Wikipedia

Rondel (budowla)

Rondel – założenie przestrzenne z czasów neolitu czyli ok. 5200–1900 r. p.n.e. (końcowego okresu epoki kamienia, poprzedzającego epokę brązu), mające zazwyczaj formę kręgu lub owalu otoczonego co najmniej jednym rowem, a czasami także palisadą. W Europie zlokalizowano około 130 tego typu obiektów[1]. Najwięcej tego typu założeń odkryto jak dotąd w Austrii, około 1/3[2]. Rondele są najstarszymi przykładami monumentalnej architektury w Europie[2].

Rekonstrukcja neolitycznego rondla z Künzing-Unternberg w Niemczech

Funkcje edytuj

Przypuszcza się, że rondele mogły mieć charakter kultowy, astronomiczny, być może obronny. Mogły też być wykorzystywane jako miejsce spotkań.

Opis typowej konstrukcji edytuj

Konstrukcja drewniano-ziemna złożona z jednej lub wielu palisad otoczonych jednym lub wieloma rowami o przekroju w kształcie litery V. Najczęściej posiadała 4 bramy. Wnętrze zwykle było niezabudowane, ślady osadnictwa zazwyczaj znajdowane są na zewnątrz. Średnica odnalezionych rondeli waha się od 35 do 150 metrów.

Rondele w Polsce edytuj

 
Zdjęcie lotnicze neolitycznego rondla w Drzemlikowicach
  • W roku 1997 Otto Braasch odkrył z powietrza pierwsze dwa rondele neolityczne na terenie Polski: w Bodzowie i Rąpicach w woj. lubuskim[3].
  • W 2008 roku prof. Włodzimierz Rączkowski również z powietrza odkrył w Wenecji koło Biskupina trzeci na terenie Polski rondel neolityczny. Ma on średnicę ok. 100 metrów. Rondel w Wenecji składał się z dwóch wałów ziemnych i był użytkowany 5-6 tysięcy lat temu. W obrębie wałów zlokalizowano pozostałości po drewnianym obiekcie o prostokątnym planie[4].
  • W 2011 roku odkryto obiekt (rondeloid) w Pietrowicach Wielkich koło Raciborza[1], jednak przeprowadzone badania wykopaliskowe wskazują, że należy go datować na wczesną epokę brązu.
  • W 2017 roku motolotniarze odkryli na polu w Nowym Objezierzu (gmina Moryń) takież kręgi[5], datowane przez dr Agnieszkę Matuszewską (Uniwersytet Szczeciński) tuż po odkryciu na ok. 4900–4600 r. p.n.e.[6]. W 2020 roku natrafiono na osadę jego budowniczych[7].
  • W 2017 roku w ramach badań Uniwersytetu Wrocławskiego Piotr Wroniecki i Krzysztof Wieczorek rozpoznali z powietrza rondel w Drzemlikowicach[8] (gmina Oława). W 2018 roku obiekt był badany metodami geofizycznymi przez zespół dra Mirosława Furmanka.
  • W listopadzie 2019 dzięki analizie map Google Mateusz Sosnowski z Instytutu Archeologii UMK i Jerzy Czerniec z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN odkryli dwa rondele na północ od Torunia koło miejscowości Łysomice oraz koło miejscowości Tylice[9]. Oba powstały około 7 tys. lat temu i miały wejścia dokładnie naprzeciwko siebie, na osi północny zachód – południowy wschód[2]. Badania na tych obiektach przeprowadzono wiosną 2020 roku[1].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Telewizja Polska S.A, Niezwykłe rondele. Nowe skarby toruńskich archeologów! [online], bydgoszcz.tvp.pl [dostęp 2020-04-23] (pol.).
  2. ↑ a b c Kujawsko-Pomorskie/ Dwie olbrzymie konstrukcje sprzed 7 tys. lat odkryto pod Łysomicami [online], Nauka w Polsce [dostęp 2020-04-23] (pol.).
  3. ↑ Archeologia niedestrukcyjna [online], www.iaepan.edu.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2010-02-07].
  4. ↑ Szymon Zdziebłowski: Rondel neolityczny pod Biskupinem ponownie badany. PAP – Nauka w Polsce, 2009-08-13. [dostęp 2019-08-11]. (pol.).
  5. ↑ W Żelichowie niedaleko Cedyni znaleziono rondele wzniesione w neolicie [online], www.planeta.fm [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-05] (pol.).
  6. ↑ Elżbieta Bielecka, Rondel w Nowym Objezierzu funkcjonował dłużej, niż przypuszczano [online], Archeologia Żywa, 25 listopada 2019 [dostęp 2020-09-11] (pol.).
  7. ↑ Elżbieta Bielecka, W Nowym Objezierzu odkryto osadę budowniczych rondela [online], Archeologia Żywa, 29 sierpnia 2020 [dostęp 2020-09-11] (pol.).
  8. ↑ Ślady potężnej konstrukcji sprzed 7 tys. lat odkryto pod Oławą [online], Nauka w Polsce [dostęp 2019-04-03] (pol.).
  9. ↑ Kujawsko-Pomorskie/ Dwie olbrzymie konstrukcje sprzed 7 tys. lat odkryto pod Łysomicami [online], Nauka w Polsce [dostęp 2019-11-27] (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rondel_(budowla)&oldid=70146245”