 15 sierpnia 1948 był żonaty z Reginą Strupińską, pochodzącą z Grodna, którą poznał jako studentkę w pracowni ASP (zm. 1979)[58][59]. Miał z nią syna Jana (ur. 1949, absolwent Wydziału Chemii UJ)[60]. Wraz z rodziną od 1959 zamieszkiwał przy ul. Chopina[61]. Był spowinowacony z Kazimierzem Wnękowskim (ożenił się on z jego kuzynką)[46]. Zmarł 30 stycznia 1999[62][39]. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kw. CI-VI-8)[62].

Twórczość edytuj

Galeria Rzeźby Romana Tarkowskiego w Parku Krakowskim
 
„Ewa Kolorowa” (1958)
 
„Nie jestem sama” (II połowa XX wieku)
 
„Frasobliwy” (II połowa XX wieku)
 
„Zamyślenie” (II połowa XX wieku)
 
„Kompozycja” (II połowa XX wieku)
 
„Zafrasowanie” (II połowa XX wieku)
 
„Ptak” (II połowa XX wieku)
 
„Ptak Duży” (II połowa XX wieku)
 
„Postać kobieca, Miria II” (II połowa XX wieku)
 
Rzeźba „Niedziela” w Poznaniu
 
Rzeźba „Diana” w Sanoku
 
Rzeźba „Woje” w Sanoku

Prace Romana Tarkowskiego:

Odznaczenia i nagrody edytuj

Ordery i odznaczenia (w precedencji)

nagrody i wyróżnienia (chronologicznie)

