Wikipedia

Rzeźby plenerowe w Nowej Hucie

lista w projekcie Wikimedia
(Przekierowano z Rzeźby plenerowe w Nowej Hucie z czasów PRL)

Rzeźby plenerowe w Nowej Hucie – rzeźby plenerowe na terenie dzielnic Krakowa: Nowa Huta, Bieńczyce, Mistrzejowice.

Rzeźby plenerowe są rozrzucone w różnych częściach Nowej Huty na skwerach, w parkach, na placach zabaw, trawnikach wewnątrz osiedli. Powstawały one masowo w latach 60. i 70. XX w. w czasie odwilży, gdy przestały obowiązywać cenzura i reguły realizmu socjalistycznego. Władze nowo powstającego miasta stwarzały idealne warunki pracy młodym twórcom. Dużą rolę w popularyzacji sztuki oraz tworzeniu środowiska artystycznego w Nowej Hucie odgrywała Spółdzielnia Mieszkaniowa „Hutnik”, która współpracowała z Zarządem Okręgu ZPAP oraz Stowarzyszeniem Twórczym „Nowa Huta”, które powstało z inicjatywy Janusza Trzebiatowskiego w 1969 roku. Młodzi artyści, w większości absolwenci krakowskiej ASP, otrzymywali mieszkania, pracownie, stypendia, w zamian za to ich rzeźby zaczęły zdobić przestrzeń zieloną Nowej Huty. Dzieła, które powstały w tym okresie, mają różną wartość artystyczną, różne style. Artyści zastosowali różnorodne techniki i materiały. W Nowej Hucie zachowało się wiele rzeźb, które były wynikiem tej inicjatywy[1]. W 2018 roku w ramach projektu objętego patronatem Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018 powstał szlak plenerowych rzeźb i instalacji nowohuckich[2].

Rzeźby wykonane z metalu edytuj

Adres Ilustracja Autor Rok Opis i uwagi Źródła
os. Tysiąclecia, okolice bloku nr 29   Antoni Hajdecki 1974 Rzeźba Spirala kosmiczna. Kompozycja wykonana jest z metalu. Paski blachy połączone poprzeczkami zapętlają się w fantazyjną spiralę. Rzeźba symbolizuje popularny w latach 70. XX w. temat podboju kosmosu [3][4]
os. Tysiąclecia, okolice bloku nr 53, obecnie (2021) plac zabaw   Marian Kruczek 1974 Rzeźba Zdobyta przestrzeń. Ruchoma metalowa kompozycja przypominająca maszt z żaglem została wykonana z poprzemysłowych odpadów – rur, łańcuchów, części maszyn. (Fotografia z 1998) [3][4]
Skwer przy skrzyżowaniu ul. Bulwarowej i al. Solidarności, w pobliżu Zalewu Nowohuckiego   Stanisław Małek 1977 Rzeźba Wzlot, potocznie zwana Piszczałki. Abstrakcyjna kompozycja wykonana jest z 72 metalowych okrągłych rurek pomalowanych ciemnoczerwoną farbą umocowanych na czterech zespawanych ze sobą rurach. Cała konstrukcja jest osadzona na fundamencie złożonym z dwóch stalowych płyt zalanych betonem. Według słów autora symbolizuje chęć wzlatywania wyżej, wyzwolenie. Rzeźba ma 7,5 metra wysokości i 4 szerokości[5]. [3][4]
os. Willowe, okolica bloku nr 12   Lucjan Orzech 1978 Rzeźba Ptaki potocznie zwana Choinką wykonana jest z metalu. Składa się z lekko wygiętych trójkątów ułożonych pod różnymi kątami, które osadzone są na postumencie w kształcie wygiętego ostrosłupa, niektóre łączą się między sobą. Widoczne pozostałości farby zielonej, niebieskiej i żółtej [3][4]
os. Wandy, okolica bloku nr 24   Lucjan Orzech 1978 Rzeźba Małe Organy. Abstrakcyjna metalowa kompozycja pomalowana jest na kolor zielony. Składa się z dwóch pionowych profili, między nimi 12 płasko ułożonych trójkątów w części górnej jeden nad drugim i czterech trójkątów przespawanych poniżej do jednego z profili, skierowanych w kierunku bocznym [3][4]

Rzeźby wykonane z betonu, kamienia naturalnego i sztucznego oraz kompozycje z wielu materiałów edytuj

