Rumunia w I wojnie światowej
Udział Królestwa Rumunii w I wojnie światowej w latach 1916-1918.
Przed przystąpieniem do wojny edytuj
W pierwszej fazie I wojny światowej Królestwo Rumunii dzięki woli króla Karola I, oraz tajnemu traktatowi z 1883, zobowiązującemu Rumunię do współpracy z Niemcami I Austro-Węgrami, zachowywało neutralność. Jednak sympatie narodu skierowane były w kierunku Francji i Serbii. Po wybuchu I wojny światowej Rada Koronna 3 sierpnia 1914 zadeklarowała zbrojną neutralność. Obie strony konfliktu próbowały przeciągnąć Rumunię na swoją stronę: dla państw centralnych umożliwiała bezpośrednią komunikację z sojuszniczą Turcją, dla Ententy natomiast uzyskanie lądowego połączenia z Serbią. Ważne też były dostawy żywności produkowanej w dużych ilościach przez Rumunię.
Austro-Węgry m.in. dla nadzorowania neutralności niedaleko granic Rumunii skierowały Samodzielną Grupę Operacyjną Kövessa, a później Korpus Pflanzera-Baltina.
W miarę zbliżania się armii rosyjskiej do granic Rumunii (walki w Karpatach Wschodnich i na Bukowinie) wzrastały sympatie proalianckie. 10 października zmarł Karol I, a jego następcą został Ferdynand I. Nie miał on oporów przeciw ewentualnej wojnie z państwami centralnymi.
W jesieni 1914 liberalny rząd Iona Brătianu zawarł tajną umowę z Rosją, która w zamian za „życzliwą neutralność” uznała rumuńskie roszczenia do terenów Austro-Węgier, „zamieszkałych przez Rumunów”. Rumunia rozumiała przez to Siedmiogród, Banat, ziemie węgierskie po Cisę, oraz całą Bukowinę. Austro-Węgry mogły w zamian zaoferować mniej – Besarabię i południową Bukowinę z Suczawą, oraz złagodzenie polityki narodowościowej Węgrów wobec Rumunów. W 1915 rząd przygotował układ z Ententą, jednak frontowe sukcesy państw centralnych wstrzymały podpisanie traktatu. Narastała jednak ciągle presja społeczeństwa na przystąpienie Rumunii do wojny, coraz częstszym demonstracjom przewodziła Liga Jedności Politycznej Wszystkich Rumunów (dawniej Liga Kulturalna).
Przystąpienie do wojny edytuj
Latem 1916 rząd rumuński, zachęcony początkowym sukcesem ofensywy Brusiłowa uznał, że Ententa posiada wystarczającą przewagę. Odczekano tylko do wygaśnięcia traktatu z 1883 roku, I 17 sierpnia podpisano traktat o przymierzu z Ententą. 27 sierpnia 1916 Rumunia wypowiedziała wojnę państwom centralnym.
Rząd rosyjski był przeciwny przystąpieniu Rumunii do wojny, ponieważ wydłużało to front wschodni aż do wybrzeży Morza Czarnego, a zdawał sobie sprawę z konieczności udzielenia znacznej pomocy wojskowej Rumunii przez słabnące wojska rosyjskie. Jednak wskutek presji sprzymierzeńców na odciążenie frontu zachodniego, był zmuszony ustąpić. Francja proponowała uderzenie na południe, na Bułgarię, w celu połączenia z aliantami walczącymi na froncie salonickim w północnej Grecji. Dowództwo rumuńskie zdecydowało się jednak uderzyć w kierunku północno-zachodnim na Siedmiogród.
Armia rumuńska była słabo uzbrojona i wyszkolona, wyższe dowództwo niekompetentne, poza tym była zmuszona rozproszyć siły, walcząc na dwóch frontach: austro-węgierskim I bułgarskim.
Pierwsza kampania edytuj
We wrześniu 1916 trzy rumuńskie armie (1., 2., Północna) zaatakowały węgierski Siedmiogród, którego zdobycie było głównym celem Rumunów. Zajęły jego większą część, górując liczebnie nad słabymi wojskami austro-węgierskimi.
Wkrótce jednak nastąpiła kontrofensywa wojsk austro-węgierskich, bułgarskich i niemieckich. Od południa wojska niemiecko-bułgarsko-tureckie pod dowództwem gen. Augusta von Mackensena sforsowały Dunaj. Od północy, w Siedmiogrodzie, zaatakowały wojska austro-węgierskie pod dowództwem gen. Arthura Arza von Straussenburga i niemiecka 9 Armia pod dowództwem gen. Ericha von Falkenhayna. We wrześniu wojska rumuńskie poniosły klęskę w Dobrudży – utraciły Tutrakan i Silistrę, a następnie Konstancę, w której znajdowały się wielkie zapasy materiałów wojennych. Z pomocą wojsk rosyjskich ofensywę państw centralnych udało zatrzymać się dopiero na linii dolnego Dunaju.
Na północy w końcu września armia austro-węgierska wyparła Rumunów z Siedmiogrodu i rozpoczęła walki o przełęcze Karpat Południowych. Zdobywszy przełęcze, pod koniec października wojska austro-węgierskie zajęły Oltenię i przekroczyły Alutę.