  • wyróżnienie za I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie (1949)[52]
  • wyróżnienie za rzeźbę grupową „Czerwony sztandar” (1950)[63]
  • wyróżnienie w Ogólnopolskim Konkursie na Pomnik Feliksa Dzierżyńskiego w Warszawie (1950)[94]
  • wyróżnienie za Ogólnopolskim Konkursie Rzeźby MDM w Warszawie (1951)[95]
  • wyróżnienie w Konkursie Okręgu Krakowskiego ZPAP na pomnik Tadeusza Kościuszki w Kalwarii (1956)[96]
  • III nagroda w Ogólnopolskim Konkursie na Pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej w Krakowie (1956, zbiorowo, z żoną Reginą oraz Gondkiem i Krajewskim)[96]
  • wyróżnienie w konkursie na pomnik XXX-lecia PRL w Kalwarii (ok. 1956)[69]
  • wyróżnienie w Konkursie Okręgu Krakowskiego ZPAP na pomnik XX-lecia PRL (1961)[53]
  • I nagroda w konkursie na tablicę 1000-lecia miasta Przemyśla (1961, brąz)[68]
  • III nagroda (jedna z trzech) w konkursie na studzienki pod Wawelem w Krakowie (1964)[53]
  • II nagroda w konkursie plastycznym na XX-lecie PRL (Sanok, 1964)[45]
  • nagroda Ministra Kultury i Sztuki – trzykrotnie (w tym w 1967 za rzeźbę „Komedianci”)[97]
  • wyróżnienie w wystawie „Rzeźba Roku” w Krakowie (1967 lub 1968)[97]
  • nagroda honorowa w Wystawie Rzeźby na XXV-lecie PRL Okręgu Krakowskiego ZPAP (1969)[98]
  • nagroda w Wystawie Rzeźby Plenerowej na XX-lecie Nowej Huty (1969)[99]
  • III nagroda w wystawie „Człowiek i Praca w Polsce Ludowej” w Warszawie (1969)[99]
  • Medal Budowniczego Parku Przyjaźni Polsko-Radzieckiej (1969)[99]
  • wyróżnienie w I Ogólnopolskim Biennale Rzeźby Plenerowej w Warszawie za pracę „Woje” (1969)[100]
  • dyplom honorowy ZPAP (1969)[100]
  • nagroda I stopnia Ministra Oświaty i Wychowania (1972)[101]
  • dyplom uznania Związku Inwalidów Wojennych (1974)[76]
  • dyplom uznania dla dzielnicy Krowodrza (1976)[76]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Janczura 1975 ↓, s. 3, 7.
  2. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 7.
  3. ↑ a b c d e Zając 1982 ↓, s. 6.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Gajewski 2003 ↓, s. 256.
  5. ↑ a b c d e f g MH Sanok ↓.
  6. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 12, 13, 14, 16, 22, 29, 30.
  7. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 60.
  8. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 14.
  9. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 15-16.
  10. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 16-17.
  11. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 17.
  12. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 17-18.
  13. ↑ a b c d Janczura 1975 ↓, s. 3.
  14. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 18-22.
  15. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 22.
  16. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 23-27.
  17. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 27.
  18. ↑ a b c Kartki 1992 ↓, s. 28.
  19. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 29.
  20. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 30-32.
  21. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 33, 35.
  22. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 37.
  23. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 32, 38.
  24. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 38-39.
  25. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 39-41, 51.
  26. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 41.
  27. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 42-44.
  28. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 44-45.
  29. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 45.
  30. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 51.
  31. ↑ Marek Boczar. Prasa sanocka w końcu XIX i pierwszej połowie XX wieku. „Rocznik Sanocki”. Tom IX, s. 141, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  32. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 52-54.
  33. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 54-55.
  34. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 55.
  35. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 57.
  36. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 58, 68.
  37. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 58.
  38. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 59, 61, 79.
  39. ↑ a b c d e f ZPSP Kraków ↓.
  40. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 62, 69.
  41. ↑ a b c d Kartki 1992 ↓, s. 68.
  42. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 88-89, 93, 94.
  43. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 62-64, 68-69, 72, 76, 86, 101.
  44. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 5.
  45. ↑ a b c Kartki 1992 ↓, s. 75.
  46. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 91.
  47. ↑ Sanoccy artyści. sanok.pl. [dostęp 2022-02-28].
  48. ↑ Edward Zając. Ze zbiorów Muzeum Historycznego. Rzeźby R. Tarkowskiego. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 22 (256), s. 6, 20-31 grudnia 1982. 
  49. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 88-89.
  50. ↑ Sanok – Kraków. Cenna inicjatywa. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 24 (69), s. 5, 15-31 grudnia 1976. 
  51. ↑ a b c d Kartki 1992 ↓, s. 89.
  52. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 101.
  53. ↑ a b c d e f Kartki 1992 ↓, s. 102.
  54. ↑ Roman Tarkowski: Rzeźba (sculpture). books.google.pl. [dostęp 2014-11-21].
  55. ↑ a b Metodyka nauczania rzeźby w liceum sztuk plastycznych : (próba uogólnienia doświadczeń własnych). worldcat.org. [dostęp 2014-11-22]. (ang.).
  56. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 4.
  57. ↑ Kartki ze wspomnień. worldcat.org. [dostęp 2014-11-22]. (ang.).
  58. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 59, 92.
  59. ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Regina Tarkowska. rakowice.eu. [dostęp 2022-02-28].
  60. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 59, 74.
  61. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 60, 69.
  62. ↑ a b Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Roman Tarkowski. rakowice.eu. [dostęp 2017-06-16].
  63. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 62.
  64. ↑ a b c d Kartki 1992 ↓, s. 69.
  65. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 76.
  66. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Kartki 1992 ↓, s. Fotografie.
  67. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 69, Fotografie.
  68. ↑ a b c Kartki 1992 ↓, s. 73.
  69. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 74.
  70. ↑ Zbigniew Wawszczak. „Tajne nauczanie – trudna historia mego pokolenia”. „Nowiny”. Nr 83, s. 5, 9-10 kwietnia 1983. 
  71. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 78.
  72. ↑ Chrońmy urocze zakątki naszego miasta. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 8 (209), s. 6, 10-20 marca 1981. 
  73. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 91, 94, Fotografie.
  74. ↑ Jan Adamczewski: Mała encyklopedia Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Wanda, 1996, s. 406. ISBN 83-87023-01-9.
  75. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 99.
  76. ↑ a b c d Kartki 1992 ↓, s. 88.
  77. ↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 66. ISBN 83-919305-8-0.
  78. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 87-88, Fotografie.
  79. ↑ Tablica ku czci Grzegorza z Sanoka. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 5 (74), s. 1, 1-15 marca 1977. 
  80. ↑ Roman Tarkowski – swojemu miastu / W hołdzie wielkiemu Rodakowi. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 11 (80), s. 1, 1-15 czerwca 1977. 
  81. ↑ Piękna tablica – dzieło R. Tarkowskiego upamiętniła 500-lecie śmierci Grzegorza z Sanoka. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 12 (81), s. 1-2, 15-30 czerwca 1977. 
  82. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 89, Fotografie.
  83. ↑ Franciszek Oberc: Kalendarium sanockie 1974-1994. W: Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 952. ISBN 83-86077-57-3.
  84. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom II. Wydarzenia, uroczystości, imprezy. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2011, s. 370-371. ISBN 978-83-60380-30-7.
  85. ↑ Według jednej wersji odlaną w limitowanej liczbie 50.
  86. ↑ Przygotowania do obchodów 500 rocznicy śmierci wielkiego humanisty – Grzegorza z Sanoka. „Nowiny”, s. 4, Nr 218 z 24 września 1976. 
  87. ↑ Medale pamiątkowe, okolicznościowe wydawnictwa, walory filatelistyczne w 500 rocznicę śmierci Grzegorza z Sanoka. „Nowiny”. Nr 34, s. 6, 12-13 lutego 1977. 
  88. ↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 73. ISBN 83-919305-8-0.
  89. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 94.
  90. ↑ a b c Kartki 1992 ↓, s. 88, 102.
  91. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 69, 102.
  92. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 76, 102.
  93. ↑ Spotkanie z „Zasłużonymi dla Sanoka”. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 16 (81), s. 1, Nr 16 (181) z 1-10 czerwca 1980. 
  94. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 62, 101.
  95. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 63, 101.
  96. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 68, 101.
  97. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 78, 102.
  98. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 78-79, 102.
  99. ↑ a b c Kartki 1992 ↓, s. 79, 102.
  100. ↑ a b Kartki 1992 ↓, s. 79.
  101. ↑ Kartki 1992 ↓, s. 85, 102.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Roman_Tarkowski&oldid=73586865”