Adres Ilustracja Autor Rok Opis i uwagi Źródła
Park Wiśniowy Sad, między os. Kolorowym a os. Spółdzielczym, obok placu zabaw   Magdalena Jaroszyńska 1963 Rzeźba Flirt wodorostów z muszlą potocznie zwana Ślimakiem lub Muszlą. Kompozycja wykonana jest z betonu, ozdobiona różnokolorową, mozaiką ze szkliwionych płytek ceramicznych. Na postumencie inna nazwa Ślimak i informacja – autor nieznany
Park Wiśniowy Sad, niedaleko ul. Boruty–Spiechowicza.   Magdalena Jaroszyńska 1963-1965 Rzeźba Syrenka. Wykonana jest ze sztucznego kamienia. Smukła postać Syrenki nawiązuje do faktu, że park powstał ze Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy. Ostatnia renowacja rzeźby w 2006 roku [3][4]
Park Ratuszowy, obok al. Róż i osiedli: Słonecznego, Centrum B, Zgody i Szklanych Domów   Wiesław Bielak 1975 Rzeźba Akwarium potocznie zwana Rybą. Została wykonana z wapienia pińczowskiego. Przedstawia dwie ryby płynące w różnych kierunkach lub rybę ze spienioną wodą. Rzeźba ma wymiary 250x125x200 cm. Powstała w ramach współpracy Stowarzyszenia Twórczego „Nowa Huta” ze Spółdzielnią Mieszkaniową „Hutnik”[6]. [3]
os. Na Skarpie 46, przed budynkiem Samorządowego przedszkola nr 46   autor nieznany lata 60./70. XX w. Rzeźba Dziewczynka, Przedszkolak lub Ania. Rzeźba na niskim cokole wykonana jest ze sztucznego kamienia, przedstawia dziewczynkę ubraną w sukienkę. Według lokalnej anegdoty jest to dziecko, którego rodzice nie odebrali na czas z przedszkola [3][4]
os. Wysokie, okolice bloku nr 13   autor nieznany lata 70. XX w. Rzeźba Niedźwiadki. Wykonana jest z kamienia. Przedstawia dwa niedźwiadki zwrócone do siebie, wyrzeźbione z jednej bryły kamienia, stojące na postumencie z innego kamienia. Powierzchnia rzeźby jest chropowata. Na cokole napis A. Chodorowski [3][4]
os. Bohaterów Września, ul. Kleeberga, okolice bloku nr 5   Wiesław Bielak 1974 Rzeźba Kształt przestrzeni lub Oman I. Wykonana jest z wapienia pińczowskiego i składa się z trzech modułów połączonych w jednym ciągu. Ta abstrakcyjna postać spoczywa na betonowej ławie [3][4]
os. Piastów, okolice bloku nr 3   Wiesław Bielak 1974 Rzeźba Macierzyństwo. Przedstawia siedzącą kobietę z dzieckiem na lewym kolanie. Kompozycja wykonana została z wapienia pińczowskiego. W 2017 r. rzeźba poddana została renowacji [3][4]
Planty Bieńczyckie, os. Przy Arce, okolice bloku nr 9   autor nieznany lata 70. XX w. Rzeźba Gitara. Wykonana jest ze sztucznego kamienia i metalu, kształtem przypomina gitarę z ażurowym gryfem [3][4]
os. Przy Arce, okolice bloku nr 5   Wincenty Kućma 1975 Rzeźba Dojrzewanie II zwana potocznie Groszek. Wykonana jest ze sztucznego kamienia. Jest częścią cyklu autora o tym samym tytule [3][4]
Ośrodek Kultury im. C.K. Norwida os. Górali 5   Marian Kruczek 1969 Rzeźba Mała Kochanica w kawiarni wewnątrz Ośrodka Kultury. Wykonana została z przedmiotów i odpadów znalezionych na złomowisku [3][4]
Żłobek Samorządowy nr 13 os. Centrum A   Rzeźba Kot w butach wykonana z betonu w ogródku żłobka
Dziedziniec wewnętrzny Szpitala Specjalistycznego im. S. Żeromskiego  
 
 
  		autorzy nieznani lata 60./70. XX w. Grupę tworzą cztery rzeźby. Autorami są różni artyści
  • rzeźba wykonana z kamienia przedstawia ciało ludzkie od pasa do kolan
  • kobiecy akt
  • łucznik
  • kompozycja wykonana z gliny pokrytej szkliwem ceramicznym jest rzeźbą abstrakcyjną
 [3][4]