6 grudnia został zdobyty Bukareszt, a pod koniec 1916 ocalałe oddziały rumuńskie wycofały się do Mołdawii. Ewakuowano również do Rosji zakłady zbrojeniowe, a szyby naftowe zostały zniszczone.
Po bitwie pod Putna I utracie 6 stycznia 1917 Fokszan front zatrzymał się na linii ujście Dunaju-Seret-Trutus-wschodnie stoki Karpat Południowych. Król i rząd rumuński schronili się w Jassach na terytorium rosyjskim. Rumunia utraciła połowę z 600-tysięcznej armii i prawie 70% terytorium. Na pomoc wojskom rumuńskim musiała przyjść armia rosyjska, wydzielając część swoich sił do działań na dodatkowym froncie (armie 4, 6, i 9, w sile 25 dywizji piechoty i 13 dywizji kawalerii (około 500 tysięcy żołnierzy).
W pierwszej połowie 1917 pod osłoną wojsk rosyjskich udało się doprowadzić do porządku, zreorganizować i dozbroić wojska rumuńskie. W końcu lipca wojska dowodzone przez Alexandru Averescu odparły nieprzyjaciela na Bukowinie i pod Mărăști. W sierpniu 1917 odniosły pod dowództwem gen. Constantine Cristescu i gen. Eremia Grigorescu zwycięstwa pod Mărășești i Oituz nad wojskami państw centralnych (bułgarska 3 Armia, niemiecka 9 Armia, austro-węgierska 1 Armia. Korzystając z osłabienia Rosji, w październiku 1917 politycy rumuńscy w Besarabii utworzyli Radę Kraju (Sfatul Țării).
Niepowodzenie ofensywy Kiereńskiego, rozkład sił rosyjskich po rewolucji lutowej, oraz głód i epidemie w Rumunii spowodowały podpisanie za zgodą Ententy 9 grudnia 1917 w Fokszanach zawieszenia broni.
W grudniu 1917 działacze komunistyczni ogłosili Besarabię autonomiczną prowincją Rosji, ale już na przełomie 1917/1918 prowincję zaczęły zajmować wojska rumuńskie. W styczniu w Mołdawii miała miejsce próba organizacji komunistycznego przewrotu, więc pod naciskiem władz rumuńskich ogłoszono Niezależną Republikę Mołdawską, którą w kwietniu 1918 włączono ją do Rumunii.
-
Atak Rumunii w sierpniu I wrześniu 1916 -
Kontratak Państw Centralnych w październiku 1916 -
Walki od listopada 1916 do stycznia 1917
Traktat pokojowy edytuj
Państwa centralne w celu zabezpieczenia swoich interesów zażądały podpisania traktatu pokojowego na bardzo ciężkich dla Rumunii warunkach. Rząd Brătianu ustąpił, I władzę objął gen. Averescu. 5 marca 1918 podpisano preliminaria pokojowe. Również w marcu powstał nowy rząd Alexandru Marghilomana, który 7 maja 1918 podpisał pokój bukareszteński. Ten upokarzający Rumunię traktat spowodował dalsze pogorszenie sytuacji w Rumunii I idące za tym wzburzenie ludności.
Rząd Rumunii, zagrożony rewolucją bolszewicką, aresztował działaczy komunistycznych, nawiązał współpracę z rządem Ukraińskiej Republiki Ludowej, rozbroił zbolszewizowane wojska rosyjskie, zezwolił również na organizację w Mołdawii białogwardyjskich oddziałów gen. Dmitrija Szczerbaczowa.
Po wojnie edytuj
Organizacje zarządzające w Siedmiogrodzie, Besarabii i Bukowinie zadecydowały o połączeniu z Rumunią (choć nierzadko trzeba było tłumić niezadowolenie nierumuńskich mieszkańców) - ich decyzję potwierdził podpisany w 1920 roku traktat z Trianon oraz protokół besarabski.
Przypisy edytuj
- ↑ a b http://timelines.com/perspectives/f323c8e77bea6e2b8f87d7282f0c7
- ↑ Българската армия в Световната война 1915 - 1918, Millions of mouths died in Romania during the Great War. vol. VIII, pag. 283
- ↑ România în războiul mondial (1916-1919), vol. I, pag. 58
- ↑ The Romanian Front - 1917 - Axis History Forum [online], forum.axishistory.com [dostęp 2017-11-26] (ang.).
- ↑ Erickson, Edward J. Ordered to die : a history of the Ottoman army in the first World War, s. 147
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-29)].
- ↑ Г.Ф.Кривошеев (под редакцией). Россия и СССР в войнах XX века: Потери вооруженных сил
Bibliografia edytuj
- Juliusz Demel - Historia Rumunii, Wrocław 1986, ISBN 83-04-01553-6
- Marian Zgórniak, 1914-1918. Studia i szkice z dziejów I wojny światowej, Kraków: Wydaw. Literackie, 1987, ISBN 83-08-01549-2, OCLC 68652626.
- Juliusz Bator, Wojna galicyjska, Kraków: Wydawnictwo Egis Libron, 2008, ISBN 978-83-7396-747-2, OCLC 316449958.