Wikipedia

Sączyńcowate

Sączyńcowate (Sapotaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu wrzosowców (Ericales). Należą do niej w zależności od ujęcia systematycznego 53[2]–63[3] rodzaje z ok. 1100 gatunkami[2]. Rośliny te występują na obszarach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym[2]. Na najwyższych szerokościach – w Maroku – rośnie argania żelazna. Przedstawiciele rodziny sięgają także stref umiarkowanych na obu półkulach na obu kontynentach amerykańskich[4]. W Europie rośliny te nie występują naturalnie[2]. Zasiedlają na ogół wilgotne lasy strefy międzyzwrotnikowej, rzadziej formacje typowe dla klimatu suchego[5]. Do cech charakterystycznych należy występowanie związków kauczukowych w białym, rzadko żółtym lub niebieskim soku mlecznym[5] oraz zalążnia górna podzielona na komory. Działki kielicha często występują w dwóch okółkach, podobnie pręciki[4]. Zwykle okazałe i mięsiste owoce rozprzestrzeniane są przez duże zwierzęta[5].

Sączyńcowate
Ilustracja
Manikara zapota
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

sączyńcowate

Nazwa systematyczna
Sapotaceae Juss.
Gen. Pl.: 151. 4 Aug 1789
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Madhuca longifolia
Argania żelazna
Owoc Pouteria campechiana
Chrysophyllum imperiale
Englerophytum magalismontanum
Mimusops elengi

Liczne gatunki mają zastosowanie jako źródło surowca drzewnego (w tym tzw. drzewa żelazne), stanowią źródło jadalnych owoców, gutaperki i olejów roślinnych[4].

Morfologia edytuj

Pokrój
Drzewa, krzewy i liany, czasem o pękatych pniach, z cierniami[5], z korzeniami podporowymi[4]. Włoski T-kształtne, rzadko nierozgałęzione (Delpydora)[5].
Liście
Pojedyncze[5], zwykle duże i skórzaste[4], ułożone na pędach skrętolegle lub dwurzędowo, rzadziej naprzeciwlegle lub okółkowo. Liście są ogonkowe, u części przedstawicieli z przylistkami, czasem z gruczołkami u nasady. Blaszki są całobrzegie lub rzadziej kolczasto ząbkowane, użyłkowane pierzasto[5].
Kwiaty
Obupłciowe lub jednopłciowe, promieniste, wyrastają pojedynczo lub skupione w pęczki w kątach liści lub z pąków śpiących na starszych pędach (kaulifloria). Kielich występować może w postaci jednego okółka składającego się z 4–6 działek, dwóch okółków składających się z 4–8 działek lub działki w liczbie od 4 do 11 wyrastają spiralnie. Działki są wolne lub zrośnięte w rurkę. Płatki w liczbie 4–18 zrośnięte są w dzwonkowatą lub talerzykowatą koronę z płytkimi lub głębokimi wcięciami między łatkami. Pręciki w liczbie od 4 do ponad 40 są wolne lub częściej zrośnięte na różnej wysokości z rurką korony. Wokół zalążni rozwija się dysk miodnikowy. Zalążnia jest górna i składa się z pojedynczej lub większej liczby komór (do 30). Zwieńczona jest pojedynczą szyjką i niepodzielonym lub słabo podzielonym znamieniem[5].
Owoce
Jagody lub rzadziej pestkowce, zwykle mięsiste, rzadko skórzaste lub drewniejące. Nasiona zwykle gładkie i błyszczące, zwykle z okazałym hilum[5].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla kladu obejmującego hebankowate (Ebenaceae) i pierwiosnkowate (Primulaceae) w obrębie rzędu wrzosowców (Ericales)[2].

wrzosowce


Marcgraviaceae




Balsaminaceae – niecierpkowate



Tetrameristaceae







Polemoniaceae – wielosiłowate



Fouquieriaceae – okotijowate




Lecythidaceae – czaszniowate





Sladeniaceae



Pentaphylacaceae





Sapotaceae – sączyńcowate




Ebenaceae – hebankowate



Primulaceae – pierwiosnkowate





?

Mitrastemonaceae



Theaceae – herbatowate




Symplocaceae – symplokowate




Styracaceae – styrakowate



Diapensiaceae – zimnicowate







Sarraceniaceae – kapturnicowate




Actinidiaceae – aktinidiowate



Roridulaceae – tuliłezkowate






Clethraceae – orszelinowate




Cyrillaceae – zwichrotowate



Ericaceae – wrzosowate









Podział rodziny

Relacje filogenetyczne między podrodzinami według APweb (2001...) i GRIN[6]:

sączyńcowate

Sarcospermatoideae




Eberhardtia




Sapotoideae



Chrysophylloideae





Podział systematyczny – podrodziny według APweb i GRIN[6], rodzaje według Plants of the World Online[3]:

Podrodzina: Sarcospermatoideae Swenson & Anderberg (syn. Sarcospermataceae H.J. Lam)

Podrodzina: Chrysophylloideae Luersson

Podrodzina: Sapotoideae Eaton (syn. Achradaceae Vest, Boerlagellaceae H.J. Lam, Bumeliaceae Barnhart)

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-11] (ang.).
  3. ↑ a b Sapotaceae Juss., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-07-01].
  4. ↑ a b c d e Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 119-123. ISBN 83-7079-778-4.
  5. ↑ a b c d e f g h i Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 489-491. ISBN 978-1-842466346.
  6. ↑ a b Family: Sapotaceae Juss.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-03]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sączyńcowate&oldid=70775681”