Rzeźby, które powstały jako prywatna inicjatywa artystów, i współczesne instalacje edytuj

Adres Ilustracja Autor Rok Opis i uwagi Źródła
skwer wewnątrz os. Górali, okolice bloku nr 24   Edward Rybicki i Ryszard Wójcik 1969/70 Rzeźba Delfin. Przedstawia delfina wykonanego z betonu bogato ozdobionego tłuczonym szkłem. Delfin osadzony jest na postumencie z otoczaków. Rzeźba była częścią fontanny, obecnie nieczynnej [3][4]
os. Zgody, plac zabaw, okolice bloku nr 7   Autor nieznany lata 60./70. XX w. Rzeźba Amor lub Putto. Wykonana jest ze sztucznego kamienia. Przedstawia pulchnego chłopca w pozycji półleżącej, opartego na dużej kuli [3][4]
skwer przed budynkiem Nowohuckiego Centrum Kultury, al. Jana Pawła II   Maurycy Gomulicki 2014 i 2016 r. Rzeźba Muchomory I. Trzy duże metalowe muchomory.

Muchomory II trzy rzeźby siedziska – polichromowany metal i drewno. Mają od 270 do 320 cm. Kapelusze z jednego kawałka blachy, nóżka z rury. Pierwsze rzeźby powstały w 2014 roku w ramach projektu Stowarzyszenia im. Ludwiga van Beethovena Wielokulturowość nie działa. Artyści przeciw przemocy. Muchomory Ii to rzeźby siedziska wykonane z metalu i drewna. Zostały dofinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz NCK[7].

[3][4]
os. Centrum D   2020 Instalacja artystyczna z metalu, inspirowana rzeźbami Mariana Kruczka. Wykonana w ramach projektu Spotkajmy się na podwórku – Rewitalizacja wnętrz kwartałów zabudowy na terenie Nowej Huty. [8]
os. Ogrodowe, obok Klubu Wersalik   2020 Instalacja nawiązuje do istniejących na wielu podwórkach trzepaków i suszarek na bieliznę. Wykonana w ramach projektu Spotkajmy się na podwórku – Rewitalizacja wnętrz kwartałów zabudowy na terenie Nowej Huty. [8]

Rzeźby niezachowane edytuj

Wiele rzeźb nie zachowało się do czasów współczesnych. Te które się nie zachowały, znamy ze zdjęć archiwalnych. Są to:

  • w parku Ratuszowym: Narciarz, Człowiek z ptakiem, Totem
  • w parku Wiśniowy Sad: rzeźba matki z dwójką dzieci i łabędź. Żelbetonowa rzeźba nazywana Matka i dzieci mająca 2,20 m wysokości została ustawiona 30 maja 1965 roku. Jej autorka była absolwentka krakowskiej ASP Waleria Bukowiecka[9]. W listopadzie 1981 roku Głos Nowej Huty opublikował informację (ze zdjęciem), że z rzeźby pozostały „kikuty”[10].
  • na os. Kolorowym
    • rzeźba Osiołek ozdobiona mozaiką
    • rzeźba Żyrafa wykonana z metalu

Autorką części instalacji na os. Kolorowym była Waleria Bukowiecka[1].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Kozioł, Klaś i Skindzier-Wąchała 2019 ↓.
  2. ↑ Monika Kozioł, Rzeźby w przestrzeni Nowej Huty (1), „Głos – Tygodnik Nowohucki” (52), 28 grudnia 2015, s. 11.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Klaś 2017 ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q szlak ↓.
  5. ↑ Mieczysław Gil, Stal w ręku rzeźbiarza, „Głos Nowej Huty” (22), 3 czerwca 1977, s. 1–2.
  6. ↑ Wiesław Bielak Akwarium, 1975, „Głos – Tygodnik Nowohucki” (14), 5 kwietnia 2019, VI.
  7. ↑ Maurycy Gomulicki. Muchomory, 2016 r. Muchomory II, 2016, „Głos – Tygodnik Nowohucki” (19), 10 maja 2019, VI.
  8. ↑ a b projekt ↓.
  9. ↑ Matka i dzieci, „Głos Nowej Huty” (36), 5 września 1980, s. 5.
  10. ↑ Co nam zostało z tamtych lat?, „Głos Nowej Huty” (49), 28 listopada 1981, s. 9.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rzeźby_plenerowe_w_Nowej_Hucie&oldid=71035801”